Ka Lahui Hawaii, Volume I, Number 35, 26 August 1875 — Page 2

KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII
HONOLULU, AUG. 26, 1875.

          MA KA pepa o keia la, e ike iho ana na makamaka i ke kukulu manao o Ikemaka, nona ke poo "He Oiaio!" O ke kahua, kahi hoi a me na kumu o ka manao, ua piha i na loina menemene ano ku i ka pepehi kanaka; a o na olelo, na wehewehe ana a pau, he leo nui ia e pahola mai ana i ka lono no na hana hoowalewale a ka poe puuwai eleele e noho nei mawaena o kakou, he kahea, he noi i kela a me keia oiwi ponoi o Hawaii, e ala, e aui, e hoomaopopo a e kue aku i na hana wawahi maluhia a ku i ka pepehi kanaka o ia ano.
          O ka mea a Ikemaka e kamailio nei i keia la, he mea ia na makou i lohe mahui pinepine mamua ae nei, aka, ua kali makou, me ke ake nui e oiaio ole, aka, ma kahi o ka oiaio ole, ke poha nei ka leo i keia la "He Oiaio!" Ae! He oiaio eia maloko o ke kulanakauhale nei na moonihoawa o keia ano. He poe i loaa na kulana koikoi a hanohano mawaena o na anaina a ka poe maikai; he poe i oluolu ia e hui a kamailio pu me na ohana maluhia o keia kaona; he poe i manaoia ua maemae ko lakou mau puuwai mai na kuni eleele o keia ano, aka, he mahie luna, ua lia loko, a e like me ka maalea o ka popoki, pela keia poe. Ua uhi ia lakou iho me ka aahu o ka maalea, i awili pu ia me ke koloka o ka hookamani, a hele aku la ma ke akea me ka helehelena hookuoo, e kamailio ana me ka pahee, a e hooikaika ana e hoonohonoho i na kulana o ko lakou manao, a i ka hiki ana i ka manawa kupono, o ka wa ia o lakou e pehi aku ai i na pohaku haumia a lakou i houluulu ai, a o ka hopena o ia mea, oia no ka haunaele ana o ka ohana, lilo ka inoa o ka mea i hoowalewale ia i mea ole, a o ka haule loa ana i ka pahu hopena o ka lapuwale ka haawina e loaa mai ana. Ua hei aku la i ka lakou la upena, a i ke ko ana o ko lakou mau makemake, e huli mai ana me ka aka henehene, a e haawi mai ana i na ino a pau maluna o ka mea i poino.
          Mamuli o ko makou ano, a mamuli no hoi o ka menemene i na hana a keia poe, ke kono ikaika aku nei makou i na makua mea keiki, a i na mea manao maikai a pau, e makaala i keia poe opu ino. E kuoo a mai puni. Mai manao no kona waiwai a hanohano e ae aku ai i kana mau pelo, no ka mea, aole kanaka i kuleana i ke kulana hanohano ina o kana hana ia. Mai makau, e kipaku aku, a mai wiwo i ka hoike ana i ko lakou ano, oiai, hookahi o lakou kulana, mai ka poe kiekie a ka poe haahaa, ka ili keokeo a me ka ili ulaula, ina lakou e hoao ana e hoohaumia i ka maluhia a inoa maikai o kekahi, o ke ku ana ia i kekahi hewa ino loa, aole i ke kanawai wale, aka, imua o ka lehulehu holookoa, a he mana ko kakou a pau e hoao e kau ia ka hoopai kupono maluna o lakou, a e hooia aku ia lakou "na ka hewa no e hoike mai i kona kina, a na kona kina no e pepehi iaia iho."

          He wahi lohe mahui kai hoea mai io makou no ka aneane e komo pu ka Lunamakai o Makawao malalo o ke koloka omamalu hookahi me ka Lunakanawai apana a makou i hoolaha aku ai i na la i hala. O ke ana ana ka i ka laula o ke alanui ka mea nui iaia i keia mau la mai nei. Nani kela!

          I ka Poalua iho nei i holo aku ai ke Cyphrenese no Kapalakiko, mahope iho o kona hekau ana maanei no na hora he 24 a oi.

He lono Alii mai Beritania mai.

LI VAPULA, Iulai 27, 1875.
          Aloha oe:— Ua loaa aku paha ia oe kuu wahi palapala i hooili aku ai mai Kapalakiko aku. Mai ia wa mai a hiki i keia la, ua mau no ka lokomaikai o ka Haku ia makou kana mau kauwa, a ua hoopakele mai i ka makou wahi i hele aku ai mao a maanei, a ma ka moana hoi. Hookahi pule o makou i holo mai ai maluna o ke kaa ahi a hiki i Nu Ioka, a noho ilaila elua pule, a oia mau pule elua, ua hele makou ma kela wahi a ma keia wahi, e ike i kau makamaka i koi mai e hele aku i ko lakou wahi—hookahi wale no wahi la i noho ia i ka hale iloko o ia manawa; a hala na pule elua—holo mai makou ma Pelekane nei, eiwa la ma ka moana. A mai ka la o makou i holo mai ai mai Nu Ioka mai a pae i Ireland, oia hoi ka aina hanau o Makipina ma.
          He maikai wale no ka moana, aole kai, aole ino iki, aole nae he luli iki o ka moku no na la eiwa—pomaikai maoli makou. He kanaha a kanalima paha o makou i pae i keia aina, a o ka nui o makou, he haneri me kanalima paha ohua i holo loa mai i Pelekane nei. He umi o makou la i Ireland, a ua hele ia na la a pau i ka makaikai, a he aina maikai no hoi keia mokupuni, eia nae, o na kanaka, aole o kana mai o ka ilihune—ina ike mai i ka poe malihini, holokiki mai la e noi i dala, o ka wahine no nae ke aiwaiwa i ke noi—hele wale iho no aole papale, aole kamaa, na haehae a weluwelu no hoi kahi lole. Inehinei holo mai makou ma ka mokuahi mai, ekolu hora me ka hapa, a pae mai i Enelani nei, holo koke aku la no ma ke kaa ahi a hiki i ke kulanakauhale o Chester, holo aku la ma ke kaa lio ekolu mile, e makaikai i kahi maikai loa me kekahi alii o Pelekane nei. A i keia kakahiaka, holo mai nei makou a hiki i keia wahi—a lohe koke au e holo aku ana ka eke leta mai nei aku i Honolulu i keia po. Aloha no oukou a pau.
Na'u na PAUAHI.

He Oiaio!

E KA LAHUI HAWAII E; Aloha oe:
          He mea hilahila a ku no hoi i ka menemene ka hoomaopopo ana iho o kekahi makua mea keiki i ka hana a kekahi poe maloko nei o ko kakou kulanakauhale. Ua ike ia kekahi kanaka ilikeokeo, he kanaka i kaukai nui ia e ka lehulehu ma kona ano, ua hoohanohano ia ma na oihana o na aupuni e, a he makamaka hoi i manao ia ua komo ke aloha iloko ona no Hawaii nei; ua hele oia a hiki i ka hale o kekahi makua mea keiki a hoao aku la e hoowalewale e hoohaumia i ke kino o kekahi kaikamahine opio. Ua minamina au no keia mea, no ka mea, ua haiia mai ia'u aole keia o ka makamua, aka, o kana hana mau ia, a aole no hoi oia wale kai komo pu ma ia hana, aka, he lehulehu wale. Ua makaukau au e hai akea i kona inoa, aka, ke manao nei au he mea pono paha ia oe, ka makua wahaolelo wiwo ole o keia mau la, e ao mua aku, a i lohe ole mai, alaila e hoike ae i ka noa. He mea pono no hoi ke kau leo ana aku i na makua mea keiki e malama pono, a i hele aku ilaila no ia ano hookahi, alaila, e hookuke mai, a e hoike koke ae i ko lakou ano me na inoa, a e haawi aku i ka uku kupono no ka lakou mau hana haumia pepehi kanaka; aka, ina e puni na makua, alaila, e kauia ka inaina o ke kanawai maluna o lakou e pono ai. Mai hoolilo i ka inoa maemae o ke keiki i mea lapuwale mamuli o na pelo wale ana a keia poe daimonio. Mai puni i na makana manawalea, o Satana hoowalewale no ia. O keia mau mea, ua hiki ia'u ke hooia a me ka lehulehu wale aku, no ka mea o ko'u inoa o
IKEMAKA.
Honolulu, Au g. 24, 1875.

          Ma keia mau po, ke hoopiha ia nei kekahi mau paia uwapo o kakou me ka poe lawaia i na alalauwa, ke hoomaka hou mai nei ke ku ana o keia ano ia.

Leta no Maikoni sia mai.
O ka palapala a Maka malalo iho, ua loaa mai i ke Kakauleta o ka Papa Hawaii i ka Poakahi iho nei, maluna o ka moku mahu Cyphrenese.

BUTARITARI, PITTS IS.
Mei 31, 1875.
REV. J. F. POGUE: — Aloha oe.
          Ke hoouna aku nei au i ka'u wahi leta uuku ma ka lima o Mrs. Binamu. Pomaikai makou i ko makou halawai ana me H. Binamu me kona nawaliwali maanei. Ua kau mai oia mai Abaiang mai maluna o ka moku Geremania e kolo mai ana ia nei, me ka manao e loaa ka oluolu ke noho maanei. Aka, i ka noho ana me makou, aole no i loaa ka oluolu mauka nei, hookahi o makou pule o ka noho ana me laua, oia mau no ka nawaliwali ana, nolaila, i ko makou kukakuka wale ana, ke apono loa aku nei ko mana manao, e kau hou aku oia ma keia moku e hele aku i Samoa, a malaila e huli hou aku ai i alanui e hiki wawe aku ai i Oahu, me ke kali ole i ka hiki ana mai o ka Hoku Ao maanei. Ma keia la no, ua kau hou aku laua ma ka moku no ka holo aku i Samoa.
          Ke mau nei ko makou ola i keia wa, a hookahi o makou i kaheaia mai e ka Haku, o Doreka Kanoa, ua hala oia ma ka la 6 iho nei o keia malama. Ke u aku nei makou ma keia aoao aku o ka lua e kanikau aku iaia.
          He ano nawaliwali ko makou mau ola i keia wa, aka, aole nae make ka manao lana no ka hooikaika ana e holo ke aupuni o ka Haku ma keia aina. Kokoke paa ko makou luakini hou ma Kuma, he luakini pohaku, e hoolaaia ana ma ka malama o Iune ae nei.
          Ke mau nei no na hana ma ko'u kihapai ma Kuma a me Makiu, ke mahuahua mau nei ka poe makemake i ka pono. Aka, ke ala mai nei o Satana e hooikaika i kana hana, e hoopio i ka malamalama, a hooikaika e uhi hou ka pouli maluna o keia poe, aka, aole e pio ana ka malamalama o Karisto.  R. MAKA.

Ke Kula Kahunapule.

          E ike ana ko makou poe heluhelu i ka olelo hoolaha no keia kula e puka nei iloko o keia mau helu o ko kakou pepa. E hoomaka ana ka makahiki hou o ke kula ma ka mahina o Okatoba ae nei. Ke ole makou e kuhihewa, e halawai ana na Aha Euanelio o Hawaii a me ko Oahu nei iloko o Sepatemaba, a ma o na Aha Euanelio o kakou e hiki ai na haumana komo hou; nolaila, he mea pono ke makaala na aha e halawai ana iloko o keia mau mahina ae, a e hoouna mai i ka poe kupono. He mea oluolu loa no makou ka hoike ana 'ku no ka papa i puka i keia makahiki, eha lakou, a ekolu oia poe e lawelawe nei iwaena o na kihapai, me ka manaolana ia e lilo ana lakou i poe paa hana maikai iloko o ke kihapai o ka Haku. O J. Keaupuni, aia ma Olowalu, Maui; o S. N. Kamoku, aia i Puna, Hawaii; a o Puiki, aia i Waioli, Kauai.
          Eia no hoi kekahi mea hou e pili ana i ke kula, e ao ia ana ka olelo Enelani i na haumana ma keia makahiki ae, ke loaa he kumu nana e lawelawe ma ia mahele o ka hana.

          Ua lohe mai makou, ma ke awakea o ka Poalua iho nei ma Apua, Honolulu nei, ua pepehi aku kekahi kanaka i uluhia ia e ka waiona i kona makuakane makapo me ke kaualako pu mai i kekahi keiki nona ka makahiki hookahi a oi. He hana hoomainoino keia a kela kanaka i hana ai i kana waiwai makamae i haawi ia mai iaia; ina e haawi ia oia i ke kanawai, ina la ua ao ia mai oia no kana hana naaupo. Ua hai pu ia mai no hoi makou, he mau lealea no malaila i na po mamua aku nei, he mau lele kowali a komo wale i na hora o ke aumoe, kii okoa ia ae e papa e ka makai no ka nunui o ka leo i ka uwa i ka lealea.

Hoolaha Buke Himeni Kula Sabati.

          O makou, o ka poe i kohoia i ka malama o Iune i hala iho nei e ka Ahahui Kula Sabati o Hawaii nei, ma ke ano he Komite e hoomakaukau i buke himeni hou me na leo, no na Kula Sabati o keia mau Mokupuni, ke poloai aku nei i na Kula a pau e hapi i lulu-kokua ma ka la 5 o Sepatemaba, oia hoi ka Sabati mua iloko o Sepatemaba, no ia kumu. Na na Kahu a me na Kumu e hai mua aku ka lohe i na Kula e hoomakaukau, a e hui lokahi pu ma ka hooikaika ana e hoomahuahua i ka huina. Elima haneri dala ka huina i makemake ia, e like me ka hooholo ana a ka Ahahui. O na dala e loaa ana no keia mea, e hoouna mai ia S. B. Dole, Esq., ka Puuku o ke Komite. E loaa ana i kela a me keia Kula ka heluna o na buke himeni i kulike me ka huina o na dala i hoouna ia mai.
S. B. DOLE,
M. KUAEA,   Komite. C. J. LYONS,

Na Ahahui Euanelio.

          Ua hoopanee ia na Ahahui Euanelio o ka Mokupuni o Hawaii a e halawai hou, e like me ka hoike ia malalo iho nei:
          1 E haiawai houia ka Ahahui Euanelio Hawaii Akau ma Waimea, Hawaii, i ka la mua o Sepatemaba, oia ka Poakolu mua o Sept., M. H. 1875.
          2 O ka halawai hou o ka Ahahui Euanelio Hawaii Komohana, aia ia ma Kailua, Kona Akau, ma ka la 8 o Sepatemaba, oia ka Poakolu elua o ua malama la, M. H. 1875.
          3 O ka halawai hapa makahiki hoi o ka Ahahui Euanelio Hawaii Hikina, aia ia ma ka Luakini Maunakea, ma Kalapana, Puna, Hawaii, ma ka la 5 o Sepatemaba, oia ka Poakolu ekolu o Sept., M. H. 1875.

KULA KAHUNA PULE.

          I ka Poakolu mua, oia ka la 6 o ka malama o Okatoba, e hoomaka ana keia kula ma Honolulu. He pono no e hoi mai na haumana o ke kula no ka hoomaka ana ia la. Ina he mau haumana komo hou, he pono e hele mai i ka la e hoomaka'i ke kula. Ma ka hoaponoia e na Ahahui Euanelio Mokupuni e komo ai na haumana i keia kula. I ka mahina o Sepatemaba e halawai ana na Ahahui Mokupuni. He pono ma ia mau halawai e imi a e kukakuka na Ahahui, a e hoouna mai na haumana kupono no keia kula.  MA KE KAUOHA.
Honolulu, Aug. 17, 1875.

          E HALAWAI ana ka Ahahui Euanelio o ka Mokupuni o Oahu ma ka Poalua, la 7 o Sepatemaba ma Kawaiahao, hora 10 o kakahiaka.
          E HALAWAI ana ka Ahahui Euanelio o Hawaii Akau ma Waimea, ma ka Poakolu akahi, oia hoi ka la 1 o Sepatemaba.
LAIANA.
Waimea, Aug. 3, 1875.

          Ua ninau ia mai makou i ke kumu e pani ia ai ka ipuka leta o na kanaka Hawaii i ka wa i hoea mai ai na eke leta o na aina e. Ua loaa ole ka makou pane no ia mea. Wahi a ka ninau: "Ina e hoea mai kekahi kuna me ka eke leta mai Hawaii mai i ka auina la Poakahi, a hoea pu mai ka mokuahi leta Kaleponi, e pani ia ana na puka a pau o ka hale leta, a e nele ana na Hawaii i na leta e ko lakou mau makamaka o Hawaii mai. I ka Poalua ae loaa mai la ka leta, a i ka nana ana iho, eia ka he kauoha e holo koke aku, ua pilikia loa kekahi hoa o ka ohana i ka mai; eia nae kahi apiki, ua lohi loa ka leta, a ua hala o Kilauea. Pehea la, ua pono anei keia hana? aole paha. Aole anei he kuleana like ko na mea a pau i ka lakou mau leta? He pono anei e hoonele ia makou, a e aua ia ka makou mau leta mamuli o ka eke leta o ko na aina e? Ina aole i lawa na kanaka o ka oihana leta, aole anei i haawi ia ka mana i ka Luna Leta nui e hoolimalima hou i mau kokua?" O keia ae la, a he lehulehu wale aku ke ano o na ninau i waiho ia mai ia  makou, a o ka makou pane wale no ma ia wahi, oia no ke noi  ana aku i na makamaka e hele kino aku imua o ka poe ia lakou ka mana, a e loaa mai no na hoakaka ana. He oiaio no, aole kanaka e makemake ana i ka hookaulua ia o kekahi leta lono pilikia a hala ka manawa kupono.