Ka Lahui Hawaii, Volume I, Number 34, 19 August 1875 — Page 3
Ke ano ili o ka Mahina no ka Malama o Augate, 1875.
MANAWA NO HONOLULU.
[HOOMAKAUKAUIA E KAPENA D. SMITH.]
1 Mahina hou ..... 2 56.3 AM
6 Hapaha mua ..... 4 58.8 PM
16 Mahina piha ..... 3 2.7 PM
23 Hapaha hope ..... 3 2.7 PM
30 Mahina hou ..... 1 9.9 PM
Ka puka me ka napoo ana o ka La.
1 Puka la...5 37. AM. ..... Napoo la...6 35. PM
5 Puka la...5 40.5 AM ..... Napoo la...6 30.5 PM
15 Puka la...5 42.3 AM ..... Napoo la...6 26.3 PM
22 Puka la...5 43.7 AM ..... Napoo la...6 21.7 PM
29 Puka la...5 45.8 AM ..... Napoo la...6 15.8 PM
31 Puka la...5 46. AM ..... Napoo la...6 14. PM
Ka Latitu me ka Lonitu o Honolulu.
Ma ka hale bele pauahi, Hale Kaawai Helu 2, a i ole ma ka Hale Kilo o Mr. Filtner, penei:
La titu 21° 18' 23" Akau. Lonitu 157° 48' 45" Kom.
I ke ahiahi onehinei, i haalele mai ai ke Kilauea no ke kaapuni ana ia Kauai.
Ma ke kakahiaka Poaono iho nei i hala, i haalele mai ai ke kiapa Mary Belle Roberts no Kapalakiko.
Ma ke ahiahi Poalima (hora 7, P. M.) nei i hala, i ku mai ai ke Kilauea, a maluna ona i hoi mai ai ka Moi.
I keia pule ae e ku mai ai ka mokuahi lawe leta Cyph renes, mai Sidane a me na Panalaau mai.
Ua manao ia o ka Poalima a me ka Poaono o keia pule ae, na la ku mai o ke kiapa. D. C. Murray, mai Kapalakiko.
Ua komo hou no kahi waa o kakou i keia pule me ka pau ole o ka ukana i hooili ia mai e na makamaka. E ahonui mai oukou, a hoonui ia pau pono.
I ke kakahiaka o keia Poalua ae, e ku mai ai ka mokuahi lawe leta Mikado, mai Kapalakiko mai, iloko o na la holo, he 7 a me 18 hora, oiai, ua haalele aku oia ia Kapalakiko i ka la 16 iho nei.
O ka mau no hoi o kanaka, o ka puuluulu ae i kahi hookahi a he keaka ka hana; pela iho la anei e ola'i ka noho ana o keia mua aku a me ka ohana? Ke hoole aku nei makou aole pela e ola'i, o ka huli i ka hana ka pono.
Ma ke awakea Poalua nei, i ku mai ai ka moku kaua Beritania Repulse, Adimarala A. A. Cochrane ma ka nuku o Mamala, a ua haawi mai oia i ke kani o kona mau pu aloha, me ka pakui pu aku o ka Batari o Puowina.
Ma ka auina la Poaono aku nei, hora 3½ i hookuku ae ai na Ahahui Kinipopo ka Pacifics a me ka Whangdoodles i ko laua eleu, a ma na hana ana, ua eo ae la i ka Hui Pacifics, oiai, he 11 puni ona, a he 10 puni i ka Whangdoodles.
Ma ke kakahiaka Poalua nei, i hoohikilele ia ae ai na keiki kinaiahi, e ko lakou ( bele) kiu leo nui, he hale pau-ahi ma o aku o Kawaiahao, ma ka pa o ka Lunakanawai Hoomalu; ua hiki aku na kaa-wai a ua hoopio ia. Aole i maopopo ia makou ke kumu i pau ai keia hale i ke ahi.
Ua hai ia mai ia makou ua pii ke kumukuai o ka aina o Hoapili Kaauwai i kudala ia mai nei ma Wailuku, Maui, i ka la iho nei o keia mahina; ua hiki aku ke kumukuai i haawi ia no ua aina la i ka $195 o ka eka, a ua lilo ia Mr. Armstrong, no ia kumukuai.
Ua make aku la o Z. P. Poli ma ka hora 8:10 o ke ahiahi Poakolu, Aug. 18, ma Koiuiu, Honolulu nei. E hoolewa ia ana kona kino kupapau i keia auina la, Poaha, hora 3, mai laila mai a maloko o ka luakini o Kaumakapili, a malaila e manele ia aku ai a ma ka ilina o Kawaiahao.
Ua ike iho nei makou i ka Hale Kui-Amara o Kale, ma nae iho o ka uwapo o Hooliliamanu. He kanaka Hawaii maoli keia, a ua mikiala loa ma kana hana.Eia no hoi kekahi, ua ike makou he oluolu loa ka uku no na kamaa lio ke hana ia ma ia hale, aohe like me kekahi mau hale e ae ka pii o ka uku. Nolaila, e ike ka Hawaii i ko Hawaii ponoi, a e hookanaka.
Ke mau nei no ka wela hahana ikiiki, mai kela mau mahina mai i hala a komo wale no iloko o keia malama, he oia mau, aohe oluolu kupono, ua oi pakela ka wela i keia mau la e nee malie nei, a na ke aheahe makani i pale ae i ka ikiiki uina o ka noho'na ka mea nana i hooluolu iki mai. A ma ka po nae, he maha iki, a ma ke ao ua ikaika na kapuai o ka la e hehi ana maluna o ke kulanakauhale alii a me na wahi e ae a puni keia mokupuni.
Ua hai ia mai makou ke kuai mau ia nei na waiona ma Wailuku, Maui, ma ke akea, aohe mea nana e papa. Kahe ka wai o na Wai eha, ke hakulu ala i Wailuku, malu ke Kanawai i ka malu Hekuawa.
O ke kahu kaa kupapau, nona na hana lapuwale i hoike ia ma ka leta a Vikoli Akoni, i hoolaha ia iloko o ka pule i hala iho nei, o Ioane Akina kona inoa. O makou kekahi i ike i na hana lapuwale a ia kahu kaa ma kekahi mau hoolewa mamua aku nei. He pono e haalele kakou ia kaa, a e kii ma na kaa e ae, ke kapae ole ia ka mea hana pono ole mai ia oihana aku.
I nehinei ke ku ana mai o ka moku kalepa Geo. Washington iloko o na la he 15 mai Kapalakiko mai, a e holo ana oia i na aina lepo manu. I kona haalele ana'ku aole i hoea aku ke kiapa D. C. Murray, o ka 28 ia o kona mau la ma ka moana mai a nei aku. A keia pule aku e hoolawa ia'ku ai na makamaka me na nuhou ano nui, ua haiki loa kahi manawa no keia pule.
Ke kau leo aku nei makou i ka lehulehu e makaala mai oukou i ka poe kolohe ke hele aku imua o oukou me ka dala hou o kakou, oia ka hapalima. Ua ane like loa kona nanaina nae ka hapaha, eha nae hapaha piha ka dala hookahi, aka, ma keia dala hou, he elima e piha'i ke dala hookahi, nolaila i kapa ia'i he hapalima. E makaala oukou i ka hapalima, ua hoike maopopo aku makou i na helehelena o ia ano dala ma ko kakou pepa o ka la 29 o Iulai iho nei.
Ma ka Poalua iho nei ua halawai makou me Keaupuni o Waikiki me kona ie fiku, a ma kona lokomaikai mai i ka makou ninau ua hai mai oia, aia ma kona hale ma Kapaakea, he hookahi kumu fiku, hookahi wale no. O ka hua o kela kumu hookahi i kuai ia e ia iloko o ka makahiki hookahi i hala'e nei, ua hiki aku i ka haneri me kanaha dala. Ke kuai hou ia nei ka hua o ia laau i keia makahiki, a ua hiki aku i ka haneri dala ka loaa, aole nae i pau ka hua. He mea keia e ike ai kakou ua kupono loa na aina o Waikiki ke kanu ia i ka fiku. He pouno e kanu nui kakou i keia laau maikai, aole no e nele ka ohi ana i ka hua. Mai manao nae kakou he haneri dala ka loaa o na laau fiku a pau ke kanu aku.
He moolelo no Paulo.
HELU 3.
Ua piha kona naau i ka ehaeha nui; aka, o ka eha ana ia mai ke Akua mai, (Kor. 7:10). Oiai oia e pule ana iloko o ke kaumaha, a me ka mihi io ana, ua hoopomaikai ia mai la oia me kekahi hihio, "he kanaka, o Anania kona inoa, e hele mai ana a kau i ka lima maluna ona, i ike ia," (Oihana 9:12). O na wahi wale no e ike ai kakou no Anania, aia ma ka Mokuna 9 a me ka 22 o Oihana. He kanaka haipule oia ma ke kanawai, a ua ike pono ia hoi e na Iudaio a pau e noho ana ma Damaseko. Aole wale no he kanaka haipule oia ma ke kanawai, aka, he haumana no hoi na Kristo. Aole oia he lunaolelo, aka he Karistiano haahaa no, aneane no e ike ole ia maloko o ka ekalesia. O keia iho la ke kanaka i hoouna ia mai ai e ke Akua e bapetizo ia Paulo, aole he Apotolo, a he bihopa la hoi. Ua ae aku no oia i ka haawi ia ana mai o ka hana me ke kuihe nae; no ka mea, ua lohe ia i ko Paulo mau hooikaika ana e luku i na poe Karistiano, a me ke kumu o kona hele ana mai i Damaseko. I kona komo ana ae iloko o ka hale, kahi a Paulo e noho ana, loaa aku oia iaia ua nawaliwali no ka ai ole i ka ai no na la ekolu, a e hoomanawanui ana hoi i na ehaeha o ka manao; a kau iho la oia i kona mau lima maluna ona i aku la iaia, "E Saulo, e ke kaikaina, ua hoouna mai nei ka Haku ia'u, o Iesu, ka mea au i ike ai, ma ke ala au i hele mai ai, i ike oe, a i piha hoi i ka Uhane Hemolele." A i ua wa la, haule iho la na unahi mai kona mau maka iho, a ia hora no, nana ae la oia iaia. Ua bapetizo koke ia iho la ia, a, i ka ai ana, ikaika ae la. Ua hoouna ia oia e hai aku i ka nuhou hauoli i na wahi a pau o ke ao nei; aole oia i hoole aku i ke akaku lani; aka ua hoomaka koke no e hai aku i na kanaka o Damaseko. Nani ka loli kupaianaha! O ka mea i hele aku i Damaseko e hai aku i na olelo hooweliweli a me ka luku ana, i keia wa e hoike aku ana i ke aloha a me ka manao maikai, a e hoolaa ana hoi i kana mau hooikaika ana a pau e kukulu ae i ke kumu, ka mea ana i imi mai ai e hoopau mamua iho. Hai aku no ia maloko o na hale halawai, o Iesu ke Keiki a ke Akua; (Oihana 9:20) a o Iesu ka Mesia oiaio, ka mea a na Iudaio i upu mau ai e hiki mai ana.
I kinohi, hoolohe aku no na Iudaio iaia me ke kahaha nui. Ua ike lakou he mea hoomaau ikaika oia, i kona wa ma Ierusalema. Ua ike no hoi lakou i ke kumu o kona hele ana mai i Damaseko, a i keia wa hoi, ua lilo oia he haumana ikaika na Iesu o Nazareta, a e hookela aku ana i kana mau hooikaika ana, e hoohuli mai i na kanaka i ka aoao i hoomau ia. Aole no i loihi loa mamua o ka lilo ana o ko kakou kahaha nui i mea kue awahia iaia, a ua haalele iho la o Paulo i ke kulanakauhale. Hele aku no oia i Arabia; a mahope iho o kona noho ana malaila no kekahi manawa, aole i ike ia ka loihi o ua mauawa la, hoi hou aku no oia i Damaseko (Ga. 1:17). Aka, aole e hiki iaia ke noho malaila; no ka mea, ua paa ka manao o na Iudaio e pepehi iaia, a kiai iho la lakou ma na puka pa i ke ao a me ka po e pepehi iaia. Ua kokua no hoi ke kiaaina mahope o na Iudaio, ua kiai ia ke kulanakauhale e na koa, i mea e hopu ia ai oia; aka ma ka puka makani ma ka pa kona pakele ana. (Kor. 11:32, 33).
A i ke kolu o na makahiki mahope iho o kona huli ana, hele aku la oia i Ierusalema, e ike ia Petero, a me ia i noho ai oia no na la he umikumamalima. Aka, ua makau na haumana a pau ma Ierusalema nona. Manao lakou he wahi hana kana e hoopunihei ai, a luku ia lakou. Alaila, lalau aku no o Barenaba, ke "Keiki a ka Hooluolu," iaia, a hoike aku la imua o Petero a me Iakobo, na lunaolelo i koe iho ma Ierusalema, a i kekahi poe haumana e ae no hoi. Oiai oia ma Ierusalema aole oia i noho wale. Aole hiki iaia ke uumi iho i ka euanelio. "Ao wiwo ole aku ia ma ka inoa o Iesu ka Haku," (Oihana 9:29). No keia hai wiwo ole ana aku i ka euanelio, i ulu koke mai ai ka enemi o na poe Iudaio; a iloko o na la he umikumamalima, ua kono ia oia e holo malu mai ke kulanakauhale aku, aka, aole nae oia i holo a hiki i ke kauoha ana mai o ka Haku iaia e hele. I kekahi la oiai oia e pule ana maloko o ka luakini, ikea aku la e ia ka Haku o Iesu, maloko o ka hihio, i mai la iaia, "E wiki oe, a e hele koke oe mawaho o Ierusalema nei; no ka mea, aole lakou nei e malama mai i ka mea au e hoike aku ai no'u." (Oihana 22:18). I ka wa i ike ai na hoahanau i ka manao o na Iudaio e pepehi ia Paulo, lawe aku la lakou iaia i Kaisareia, he aneane kanahiku mile mai Ierusalema aku; a mai laila aku, i hele aku oia i Tareso, kona kulanakauhale i hanau ai. O ka Paulo hoao ana a me kana hana me ka home o kona wa kamalii no ka hope loa i olelo ia, aole kakou i ike; aka, o ke kanaka nana ka olelo, "Auwe hoi au, ke hai ole aku au i ka euanelio, (I Kor. 9: 16), aole hiki iaia ke noho wale. Oiai oia ma Tareso, he hana nui ke hana ana ma Anetioka.
(Aole i pau.)
Na Buleta e Naha ai ka Poe o Hanakalani.
E KA LAHUI HAWAII; Aloha oe:—
Aia ma kou Helu 32 o ka Buke I, i ike iho ai au i ke kui-wini ana mai nei o Hanakalani Home, me ka manao paha o ua mahaoi 'la o kona mea ia e kapa ia aku ai he noeau ake-akamai, a pela aku.
Auhea oe, aole loa i lihi launa iki aku oe i kahi o ka haina, a nohea la keia 190 paona au e hai mai nei, (no kahi o Hupo ma.)
Aole au i manao e paki aku i ko lae i ka buleta, aka, no kuu ike ana he mahaoi nui oe, nolaila au e paki aku nei.
Buleta 1. —E ku ana kekahi puo'a huinakolu o ke gula, nona ka loa o na aoao o lalao (Base) 10, 12, 25 iniha, anona hoi ke kiekie kupono 18 iniha, a ooki ae la au ia luna i lilo i puo'a poomuku i 3 iniha mai kahi oioi iho o luna a moku ae la. Eia ka ninau; Ehia pohaku ke kaumaha o ua puo'a poomuku la?
Buleta 2. —Lele aku la ka uhane lapu o Hanakalani a ma ka lewa, nana mai la oia, o ka ½ wale no o ka ili-honua ka i ike ia mai, a me na iwi o Home e ahu mokaki ana i ka la. Eia ka ninau; Heaha ke kiekie mai ka ili-honua ae a hoea i kahi o ka uhane lapu i ike mai ai i ka ⅓ o ka honua?
Ke lana nei ka manao, e haalele mai ana oe i ka la i ka mea mehana, oiai, ua hoike mai oe i kou kulana he mahaoi, a he kuiwini, a pela aku.
Me oukou ko'u aloha e na Keiki Ulele-hua Kepau, oiai na buleta e uew ana iloko o ke poo o Hanakalani. Aloha no.
P. S.—Aia ma kekahi mau buke .07529 lbs. i ke kap. paa hookahi o ka ea; aka, na ke akamai o Hanakalani e hoike mai i ke kumu oia loli ana. JOS. E. HART.
Ulupalakua, Aug. 11, 1875.
Haina o na Ninau Helu.
E KA LAHUI HAWAII; Aloha oe:—
1 Aia ma kou Helu 27 i ike ai au i kau Ninau Helu e Koloa, e ninau mai ana oe ehia ka huina o na bipi, i ka iwakalua ana o na makahiki o ka makuahine?—Haina, he 6,765 bipi.
2 Ma ia Helu no kau Ninau Pela e D. K. Puhi, no ka hana ana o A a me B i kekahi hana, a, ua ninau ia ka manawa ke hui ia ko laua ikaika ma ka hana like hookahi.—Haina, he 6/17 o ka manawa. Ina he 17/6 he keu keia a na kanaka palaualelo.
3 Ma ka Helu 29 i ike iho ai au i kau Ninau Helu e JOS. E. Hart, penei: Ina 6 kapuai ke ana-waena o ka opu (girth) o kekahi bipi momona, a o ka loa mai ke kumu a-i a i ke kumu huelo 5 kapuai, ehia paona oia bipi?—Haina, he 631,578 paona. Eia kahi hemahema o ka ninau, e waiho ke ana-waena; ke apo o ka opu ka pono, alaila maikai a molaelae ka ninau.
E nana aku ma ka aoao 144 o ka Engineer's and Mechanics' Pocket Book a Hanswell. Malaila wale no e loaa ai na wehewehe hohonu ana no keia ninau.
Hoapono aku.—Ke mahalo piha aku nei au i ka ikaika o ka imi ana, a me ka pololei o na haina a Alph. Kekulaihaole, Jos. E. Hart, a me ka G. W. Mokuohai; no ka Ninau Helu a Punahou.
No keia mau mea maikai, he mea hoala a hoohana i ka noonoo. Nolaila, ke hoomaikai piha ae nei au i ka makamaka noeau, ka LAHUI HAWAII, i kona ahonui palena ole ia kakou ma keia hana.
Me ka Mahalo,
STONEWALL IAKEKONA.
Honuakaha, Iulai 17, 1875.
Pane aku ia Kauahaao.
E KA LAHUI HAWAII E; Aloha oe:—
E ae mai oe e Mr. Luna Hooponopono e hookaawale ae i kekahi wahi hapa kolamu o ko kakou wahi waa Lahui Hawaii i wahi no keia puolo i manao ai, a e i ae ua wahi puolo la ke kau ae la i ka oneki.—Aohe no wau i manao e hooili wahi puolo aku, aka, no kau uluhua loa ia Kauahaao i ka noke i ke kuehu i kana ope auhuhu imua o ka lehulehu e pili ana i na hana a ka Lunakanawai Apana o Kau, oia o Rev. J. K. A ina io no ka paha o Kauahaao ka Lunakanawai ina paha ua hele ia ma ke kuhikuhi a ke Kanawai; ke lana loa nei kuu manao, pau pu a Lanai. Mai pono loa ina e noi ana o Kauahaao i na Poo Aupuni e hoi oia i Lunakanawai no kahi aina kaulana i Puna, malia no hoi o ae ia mai, pau hoi paha ko kuekaa ana mai i na kee o ka Lunakanawai o oukou; he hewa iho la ka oe i ka loaa ana o ka mea kupono nana e malama ke Kanawai.
A nolaila, he hana keia na ke kanaka ike ole i ka heluhelu Baibala, ina paha he ike, ina aole e hana me keia ke kuekaa mai ina hana a ka Lunakanawai o lakou. Nolaila, he pono e kapa ia o Kauahaao he Ai-a, a ina he haipule oe, alaila, ke i mai nei o Iakobo, "E kaulawaha ke kanaka i kona waha." Ke hooki nei au maanei.—Me ka mahalo piha i ka L. Hooponopono, a me na Keiki Ulele-hua Kepau o ka L. HAWAII.
Owau no me ke Aloha,
M R. LANAKILA.
Kainaliu, Kona-Waena, Hawaii.