Ka Lahui Hawaii, Volume I, Number 27, 1 July 1875 — Page 3

Ke ano ili o ka Mahina no ka Malama o Iune, 1875.
MANAWA NO HONOLULU.
[HOOMAKAUKAUIA E KAPENA D. SMITH.]

3 Mahina hou ..... 11 49.7 AM
10 Hapaha mua ..... 9 24.0 AM
18 Mahina piha ..... 1 24.6 PM
26 Hapaha hope ..... 4 8. AM

Ka puka me ka napoo ana o ka La.

1 Puka la...5 21.5 AM. ..... Napoo la...6 33.5 PM
8 Puka la...5 20.6 AM ..... Napoo la...6 36.6 PM
15 Puka la...5 22. AM ..... Napoo la...6 38. PM
22 Puka la...5 23.5 AM ..... Napoo la...6 39.5 PM
29 Puka la...5 25.1 AM ..... Napoo la...6 41.1 PM
Ka Latitu me ka Lonitu o Honolulu.
Ma ka hale bele pauahi, Hale Kaawai Helu 2, a i ole ma ka Hale Kilo o Mr. Filtner, penei:
La titu 21° 18' 23" Akau.  Lonitu 157° 48' 45" Kom.

          Maluna mai o ka mokuahi i ka Poalua iho nei, i hoi mai ai ka Lunakanawai Kiekie E. H. Allen.

          Maluna o ka moku D. C.Mu rray i ka Poaono iho nei, i kau mai ai na kumu hou no ke kula o Punahou.

          O ke mele a makou e hoolaha aku nei i keia pule, ua mele mua ma ka luakini "Imiola," ma Waimea, Hawaii, i ka la 8 o Iune iho nei.

          Ma ke awakea Poalua iho nei, i ku mai ai ka mokumahu Kulanakauhale o Melebona iloko o na la holo ewalu; aole he mea hou ano nui i loaa mai ia makou.

          Aia ma ke keena kuai buke o H. M. Wini kekahi ipu-pu nui nona na paona he 126 ke kaumaha; ma uka o Kapalama kahi i hooulu ia ai keia pu nui, na kekahi haole.

          E hoomaka hou ana ke Kula Hanai o Waialua i ka poakolu la 21 o Iulai. Ua makemake ia na haumana e akoakoa pau mai i ka la mua o ke kula, pela no me na haumana komo hou.

          Ma ka po o ka Poalua iho nei, ma ka luakini o Kawaiahao, he Aha Mele ka i haawi ia ae e na puukani Hunegari, ua mahalo makou no ke ku maoli i ka iini ka leo o ua nohea la.

          Ke haiia aku nei ka lono i na makamaka e kalai ana ma na ninau o kela a me keia ano, aole makou e hoopuka aku ana i na manao i piha me na olelo kuamuamu a henehene paha. O ka pololei ka pono, a oia ka mea i makemake ia.

          Ua lohe mai makou no ke koele o na hamare a na keiki paio, a J. E. Hart o ka Uaukiu me James Hanuwela o ka ua kukalahale nei, a ua mahaloia e ka poe makaikai aku. Hookahi nae a makou noi, ina laua e paio hou no kekahi mea e pili ana i ka "enegini," he pono i kai o Ulakoheo e paio ai, oiai, aia malaila na enegini mahu, a he nele loa hoi o Kawaiahao ia mea. Wehe na kuka a uluulu na pulima malaila, a he mau wiliki ka olelo ana no ua mau hoa haihai olelo nei.

Make i Aloha nui ia.

E KA LAHUI HAWAII; Aloha oe:—
          E nana ae oe i kela poo manao e kau ae la maluna. Ma Waiakea, Hilo, H., make o Miss Nailima, penei ke kumu o kona make ana: Ma ke kakahiaka Sabati, ma ka Halepule no oia, iaia no ka himeni ana, a ahiahi kani ka bele mua, hoomakaukau oia e komo i kona kapa, a kani ka bele elua hoomaka oia e hele i ka halawai, aole nae i hiki loaa e i ka luai koko a make koke aku la me ka hikiwawe loa. O keia kaikamahine he hoomanawanui ma ka hana a ka Haku, e hele ana e hai i ka Euanelio no ke Ola, mai Waiakea, Puueo, Haaheo a me Pahoehoe. Ua mahalo ia keia kaikamahine no kona akamai ma ka haiolelo ana, a ua ike no o Rev. T. Coana makua i kana mau hana, he wahine haipule he ao pono ma ka olelo a Iesu, nolaila, nui ko makou aloha iaia i ka hoa-hele o ka aina, ka ua nui a me ka wai e kahe ana, eia ka e lawe ia ana; ko ka ke Akua olelo, "Pomaikai ka poe make iloko o ka Haku."
Owau no me ke Aloha,
MI SS POOULIULI.
Waiakea, Hilo, Hawaii, Iune 15, 1875.

He Hula Haole.

E KA LAHUI HAWAII; Aloha oe:—
          Eia ma Waiohinu nei he hula haole, o J. W. Moi oia ke poo, o ke keiki a Bila Kolea ke kumu, o Hanare Kolea paha ka'u inoa e kapa ai iaia.
          Ua lohe au ilaila ke Kiaaina S. Kipi, a ua ao aku e hoomau aku; eia ka mea hilu loa, aole i ao ia ka hula ma na rula, o ka rula, ka rula o na hana huikau.
          Ua lohe pu ia no hoi, aia ma kekahi rumi o ka hale hula, he mau kiaha bia, i mea hoonaona. Aia no i ka hula a aumoe, aole no he hopu ia, oiai he uahi ka mea makau i ka makole, a pela aku.
          He oi aku keia o ka wa lanakila loa o na mea kue kanawai, aole no he hopu ia, aole no he kanawai, he buke wale iho no.
Me ke Aloha,
KAUAHAAO.

Menemene ole i ka Pono.

E KA LAHUI HAWAII; Aloha oe:—
          E oluolu paha oe e hookomo iho i kela mau hua e kau ae la maluna. Ua ike ia aku kekahi o na Luna Ekalesia o Pukaana, ua inu i ka wai hoomalule kino a ke diabolo, oia hoi ke kulu rama, e hilala mai ana iloko o ka luakini laa o ka Mea Kiekie Loa.
          O ka inoa o keia luna, o S. K. Wawae no ia. He kumu ao keia i na luna a pau o na Ekalesia mai Hawaii a Kauai, oiai he inoa lani ka i kau ia aku maluna o lakou. Mai hoohalike mai oukou me S. K. W., ka inu a ona i ka okolehao, hele i ka hale o ke Akua e hoinainau mea ipo ai kana hele, hookokoe ana ka maka, i ka ike i na pua hoomahie luna. O ka oi loa o ka pono o ka waiho mai i ka hana laa a ka Haku.
Me ka Mahalo,
M. K. MENEMENE.
Hookena, Kona Hema, H., Iune 14, 1875.

He Ninau Helu.

          Ina e hoomaka ka hanau ana o kekahi bipi i ke kolu o na makahiki, a e hanau mau ana i kela a me keia makahiki i hookahi keiki wahine, a pela no hoi na keiki e hanau ana i hookahi keiki wahine ke hiki i ka ekolu o na makahiki, a pela no hoi ka lakou mau keiki aku. A i ka iwakalua o na makahiki o ka makuahine, heaha la ka huina pau loa o na bipi? Me ka lana o ka manao e loaa mai ana no ia J. E. Hart, Punahou a me Kalawaia o Puna. Ke hoi nei ko Koloa keiki, oiai, ke noe mai nei ka ua i Haupu.  KOLOA.
Kauai, Iune 12, 1875.

Moolelo o ke Kula Ao-kumu o na MokuPUNI O MAUI, MA KA HALEKULA O HALEAKALA, MA MAKAWAO.

          Poalima, Iune 11—La kula 1—hora 9 A. M., ma ke kauoha a H. R. Hitchcock, ua noho mai o Mr. D. D. Baldwin i alakai no na kumu no ia manawa, a kahea ia na inoa o na kumu e ke kakauolelo o ke kula kumu ma Wailuku o Dekemaba. 1874. Eia na inoa o na kumu i hiki mai, P. Kuaila, P. Puhalahua, J. Maunaloa, T. K. Puhi, J. S. Kahai, Joseph Anadarea, D. Namaka, S. W. Kuewa, S. P. Kaaiopio, J. S. Lono, J. Kealoalii, S. M. P. Kaleo, Metugala Kaiole, J. Nakookoo a me Robertr W. Wilcox. Ua alakai ia na kumu ma ka Pa-ko-li, hoopanee ia ke kula a hiki mai o H. R. Hitchcock.
          Poaono, Iune 12—La kula 2—hora 1 A. M., o H. R. Hitchcock ma ka I.^m. enoho, a kahea ia na inoa o na kumu, aole i pau pono mai na kumu e like me ko ka la mua, Haawi ia na haawina kula like ia no na haawina ma ka la kula 3. Hoopanee ia ke kula a hora 9 o kakahiaka Poakahi, Iune 14.
          Poakahi, Iune 14—La kula 3—hora 9 A. M., o Hitchcock ma ka noho, kahea ia na inoa o na kumu, ua pau mai na kumu i akoakoa ai i ka la kula 1 a me 2, a hui mai me A. Wahinehookae a me T. Hoomaha. Wehe ia na hana o ke kula me ka pule a ke kakauolelo, kula ia ma ke Kumumua, aoao 10—20 a me ka hoopili pono ana i ka rula o ka aoao 44 ma ka heluhelu ana. Pela pakahi i na huaolelo, heluhelu kahele, a pakahi, a pualu, mai mua a hope, a mai hope a mua o ka haawina; Helukamalii, aoao 10—18. Heluhelu pakahi ia, Ao-heluhelu, haawina 1, 2 a me ka hoopili pono ana i ka rula o ka aoao 24, 25, ma ka heluhelu ana, a me ka hai paanaau i na kiko. Ua like ka heluhelu ana me ko ke Kumumua, Helunaau aoao 6—35, heluhelu kaahele a pakahi, a pualu me ka hai loaa pu, hoomaha ke kula i ka hora 12, i hapalua hora. Hoomaka ia ke kula i ka hora 1 ma ka Arimatika, mokuna 1, 2, e like pu na hana me ko ka Helunaau. Hoopanee ia ke kula.
          Poalua, Iune 15—La kula 4—hora 9 A. M., o H. R. H. ma ka noho, wehe ia na hana o ke kula mahope iho o ke kahea inoa ana a me ka pule. Hoikehonua, Mahele 1, Haawina 1, e like me na ninau o ka aoao 124, pela i ninau ia'i, Kumumua. Haawiia ke kula ana i kekahi mau kumu elua me ka manao o ke Kahukula i ike pono i ka malama ia'na o kana mau mea a pau i ao ai i ka la mua, aole nae, a hoi hou no i ke Kahu ke alakai ana, e like no me ka hana mua ana ma ka aoao 20—23. Ao-heluhelu, haawina 20:1—18, 21:4—15, heluhelu pakahi, a kaahele, a pualu like ka papa ma ke pela ana; Helukamalii aoao 4—27, houluulu pakahi a pualu like; Helunaau, mokuna 3, P 1—3, N 6—32. Heluhelu pakahi a kaahele, a pualu, a houluulu i na helu mai ka p 4—163, a pela mai 163—4; hoomaha ke kula i ka hora12 i hapalua hora. Hoomaka hou ke kula i ka hora 1, ma ka Arimatika, mok. 3—6. Ua ninau ia ma na mea a pau e pili ana no i ka Hoolawe, Hoonui, Puunaue a me ke anopili o na helu.
          Poakolu, Iune 16—La kula 5—hora 9 A. M., o H. R. H. ma ka noho, wehe ia na hana mahope iho o ke kahea inoa a me ka pule, Hoikehonua, Mahele 1, Haawina 1. Pela pakahi i na inoa o na moana, na kai, na kaikuono, na kowa, na moanawai, na muliwai, Kumumua aoao 30—40. Helukamalii aoao 27—34, Helunaau mok. 3—4, Ao-heluhelu aoao 248, Arimatika mok. 6, Hoikehonua aoao 128—129. Ua kakau ia ma ka Papaeleele kekahi mau ninau o ka Helunaau a me ka Arimatika me ka wehewehe pu. Mahope o ka hoomaha ana i ka hora 12½, ua hookuu ia ke kula i ka hora 1½ no ka holo o ke Kahukula Nui i Honolulu. He 18 ka nui o na kumu i hiki mai.
          Ua piha ka naau o ka mea kakau moolelo i ka mahalo, no ke alakai naauao maoli o ke Kahukula Nui, ua alakai ia na kumukula ma na palapala a pau i kula ia me he mau kamalii opio la, akahi no a heluhelu. Malama pono ia na leo e like me ka manao o ka mea nana i kakau a me na mea e ae, a e like hoi me ke ano o na kiko, e like me keia ao ana, pela e ao aku ai na kumu i na haumana a lakou. Pomaikai na kumu i hiki mai, a poho na kumu i hiki ole mai. Aole no paha i loaa keia ao ana i na kumukula e ae, no ka mea, ua kuhikuhi ia ma ke Alakai o na kumukula na rula e ao ai, koe nae ka hoopili maoli ana e like me kona manao (H. R. H.) "Akahi no a loaa ke kula kumu, o na kula mamua ae nei, he mau alakai okoa no ka lakou," wahi a kekahi mau kumu kula. Me ka mahalo i ke kapena o ka Lahui Hawaii a me na paahana pu.
PE TERO AMA.
Piiholo, Makawao, Iune 21, 185.

          KA POLOLEI MAOLI.—Ua hoouna'ku au i na haina o na ninau helu a S. Kalawaiaonapali mamua aku nei, aia nae ma ka ninau eha ua kakau hewa aku au no ka awiwi loa, 100 makahiki o ka makuakane, a he 60 ko ke keiki; aole nae oia ka pololei, he 66 ⅓ makahiki ko ka makuakane, a he 40 na makahiki ko ke keiki.

          Haina o ka ninau a Punahou—ke kumukuai o ka Hotele $1,152,921,504,606,846,975. E nana aku ma ka aoao 376 o ka Arimatika Kulanui, Pauku 611. Ko ka puka hope loa he 576,460,752,303, 423,488 dala.  Me ka Mahalo.
J. E. HART.

NA KULA SABATI.
NA HAAWINA.
Iulai 18—Ie su ma ka Ahaaina Mare—Ioane II: 1—11.

1 I ke kolu o ka la, he ahaaina mare ma Kana i Galilaia; ilaila no hoi ka makuwahine o Iesu.
2 Ua oleloia o Iesu, a me na haumana ana, e hele i ua ahaaina mare la.
3 A nele i ka waina, i aku la ka makuwahine o Iesu ia ia, Aohe o lakou waina.
4 Olelo mai la Iesu ia ia, E ka wahine, o ke aha la ia ia kaua? aole i hiki mai ko'u manawa.
5 Olelo aku la kona makuwahine i na kauwa, O ka mea ana e olelo mai ai ia oukou, oia ka oukou e hana'i.
6 E waiho ana malaila na ipuwai pohaku eono, no ka hoomaemae ana o ka poe Iudaio, he iwakalua kumamahiku, he kanaha paha na galani e piha ai ka kekahi, ka kekahi.
7 I mai la o Iesu ia lakou, E hoopiha i na ipuwai i ka wai. Hoopiha iho lakou i ua mau mea la, a piha loa.
8 I mai hoi oia ia lakou, E hookahe mai ano, a lawe aku i ka lunaahaaina. A lawe aku la lakou.
9 A i ka hoao ana o ka lunaahaaina i ka wai i hooliloia i waina, aole oia i ike i kahi i loaa'i, (o na kauwa, nana i hookahe ka wai, ka i ike,) kahea aku la ka lunaahaaina i ke kanemare,
10 I aku la ia ia, Lawe mua mai no kela kanaka keia kanaka i ka waina maikai, a nui ko lakou inu ana, alaila i ka waina ino: ua malama ka oe i ka waina maikai, a keia manawa.
11 Hana iho la o Iesu i keia hana mana mua ma Kana i Galilaia, a hoike ae la ia i kona nani; a manaoio aku la kana poe haumana ia ia.

——: o :——

Elua mea nui iloko o keia mokuna. I. Ko Iesu hele ana i ka ahaaina mare me ka hoolilo ana i ka wai i waina. II. Ka ahaaina moliaola mua ana i malama ai ma Ierusalema me kana hana malaila.
Ua pili ka haawina o keia la no ka ahaaina mare. E nana kakou i ka wa a me kahi i hana ia'i keia ahaaina. 1. Ke kolu o ka la mahope o kona komo ana iloko o Galilaia. 2. Ma Kana kahi i hana'i keia mea, no ka poe mamo ia o Asera, Iosua 19:28. He wahi kuaaina, aole kokoke ia Ierusalema, he wahi nalo. Ma ia mea e ike ai kakou, aole ka Haku i imi i ka mahalo ia e kanaka. 3. He wa mare. Malaila ka makuahine o Iesu, aole nae oia i kahea ia. O Iesu me na haumana ka i kahea ia. He poe pilikoko paha keia mau mare no ka ohana o Iesu; no ka mea i lawelawe ka makuahine o Iesu me kona kono ole ia mai, me he mea la, o kona poe no ia. He mea maa na ahaaina no ka poe mare, ma ia aina he mau la e ahaaina ai. 4. O Iesu me ka makuahine, me na haumana, o lakou na hoaai kaulana o keia ahaaina mare. He mea pono ke hele ka poe pono iloko o na aha lealea maikai. Ua hana ka Haku pela. 5. Nele iho la lakou i ka waina, a hookahuli iho la ka Haku i ka wai maoli a lilo i waina. O ka maua keia o kana hana mana; a manaoio iho la na haumana iaia.

          NINAU PELA.—Ina e hiki ia A ke hana i kekahi hana iloko o ⅔ o ka la, a ua hiki hoi ia B ke hana i ka mea like iloko o ¾ o ka la, heaha ka manawa hana ke hui pu laua ma ka hana like hookahi? He wahi ninau keia na ke Kahukula Nui i ka Hui Kumu o ka Mokupuni o Maui, ma Haleakala, a ua ike ia no hoi ka haina ana i hoapono ai; Aka, i ka hoi ana o na Kumukula ma ke alanui, hakoko ae la kekahi mau kumu no keia wahi ninau ano ole, a lulu lima iho la me na haina like ole, nolaila, lana mai ko'u anao e waiho aku i ka makapeni a ka poe noonoo, a e pane mai hoi no keia wahi ninau palaualelo. Mawaena o keia mau loaa e pili ana i keia ninau, eia na loaa i hoopaapaa ia 71/6 la, a e 6/17 o ka la.  D. K. PUHI.