Ka Lahui Hawaii, Volume I, Number 19, 6 May 1875 — Page 3

Ke ano ili o ka Mahina no ka Malama o Mei, 1875.
MANAWA NO HONOLULU.
[HOOMAKAUKAUIA E KAPENA D. SMITH.]

5 Mahina hou ..... 4 32.8 AM
1 1 Hapaha mua ..... 9 05.9 PM
19 Mahina piha ..... 10 18.8 PM
27 Hapaha hope ..... 7 59.2 PM

Ka puka me ka napoo ana o ka La.

1 Puka la...5 33. AM. ..... Napoo la...6 21. PM
8 Puka la...5 29.5 AM ..... Napoo la...6 23.5 PM
15 Puka la...5 26. AM ..... Napoo la...6 26. PM
22 Puka la...5 24.5 AM ..... Napoo la...6 28.5 PM
29 Puka la...5 22. AM ..... Napoo la...6 32. PM
31 Puka la...5 21.5 AM ..... Napoo la...6 33.5 PM
Ka Latitu me ka Lonitu o Honolulu.
Ma ka hale bele pauahi, Hale Kaawai Helu 2, a i ole ma ka Hale Kilo o Mr. Filtner, penei:
La titu 21° 18' 23" Akau.  Lonitu 157° 48' 45" Kom.

          Ma ka auina la Poalima aku nei, i ku mai ai ka Moku kaua Geremania "Arcona," a eia oia ke hekau nei ma ke awa o Kou i keia mau la.

          Eia hou ua pepehi kanaka. Mahea? Ua olelo ia mai ma Hamakua, Hawaii, ua pepehi kekahi kanaka i kana wahine manuahi a make loa.

          Lehulehu wale na ia ma ka makete i ke ahiahi Poaono iho nei. He aneane iwakalua a oi i ka hapaha. No lalo mai o kahi o Kone (Coney.)

          Ua haawi ae kekahi o na malihini mai na Panalaau mai o ka Hema, he Aha Mele ma ka Hale Keaka i ka po Poakahi iho nei.

          I keia mau la ua hookulu mau mai na paka ua, a ke uliuli mai nei na kula panoa o kakou; e ka mahiai eia ka wa! "iluna no ka ua wehe e ke pulu o lalo."

          Ua hoopanee ia ka helu hope o ka Huakai ma Kaleponi, pela ka palapala a 'Kawaiahao," me kekahi mau mea e ae i hoomakaukauia no keia pepa.

          Ma ka po Poaha, la 29 o ka hebedoma i hala, ua wawahi ae ke kolohe i ka hale kuai o Dillingham & Co, a ua lawe ia he pu panapana, he pauda a me ka poka; makau ole no hoi ke kolohe.

          Ma ke ahiahi Poalua iho nei, ua kau aku ke Kakauolelo o ka Papa Hawaii, Rev. J. F. Pogue ma ke "Kilauea" no ka Mokupuni o Kama, e hele ana oia e hui me ka Aha Lunakahiko o ia Mokupuni.

          Ua ku mai ke Kilauea ma ke ahiahi Poaono iho nei, ma kana huakai huli hoi mai, a holo hou aku no ma ke ahiahi Poakahi iho nei, a ua hoi hou mai ia po no ke kulu o ka ipu-hao, a holo hou i ke ahiahi Poalua.

          HE ULIA POINO—I ka Poakahi iho nei, ia J. Perry e holo kaa ana ma kona aina ma Wailupe, ua kahuli ia ke kaa a haule aku la kela ilalo a ua haki ka uha; ua manele ia mai oia i Honolulu nei i ka Poalua, a na ke Kauka Palani e lapaau nei.

          I ka he bedoma i hala, ua hai mai kekahi poe lawaia ia makou, ua pahaohao ia lakou ma ke emi hikiwawe ana o ke kai a maloo loa no ka hapaha hora ka loihi, alaila hohonu hou mai, ua manao lakou he kai mimiki, pela io aku la no paha.

          Ma ka Poalima iho nei, ua ike ia aku ka hoolaha a ka Ilamuku ma na pipa alanui, "E makana ia $100, i ka mea a mau mea paha e loaa ai ke kolohe nana i komo aihue ka hale o B. F. Dillingham & Co." A nolaila e na Kaiko, e kiai pono oukou i na hana o keia ano.

          HE HUAKAI LEALEA.—Ua lohe ia mai ua hoolimalima kekahi poe o Kaleponi, he haneri me kanalima, i ka Mokumahu Arizona, a e holo mai ana i Hawaii nei e makaikai ai. Ua manao wale ia o ka la 13 o keia mahina e holo mai ai, mai ia nei aku e holo ana paha i Hilo a me kahi mau awa e ae o kakou.

          Ua hoohui ae kekahi poe wahine haole o Honolulu nei ia lakou iho ma ke ano he Ahahui Misionari, a ua loaa ko lakou wahi waihona. Ua imi i kumu na lakou e hana'i ma Maikonisia. I ka Poakahi iho nei ua lohe ia mai ma na leta mai Amerika mai, ua loaa ko lakou kumu, he wahine, a e hele hookahi ana no oia i Maikonisia e hapi i ka hana a ka Haku.

          Ua komo ka oihana Kari stiano iloko na mea a pau, a e like me kona komo ana iloko o kela a me keia oihana, pela no e kuleana ai makou e kamailio no ka pono o Hawaii; a aole loa i loaa ka ikaika i ke Kuokoa e papa mai, me ka hoao ana mai e pani i ko makou waha. Ina ua eha ia no ka oi loa o ka makou maka-kila, alaila, he pono no iaia ke lapaau mua iaia iho.

          "I ka auina la Sabati iho nei," wahi a kekahi mea ia makou, "ua pii ae kekahi wahine i Puowina, i hele a luhe i ka ka mea o ka ona e hoohilala ana ma o a maanei, a hoi mai la me ka paa pu ana o kekahi kanaka iaia, oiai, laua e iho mai ana, a i ke kokoke ana iialo hookuu aku la ke kanaka, ia wa olokaa aku la ua wahine nei, a kai hou ae la ke kanaka a hoi mai ia i kau hale; a i kona ukali ana mai mahope i kau hale, aia hoi, e waiho mokaki mai ana na wahine a me na kane e luai ana no ka ona loa."

Na Leta a na Makamaka.

          Ua loaa mai he leta na D. Manuia i kakau ia ma Kawaihae, e hai mai ana no ke ku ana aku o ka Moi malaila me ka hookipa ana aku a Hon. John Parker. E hai pu mai ana i ka nui o ka ona ma Kohala.
          —E hai mai ana o J. K. Makalii opio o Ulupalakua, Maui, i ka nani a me ka holomua o ka ike o na haumana o ke kula o Honuaula, malalo o ke alakai ana a R. W. Wilcox, ma ka hoike ana iho nei ma ka la 29 o Aperila.
          —He kumumanao no J * * * * * N * * * * nona ke poo "O ka Baibala, oia anei kekahi kumu i emi ai keia lahui?" Eia me makou, a no ka piha loa o kahi waa, ua hookaulua ia. Ke mahalo nei makou i kou manao e ka makamaka.
          —Eia ka Wile Haleakala leta me makou, no Kohala Plantation, Hawaii. E hai ana oia i kona manao paa no kekahi mea ana i hoomaopopo ai, a me he la ma ke ano o ua huaolelo, ua pololei io no ia. No ke kaumaha e nae o ka kakou wahi elele, ua hookaulua pu ia.
          —Eia me makou ka R. P. Kealohawela, o Waiohinu, Kau, Hawaii. Ua mahalo nui makou no kana mau hunahuna e pili ana i na oihana, a pela aku oia kaona, me ka minamina nui no ka haiki o kahi waa.
          —Ua mahalo makou i ka J. B. Kaakuamoku, o Wailuiki, Koolau, Maui, e pili ana i ka hana lapuwale a kekahi kumukula malaila, a me ke ao ia o na haumana kula i ka hula. He minamina no ko makou no ka lawa e o kahi elele o kakou.
          —Ua loaa mai ka S. W. Kekoalaulii o Halaula, Kohala, Hawaii, e pili ana no ka oi o ka make mamua o ka hanau ma ia Apana i keia mau la mai nei, e hai pu mai ana no hoi no ka nui o ka wela o ka la malaila. Ua hala e ka manawa no ke pai ana, a ua hoomoe ia.
          —Eia me makou na haina o na ninau nane i hoopuka ia iho nei ma ka helu 17, i hoouna ia mai e "Na Haumana o ke Kula Hanai ma Kohala;" E G. W. Mokuohai; W. C. Punahoa, o Kohala Plantation, Hawaii; a me Kawaeopua, Elemakule, o Halawa, Kohala Akau. Ua pololei wale no a pau ka oukou e na makamaka, a ke haawi ia aku nei ka mahalo no ko oukou mikimiki me ka hoomalowa ole. No ka puka mua ana o ka haina o ua mau nane nei, i like loa no me ka oukou, ua hookaulua ia ka oukou.
          —Ke mahalo piha ia aku nei keia mau makamaka no ka hoomanao mai i ka kakou wahi kauwa elele.

Na Hiohiona o na Apana o Koolaupoko.

E KA LAHUI HAWAII; Aloha oe:—
          E oluolu oe e hookomo iho i keia mau lau Kawelu o Lanihuli ma kou mau kowa pumehana, i ike mai ai na makamaka o kaua mai Haehae ma Kumukahi ma Hawaii a Kauai o Manokalanipo, i ke ano a me ka hiohiona o ka Apana wehe Kawelu o Lanihuli i kona ano.

KONA ANO.

          Ke waiho nei ka Apana o Koolaupoko me ka hiehie, a ke huli nei kona mau palena i ka hikina mai a ka la, a ke poai ia mai nei kona mau aoao ma ke komohana a me ka hema e na kakai pali, a ke kuku nei na puu liilii he lehulehu ma waenakonu me he mau opua la i ka nana aku. Nolaila, na ka makani mai ka hikina a me ka hema akau, nana e haawi mau mai nei i na ea ku kohai o keia Apana kuaaina.

NO NA HALE WILIKO.

          Ke hoomau nei no na hale wiliko o keia Apana i ka lakou mau hana me ka hoomaha ole, a ke hana nei no na paahana me ka hoomanawanui me ka ohi mau mai no i na wahi kenikeni o ko lakou luhi. I ka nana i keia mau mahiko, he mea e ka piha mau i ka momona; ma ka mahiko o C. C. Harris, ua nani a maikai, he mau mahina ae nei paha i hala o kona wili ana, a ke mau nei a hiki i keia la me ka hoouna ana ma Honolulu i na ko i hoomaemae ia.

NO KA LUAKINI O KANEOHE.

          Ke hana ia nei no ka luakini o Kaneohe me ka hooikaika nui o ke kahu, me ka manao e paa koke ka hale o ke Akua iloko o keia mau mahina e nauwe nei. No ka mea, ua hoomaka ia ka hana ana i ka malama o Ianuari i hala, mailaila mai a hiki i keia mahina, ua like me eha mahina ka loihi o ka hana ana, nolaila, i keia manawa, ke ku nei keia hale hou nona na kapuai, he 70 ka loa, a he 33 kapuai ka laula, a ke hahau nei ke pili i keia mau la, iloko o ka paulele a me ka hoomanawanui o ke kahu i ka Betela o ke Akua, me kona kokua ole ia me ke dala i ka hana ana i keia hale.
          Ua lawa paha au maanei, me ka Luna Hooponopono ko'u mahalo a me na Keiki lima pohai o ka Papa Pai.
Me ka Mahalo,
F. RBT. K. KAIMIHANAMOKU.
Kaneohe, K. O., Apr. 26, 1875.

Oiaio, Oiaio! Aole e hiolo ka oiaio i ka poe hoomaloka.

          I ka nana ana ma ka huli ana o ka hao mageneti o ka panana o ka honua a me ka moana; ma kahi o ka mea e hookele ana. Hookahi wale no mea i makemake ia no ia mau mea elua, o ke kuhikuhi pololei ana ma ka oiaio. Pela ka mea i makemake ia ma ka hoike a ka Aha Luna a me na kahu waiwai o ka Ekalesia o Waianae; no ko lakou kuai ana i na puka aniani 6 a me na puka komo 2 o ka hale halawai o Kamaile, i hoike ia ma ke Kuokoa, Helu 13, aoao 4. Ua hoike pu ia hoi ka loa a me ka laula o ia hale, a me ka poino o ua hale la, kahi hoi i pili i ka mea i kuai ia ai na kahiko o ia hale; a no ka poloai pu ia mai hoi ma ia kukulu manao ana, e hoike aku ka inoa o ka mea nana i "imihala," a i "pelo," i na he "hoahanau," a he "luna," a he "Rev." paha; me ko lakou manao ano kamalii i olelo iho ai. I na he "hoahanau," e oki aku mai ka Ekalesia aku; a pela ina he "luna" a i na hoi he "Rev." Heaha la hoi ka hana? He hoopii kanawai paha. A ma ke kanawai hea la.
          Eia ka hoakaka aku: O ka hale e ku nei, he hale pohaku o lalo, a he pili maoli o luna, he hale maikai a me ka paa, a ma kekahi puka komo, ua haule kekahi mau pohaku, a pela ma na lala o luna a me kaupoku o luna, oia na wahi i poino o ka hale, aole nae he mau poino e hiki ole ai ke hana; eia nae, ua haalele ia keia hale halawai, a e haalele pu ia ana paha na hana o ka oiaio, oiai, ke hoike nei lakou me ka oiaio ma ka lakou hoolaha ana ma ke akea ma ke kuai ia ana o na pono o ua hale la. Aloha ino.
          Eia ka mea i koe.—O ka makemake o ka Aha Luna a me na Kahu Waiwai, o ka imi ana i ke kanaka nana i hai no keia kuai ana, a ua lilo ia kanaka i enemi no ka Aha Luna a me na Kahu Waiwai, a i ole, no kekahi mea e ae, ka mea nana i hoolaha me ka ike ole i ke ano o kana mea i hoolaha ai, ke oiaio ka olelo a kekahi lala. Nolaila, ke hai aku nei au, aole ia he makemake kupono, no ka mea, ua maopopo, he oiaio ka mea i hoolaha ia, nolaila, mai hookuku hewa ko oukou manao no ia hai ia ana, o lilo auanei oukou me he poe oiaio ole la, a eia wale no ka pono, e hoomau i ka hana ma ka oiaio wale no.
A. KAOLIKO.
Waianae, O., Apr. 26, 1875.

Ka Halepaahao ma Hilo.

          He mea pono e ke aupuni no kela a me keia aina. I hoomalu pono ia ai ka lahui, a i mau kanawai maikai; me na kanaka hoopono e nana aku ai i ka hooko pono ia o ua mau kanawai la i ka wa e nele ai. Ma na lahui a pau he poe no kekahi e uhaki ana i na kanawai.
          No keia mea i kau ia ai kekahi ano o ka hoopai, a i nele ia, o na poe lawehala i makau ole aku i ke Akua, a aloha ole hoi i ko lakou mau hoa-kanaka, e hele aku no lakou e hoopoino ia hai a oi loa aku. O ke ano o ka hoopai ana, aole no ka manao inaina aku i ka mea hewa, aka i hoomalu ia ai ka poe e noho lokahi ana. No ke aha e hiki ole ai ka hoopai ana i ka mea lawehala ke hoohana ia no kona pono iho kekahi, e like la me ko ka poe noho like. E hiki ke hooko pololei ia na kanawai, aole nae me ke ano uahoa mau. Ia'u e hele ana mai ke kau wahi a i ke kau wahi iloko o ka'u makaikai ana, ua olioli au i ka ike ana, ua loaa no i na paahao na ao pili hoomana ana, a oiai hoi lakou ma ko lakou wahi paa, malaila pu no keia mau hooikaika ana i mea e maikai ai lakou.
          I ka hele ana e makaikai i ka hale paahao ma Hilo me kekahi makamaka aloha, ka mea nana i kamailio aku i na hoa-noho o loko, ua ike au i kekahi mea nana i hookaumaha mai ia'u me ka minamina.
          O ua mea hookahi la a'u i ike ai, o ka uuku o na keena no ka heluna o na kanaka i hoonoho ia ma ia mau wahi, a me ke ano uuku loa o kahi o ke ea e komo aku ai iloko o kekahi mau keena. He oi loa aku ka poino o ke ola no ka haawi uuku ia o ke ea mamua o ka haawi uuku ana i ka ai.
          Pehea ko oukou manao no ke pani ana i na kanaka eha, elima, a eono paha iloko o kekahi keena i aneane eiwa kapuai huinahalike, me na wahi pukapuka manu ku kakaikahi e kokoke ana i ka pale o luna i wahi no ke ea e komo ai iloko. Ua omaimai kekahi poe kanaka, a aole o'u kanalua o keia iho la kekahi kumu. Ke paulele nei au e nana koke ana na mana kupono i keia a e hoano hou ae. E like me ia e ku nei, he mea hoomainoino i na paahao, a e mahalo ole ia ai ka lahui Hawaii. E malama kela a me keia lahui Karistiano i ka manao aloha aku, ina he hoa'loha, he enemi, a he holoholona paha. "Pomaikai ka poe i aloha aku, no ka mea, e aloha ia mai no lakou," wahi a ko kakou Hoola. He oiaio, i ka nana ana i ka manoanoa o ke aloha i hoike ia mai no kakou, he pono kakou e pahola aku i ua aloha la ia hai. Ua ike kekahi o ka poe e heluhelu ana i keia, no na makahiki he nui i nau ae, oiai na lahui e holomua nei i ka mana a me ka naauao Karistiano, ua nana kuikawa no lakou i ke kulana o ko lakou mau hale paahao, a me ka hooponopono hou ia o na poe lawehala.
          Hookahi mea nui no ka'u kamailio ana no keia, e nana koke ia keia mea, no ka mea, ua hiki ia'u ke manao iho, o ka poe no lakou ka nana ana i na hana o keia ano, e makaukau ana lakou e hooemi iho i ke kaumaha, a e pale aku hoi i kekahi ano hoopai i kulike ole me ke au holomua naauao. He oi ae ke aloha o ka hoopaa ana i na lawehala me ka hao i ke kumu puhala me kahi huluhulu, a o ka lauhala ka malumalu iho o luna—ina no e loaa iki ana lakou i ke anu, mamua o ka puuloulu ana ia lakou iloko o na keena liilii. A eia, o ka hopena mau o ke pani ana i na poe he nui iloko o kekahi keena uuku he poino ma na ano he nui wale.
          He mea kanalua ole o ko ke Akua makemake e like me ka hiki ia kakou ke hana, e haawi aku i na kanaka a pau i kekahi haawina e ola ai, a e pono ai. Ua haawi wale mai oia i kona ea maemae a me kona Uhane aloha, a aole pono ia kakou a i kahi poe e ae hoi e pani aku i ua mau mea la.—He mea au i ake nui no ka pono o ka Moi a me kona lahuikanaka, a me lakou hoi i hoohala ai au i kekahi mau malama me ka oluolu loa.  JOSEPH MOORE.