Ka Lahui Hawaii, Volume I, Number 16, 15 April 1875 — Page 3

Ke ano ili o ka Mahina no ka Malama o Aper., 1875.
MANAWA NO HONOLULU.
[HOOMAKAUKAUIA E KAPENA D. SMITH.]

5 Mahina hou ..... 8 4.7 PM
12 Hapaha mua ..... 11 2.0 AM
20 Mahina piha ..... 5 58.8 AM
28 Hapaha hope ..... 8 46.0 AM

Ka puka me ka napoo ana o ka La.

1 Puka la...5 57. AM. ..... Napoo la...6 11. PM
8 Puka la...5 53. AM ..... Napoo la...6 12. PM
15 Puka la...5 44. AM ..... Napoo la...6 16. PM
22 Puka la...5 39.5 AM ..... Napoo la...6 17.5 PM
30 Puka la...5 33. AM ..... Napoo la...6 21. PM
Ka Latitu me ka Lonitu o Honolulu.
Ma ka hale bele pauahi, Hale Kaawai Helu 2, a i ole ma ka Hale Kilo o Mr. Filtner, penei:
La titu 21° 18' 23" Akau.  Lonitu 157° 48' 45" Kom.

          I keia poakahi ae e makaukau ana ke "Kilauea" no kana huakai i Hawaii.

          E haawi ana na keiki aukai o ka moku manuwa "Pensacola" he lealea ma ka hale keaka i keia Poaono iho.

          I ka la mua o keia mahina ka halawai ana o ka Ahakula Sabati o Molokai, ma Halawa.

          Ke houluulu dala nei ka Ekalesia o Kaluaaha, Molokai, no ka hana hou ana i ko lakou luakini.

          Ua hoaumoe na'lii ma Puowina i ka po Poalua iho nei, malaila pu no hoi ka poe puhi ohe kahi i hoonanea ai ma ia kakahiaka.

          I ka poakolu o ka pule i hala ka haiolelo ana o ke Kiaaina Kapena ma Lahaina no na mea pili i ka huakai alii ma Amerika.

          Ua make o James H. Kekela ma Waialua, i ka la 11 o keia malama; a he keiki ia na Rev. J. Kekela o ka Paeaina o Nuuhiwa, a he kaikunane ponoi na ka wahine ka Hon. H. Martin.

          Ia makou i maalo ae ai mawaho o kekahi o na pa o keia kulanakauhale, ua hoohauoli ia mai ka maka ma ka ike ana aku i kekahi o na laau hua nui, ua hoohua mai i na hua he pakanakolu a pahaneri.

          Ke nee hakalia nei ka hana ana o ka luakini hou o Kaneohe, Oahu, malalo o ka hooikaika kino ana o ko laila Kahu. He mea haohao keia haalele ana o ko laila poe i ka hana, a na ke kumu wale no e kukulu ko lakou hale. Aole pela e pono ai.

          AHAAINA MA LANAKILA.—Ua loaa mai ia makou ka leta a Kaiwipunakea, e hoike ana no ka ahaaina lulu dala o ka ekalesia ma Kainaliu, Kona Waena; no kekahi mau pilikia o lakou. Ua mahaloia na hana, o ke kahu Rev. J. Waiamau kekahi me kana lede malaila. O ka huina o na dala he $68.60.

He Leo Puiwa!
Mamuli o ke Alakai Hewa ia.

E KA LAHUI HAWAII; Aloha oe:—
          Ke awiwi nei au i ke kakau aku ia oe, me ka ninau aku, ina he oiaio, e "hoole aku ana kakou i ke komo ana mai o na moku manuwa o na aupuni e—koe o Amerika, me ke kapu ana aku i ko lakou komo ana mai a hoahu lanahu ma na palena o Hawaii nei? Ua ike au ma ke Kuokoa hope loa iho nei, i ke ano o ka hoololi a ka Aha Senate o Amerika i ke Kuikahi a kakou e kau nui nei, a i ka'u hoomaopopo ana, me he la oia ae la ke ano maoli. Owau kekahi o na leo kokua ikaika no ke Kuikahi me Amerika, ma ke ano nae i hoakaka mua ia, aka, ina e manao ia ana e hoololi e like me keia ae la, ke hai paa aku nei au, he enemi au no ke Kuikahi, a e hooikaika ana au e noi aku na makaainana i ka Moi e hoole aku i keia hoololi, a ina e holopono ole ia mea i ko Amerika poe, alaila, e hoole loa aku no; no ka mea, wahi a ka mea i hoike ia mai imua o ka lehulehu, e kaupale ia aku ana ko na aupuni e ae aole ka e komo mai ma na kaiaulu o Hawaii nei. Heaha keia? E ae aku anei kakou? E pani ia anei na ipuka hoolulu o Hawaii? Aole! Owai ke kanaka Hawaii i komo ia e ke aloha no kona one oiwi e ae aku ana i keia? Ua lawa ae la ka'u, e kali aku ana nae no ka oiaio.
Me ka Mahalo,
KUIHE.
          [E ka makamaka, ke noi aku nei makou i kou lokomaikai e nana ae ma kekahi o ko kakou mau kolamu o keia la, a e ike iho no auanei oe i ka oiaio. O kau i ike ai ma ke Kuokoa, ke hai paa aku nei makou, "aole oiaio o ia mau huaolelo, a aole ia o ka hoololi, a aole loa no ia mea maloko o ke Kuikahi.  L. H.]

          Eia ma ka puka aniani o ka Hale Kuai Buke o H. M. Wini, ke kii o ka iliaina o Kahuku, Oahu kahi i kau ai, i kahaia e J. W. Gay.

          Ma ka Poaono ae nei e haawi ai ka Hui Hoole Waiona Helu Akahi, he ahaaina hoomanao no ka piha ana o na makahiki eono o ko lakou ola ma ke ano he Ahahui. A ua kono pu mai no hoi kekahi hui o ia ano e naue aku ilaila.

          Ma ka hihia i hoopii ia imua o ka Aha Kiekie no ka hoole ana i ka palapala hooilina a Keoni Miki, ua haule ka aoao hoopii. I ka Poakolu iho nei ua hooholo na Jure e hoapono ana i ka palapala hooilina.

Huakai ma Kaleponi.
HELU 8.

          Mahope iho o ko makou hoomaka ana e holo maluna o ke kaa ahi mai Vallejo aku, aole i liuliu wehe ae la ka noe a waiho akaka mai la ka aina mai o a o. Waiho mai la na aina mahi ia a me na aina hanai holoholona, ua pa okoa ia. He pa laau ka nui o na pa, aohe nui o ka pohaku. O ka mea au a ke kanaka o na mokupuni o ka Pakipika e haohao ai, oia ka nui o ka aina. Aole kau kokoke mai na kuahiwi e like me ko Hawaii nei. E nana aku oe ma na aoao a pau, he aina wale no; aole oe e ike i kona palena; aole e ike i ka moana. Iloko o ia holo kiki ana o makou ia kakahiaka, a aneane paha i ka hapalua o ke alanui e hiki ai i Napa, hoohakalia ia iho la ka holo, oia emi mai no o ka holo, a ku malie ana ke kaa. A heaha keia? I mai la ka luna o ke kaa, e nana aku makou ma ka puka aniani. I nana aku ka haha, he kanaka make e waiho mai ana ma kapa o ke alanui; ua make loa. Elua mau kanaka e kiai ana iaia. Ua hai ia makou, na ke kaa i holo mai mamua o makou ia kanaka, a ua ona; a iloko o ia ona ana, ua hele naaupo oia mawaho aku o ke kaa a i ke alapii, a malaila oia i haule ai a make loa. Aole nae i kali ia nona. He mea ole ke kanaka make ia lakou. O ka holo ka pono. Holo hou aku la makou me ka ikaika loa, a ma kahi paha o ka hora umi-kumamakahi hiki aku la makou i Napa. He awaawa nui keia; he aina momona loa, ua piha i na mea kanu a me na aina holoholona. O ka waina kekahi mea i kanu nui ia. Ua like kahi kulanakauhale me Honolulu nei. Elima paha halepule, a he mau hale kula maikai kekahi. Ua hele au e makaikai i kahi o ia mau hale, a me na hale aupuni, a me na pa waina.
          I ke awakea o ia la ua paina makou ma ka hotele. He haole Farani ka ona o ua hotele nei, a he haumana no ka Ekalesia Pope; eia nae he oluolu loa. I mai oia ia'u, o kona pili ana i ka Ekalesia Pope, aole ia he mea e oi ai kona pono mamua o ka poe hoole Pope. Ua kapa oia i ka poe hoole Pope, he poe hoahanau nona, a ma kona noonoo, wahi ana, "e hui pu no ka poe maikai a pau ma ka lani, o kela a me keia hoomana, ke manaoio lakou a aloha i ke Akua." Mahalo iho la au iloko o kuu noonoo i kela kanaka. A o ka poe i kamaaina iaia, ua i mai lakou o kona ano mau no ia. He maikai loa ia mamua o ka hakaka no na hoomana.
          Ia makou e noho ana iloko o ka hotele, hele mai la kekahi mea i ike ia'u a i mai la, "e, he keiki Hawaii nae, ke makemake nei e ike ia oe." Ninau aku la au, auhea? "Eia iho a hiki mai." Alaila, halawai iho la au me kekahi wahi keiki haole, i hanau ia ma Peleula, i ka makahiki 1858 paha. I mai la kela, o Mr. Turner ko'u makuakane. Ua noho ia nei no na makahiki he nui, me ka manaolana no nae e ike hou aku ana no i ka aina hanau.
          Ma ka auina la o ia la 24 o Dekemaba, hoomakaukau makou e hoi hou i Kapalakiko, me ka pau ole no nae o na mea a'u i ake nui ai e ike. Ua ake nui au e ike i na punawai wela, a me kahi i noho ai o R. B. Armstrong, oia ke keiki a Limaikaika, hoahui mamua o Kamaki o Waimanalo. He aina nui kona ma keia awaawa o Napa; he aina hanai holoholona a he aina mahi waina kekahi. Aka, aole hiki ia makou ke kali, no ka mea, he manao nui ko'u e ike i na mea hou a ke kulanakauhale nui ma ia po a me kekahi la ae, oia ka la hanau o ka Haku. Ma ia hoi ana aku o makou maluna o ke kaa ahi, malaila kahi a'u i ike ai i ka weliweli o ka holo. He ihona a ua holo kiki aku makou a napoo ka la. Poeleele loa iho la. Holo mai la kekahi kaa mamua ma ke alanui e pili kokoke loa ana me ko makou; a holo mai la kekahi kaa mahope o makou ma ke alanui hookahi me makou. Ke kani nei na bele a me na oeoe o kela a me keia kaa, e kahea ana i na mea a pau e noho malie a e malama kela a me keia iaia iho. Aole oe e ike maopopo aku i ke kino o na kaa, o ke kani kau e lohe me ko ike aku i ke kukui nui poepoe mamua ponoi me he onohi maka nui huhu la no kekahi uhane ino. He weliweli ke nana aku. O ka mea weliweli loa ke holo mai i ou la, me he mea la e alualu mai ana ia oe e ale pu. I keia po, ua ike ia ke kukui o kekahi kaa e holo mai ana mahope o makou ma ia alanui hookahi e holo kiki loa ana. A i kona wa i kokoke iki ai, lohea aku la ke kani ana o kona oeoe me ka bele. Ike iho la makou ua oi ka mama o kona holo mamua o ko makou, no ka mea, ke holo pu nei makou ma kahi hookahi, aka, ke hoopokole ia nei ke kowa mawaena o makou a me ia kaa. Ke holo ikaika loa nei makou, a ke alualu mai nei kela mahope, he aneane o ka loaa wale no koe. Ua makau kahi poe me ka i ana, "e hookui ana kakou, a e pau ana kakou i ka make." Hele aku la na eepakeke he nui mahope o ke kaa e nana ai i ka mea e alualu ino mai ana mahope o makou me he daimonio maka kahi la. Ia wa hele aku la ka luna, a kapena paha o ke kaa, a kau aku la i kekahi kukui nui me ke ahi ulaula mahope o ke kaa. O ka hoailona ia i ike ia e ke kapena o kela kaa, a hoemi iho la i ka holo o kona kaa, o kona hoohakalia no ia i kona holo a pili kokoke mai la mahope makou, he mau kapuai wale no ke kaawale alaila, kuu pau iho ana kela i ke kani o kona oeoe, he leo nunulu a kulikuli loa. Me he holoholona ino la, a ua huhu no ke alai ia aku o kona alanui. Pela makou i hoi mai ai i Kapalakiko mai Napa ae i ka po o ka la 24 o Dekemaba.  (Aole i pau.)

NU HOU O NA AINA E.

          Ma ke ku ana mai o ka mokuahi Ma cgregor i ka la 8 o keia mahina, ua loaa mai na lono no na aina e. O ka mea ano nui ia kakou, oia ka hooholo ia ana o ke kuikahi panailike mawaena o keia aupuni a me ko Amerika Hui. Ua hooholo ia ke kuikahi iloko o ke Senate i ka la 18 o Maraki. He 51 ka poe i kokua i ke kuikahi, a he 12 ka i kue. He mau hoololi no hoi ka i hookomo ia, oia hoi keia: O ka paka, pia-lole, na ili a me na mea i hana ia noloko mai o ka ili, e komo ia mau mea ma keia aupuni me ka auhau ole ia. O na hua ai maka, aole i ae ia e komo wale aku ilaila, koe wale no na maia, ua ae ia ia mea kanu o kakou. Eia hou kekahi hoololi i hooholo ia: Aole e hoolimalima, a e hoolilo aku ke aupuni Hawaii i na aupuni e ae, i kekahi o kona (ko Hawaii) mau kai, awa kumoku a aina hoi, a hiki i ka wa e pau ai ka manawa i olelo ia iloko o keia kuikahi, oia hoi ehiku makahiki. O keia hooholo ia ana o ke kuikahi, iloko o ke Senate wale no, koe ka hale o na lunamakaainana, aia a holo i na hale elua, alaila lilo i kanawai, ke ole makou i kuhihewa. Aia paha iloko o ka malama o Dekemaba e hui hou ai ia hale, a ua lohe makou e kue ikaika loa ana kekahi poe ia wa. O ka poe hui hoomaemae kopaa ma Kaleponi kekahi poe kue ikaika loa i keia kuikahi. A e hoomakaukau ana paha lakou e kue ikaika i ka hooholo loa ia ana o ke kuikahi. Ua ike iho makou i ka palapala a W. R. Kakela iloko o ka nupepa Tribune o Nu Ioka, e kokua ana i ke kuikahi, a e kue ana i na olelo a David A. Wells iloko o ia pepa, ma ka aoao kue i ke kuikahi.
          He oia mau no ka pilikia o na mokuaina o Nebaraka a me Kanasasa no ka pau o na mea ulu i ka ai ia e na uhini, e like me ka makou hoolaha ana i kela pule. Ke hoouna ae nei ko Kaleponi a me ko Oregona i ka ai i na wahi i poino i ka wi. He nui na tausani dala i hoolilo ia no keia mea. I mea e maopopo ai i ko makou poe makamaka ke kaumaha nui o keia mea ke lawe mai nei makou i ka olelo a ka mea i ike maka; wahi ana, "o ka loa o kahi i paa pu i na uhini he eha haneri mile, e hoomaka ana ma ka muliwai Misouri, a he umikumamalua mile ka laula," aohe mea koe ma ia wahi; ua kahaha ka manao o na kamaaina i keia mea hou, a ua kapa aku lakou ia mea, "he puali kaua uhini."
          Ke ulu nei no na hana hoomana ma Kapalakiko e like me ka makou hoolaha ana mamua, a ua oi ae ka piha o na halawai i keia wa. Ua malama ia na halawai iloko o na halepule, na hale inu rama, a mawaho no hoi ma na huina alanui. Ma ka pule ekolu o Maraki iho nei, ua malama ia kekahi halawai nui no kekahi la holookoa, mai ka hora eiwa o ke kakahiaka a hiki i ka hora elima o ke ahiahi, me ka piha pono o ke anaina iloko o ia mau hora ewalu. He umi a keu na kahu i lawelawe iloko o ia halawai. Ke ulu nei no hoi keia mea ma Enelani. Iloko o kekahi mau halawai haipule ma Ladana a ma na kulanakauhale o Irelani, ua olelo ia, mai ka umikumamalima tausani a hiki i ka umikumawalu tausani ka nui o na kanaka i akoakoa iloko o ke anaina hookahi.
          Ua manao wale ia e ala hou mai ana kekahi kuee mawaena o Farani a me Geremania.
          Ua make ka Emepera o Kina iloko o ka umikumamawalu o kona mau makahiki, a ua hoolewa ia ma ke ano kahiko.
O ka Emepe ra hou mai nei o Kina, he keiki opiopio nona na makahiki ekolu. Aole maopopo ka pono o kona noho aupuni ana, oiai, o ka poe i pili iaia he naaupo, a na lakou paha e malama ke aupuni, oiai oia e noho kamalii ana. He poe kue i ka hana e holo mua ai, a he enemi i ko na aina e. He ulia poino ka i hiki mai maluna o kekahi o ko laila mau kulanakauhale nui, o Foochow. Ua a ia e ke ahi, a he eha haneri a oi aku na hale i pau i ke ahi. He nui loa ka waiwai i poho. Pela no hoi ma Osaka ma Iapana; he mau ahi nui loa ko laila iloko o ka pule mua o Feberuari, a he mau tausani hale ka i wela a pau loa. Ua hookumu ia kekahi hui hooholo mokuahi e ko Iapana poe ponoi e holoholo ana iwaena o ko Iapana mau awa, a ua manao ia e lilo ana paha keia i mea kue i ka hui mokuahi Pakipika e holo nei mawaena o Yokohama a me Shanghai.
          He ulia poino ka i hiki mai maluna o na pae aina Pilipine, he mau typhoons, makani ino a he nui ka waiwai me na ola i poino.
          Ke hoolaha aku nei makou i kekahi hapa o ka leta a J. Kekela mai Nuuhiva mai.
          He wahi mailele no ma na aina o Nuuhiva i keia manawa, i kapaia e na haole "measles," manao no na kamaaina, he mai hebera, eia nae aole make o kanaka, nui ka poe loaa i keia mai, o na keiki a maua kekahi i loaa i keia mai, o maua o Naomi aole loaa, pela o S. Kauwealoha ma, Hapuku ma no hoi, no ko makou loaa mua ana paha ma Hawaii i keia ano mai ka mea i pakele ai i keia manawa.
          He wi hoi kekahi mea ma na aina o Nuuhiva nei, no ka nui o ka la i na malama i hala ae nei, maloo ka aina—pela ma Oomoa i Fatuhiva, no Hanavave ka lakou ai, pela hoi ma kahi mau wahi o Hivaoa, ane nele i ka ai ma Uahuna, Uapou nei hoi. He nui no ke kaua ma na aina o Uahuna, Hivaoa, Tahuata a me Fatuhiva.
          O ka ona rama hoi kekahi mea ino, nui ka poe make ilaila ma Hivaoa, Fatuhiva a me Tahuata.
          Ke noho nei ma Nuuhiwa, he kiaaina Farani hou—a ke hooikaika nei e pau ke kaua iwaena o keia poe naaupo—paakiki lakou ma ka hanaino.