Ka Lama Hawaii, Volume I, Number 23, 17 December 1834 — HE ILIO. NO KA ILIO. [ARTICLE+ILLUSTRATION]

Help Learn more about this Article Text

HE ILIO.

NO KA ILIO.

He mea nui kekahi ilio, he uuku kekahi ilio, ua like ole loa lakou. O kekahi ilio, aole i oi aku kona nui mamua o ko ka popoki, a o kekahi hoi, ūa like me ka iliohae ka nui. Aole ma ka nui o ke kino wale no ka like ole ana. He eleele kekahi, he keokeo kekahi, he ulaula kekahi, he ahinahina kekahi, he olenalena kekahi, he onionio kekahi, a he kikokiko kekahi. Aole no hoi i like ka huluhulu o kekahi ilio me ko kekahi. He loihi ka huluhulu o kekahi, he pokole ko kekahi, he paapu ko kekāhi, he lahilahi kokekahi: he pololei maikai ko kekahi. pii wale no ko kekahi, a o kekahi hoi, he ili wale no, uuku loa ka hulu. He iwakalua niho ko ka ilio ma ka iwia luaa, he iwakalua kumamalua ma ka iwia lalo. O kona mau wawae mua, elima no manamana, a eha hoi kona wawae hope. He maiuu ikaika no ma kela mana keia mana: aole e hiki ia ia ke hoihoi na maiuu iloko, a hoopuka hou iwaho e like me ka popoki. . O ka io ka ka ilio mea ai nui, aka, ina pololi, ai no hoi ia i ka ai moa a pau. O ka Uio ka mea koa loa o na holoholona a pau. Ina i kauohaia e kona kahu, e kii aku no ia i na mea hihiu hae aj>au loa, a me ke kanaka no. Aole hololwlona i aloha nui i ke kahu e

like me ka iiio maoli. Aole loa ia i kumakaia ia ia, aole no hoi e haalele ia ia, aole loa. Aole haalele ke hana maikai ia, aole ke hana ino ia, aole haalele amake wale ika hahai ana mamuli oke kahu. E hiki no i ke kanaka ke haalele i kona hoa maloko oka hune ame ka peino. Aka, 0 ka Ilio, aole loa ia e haalele i kona kahu 1 kona wa e ola ana, a make ia, alaila, make pu nokekahi ilieno kona aloha i ke kahu. K malama no ia i kona kahu me kona ikaika a pau, a me ka makaala, e like me kona malama ana ia ia iho. Aua like no hoi kona aloha i kona kahu me kona aloha ia ia iho. Ina kauoha ke kahu ia ia e malama i kona lole, a i kekahi mea e paha, malama no ua holoholona pono nei, me ka molowa ole a nie ka haulele ole, a liakaka no ia mo ka mea nana e kii wale aku, a make no i ka ikaika o kona manao e malama r ka kona kahu. Ua oleloia, e hiki no rka ilio kiai ke hoomaopopo i ke kanaka aihue, a me ke kanaka pono, ma ke ano o ko laua hele ana, no ka mea, he hele pee, a he hele hilahila, ko ka aihue. Hele pololei kanalua ole ke kanaka pono, aole ona makau no ka mea ua pono ia. , Aka, o ka aihue; ua hilahila ia, a he hele wiwo kona hele ana. Ike ka ilio i keia ano lua o laua, a kuu wale aku no i ke kanaka pooo, aole nahu aku, aka, o ka aihue, paa no ia ia, a manao ia e hele nahu no ka jjio ia ia.

I lke no ka ilio ike ano oka lole ana ; kanaka e komo ai. Ina i aoia ka ilio peI la, malama maikai ao ia i l?a malihlni i hele | mai me ka lole maikai a me ka hana maii kai, aole nahu aku ia ia. Aka, ina liele ko, j kanaka ino, me ka lole ino, kiai no ka ilio ma ka puka o ka pa, aole hookomo ia ia iloko o ka pa. Ma na wahi a pau loa, he makamaka. ahe hoanoho ka ilio, no ke kanaka. Aole ia e makemake e noho ma kahi e, me ke kanaka no e noho ai. Nolaila, noho no ia ma na aina a pau i nohoia e kanaka, ma na aina anu a ma na aina wela. Ua like na helehelena o ka ilio maoli, me ko ka iliohae; aka, ma ka hana ana ? ua like ole loa. He huhu ka iliohae, a hihiu loa, aka, oka ilio, ua lokomaikai, a ua hoolohe. He oiaio, hookamani ole kona aloha, aka, o ka iliohae, ina lokomaikai oia i kekahi, haalele- hala ole oia. Oka ilio maoli, ina r ao pono ia a pono, he waiwai loa ia: aka, oka iliohae, he mea ia e pau wale ai ka waiwai, e like hoi me nā ilio maoli o keia aina. No ka mea, ma keia aina, oka ilio maeli ka iliohae, pau nakao, a me nahipa a me na pelehu, ame na moa ia ia, aole malama iki ia i ka ke kahu, he kolohe wale no ia. He mea pono ke hana aku ia lakou e like me ka hana ana i na iliohae, e luku loa aku hoi. Aole like iki ka ilio me ka popoki. Manao nui ka popoki i ka hale, manao ka ilio 1 kanaka oka hale. Ina hele na kanaka o ka hale, aole hele ka popoki no ka mea manao oia ika hale. Aka, oka ilio, ina hele na kanaka, hele pu no ka ilio, a noho pu me ke kahu waie no. Ina hele'ke kahu a hoi mai, olioli loa ka ilio, aka, o ka 'popoki, lia oelea loa kona naau, aole manao i ka mea i hele aku, aole hoi i ka mea hele mai. lna loaa ia ia ka hale, aole ona manao i ka mea e. Ina eha ka popoki i ke kanaka; nahu mai no ia a kuha inau Ina i eha ka ilio, uwe no ia, a hikilele, a hele me ka onioni o ka huelo no ka olioli mai i ke kanaka i hoeha aku ia ia. He nui wale ke ano o na he ano okoa loa ko kekahi, okoa loa ko kekahi. Aole nae i helu ia ko lakou ano a pau. Ile okoa ma kohi aina, okoa ina kahi aina, aole elua ilio i like loa ko laua ano. I ka hoonoho ano ana; eia.na inoa, O ka Uio kahu. Ilio hahai bipi. Ilio kiai hale. - liio hahai.

Ilio hahai dia. Ilio kuhikuhi. Ilio Nufounelana. Ilio Ainaomaomao. Ilio malaniaaina. Ilio kii manu. Ilio uuku. O ka Ilio kaUu, na ka poe malama hipa ; ia ilio. Na ka ilio no e kiai i na hipa, a ma hele hewa kdkahi nana no e kii aku a hoihoi mai. A nana no e alakai i na hipa i kahi a ke kalni e olelo ai. Ma ia hana, ua like ka maikai o ka llio kahu hookahi me na kanaka ekolu. He ilio ikaika ka Ilio hahai hipi, he ilio inakau ole. Ma Sepania, a ma Amerika Hema, ua malamaia ia ilio i mea e hakaka ai me na bipi kane,ā mea e lealea at na kanaka. E hahai no hoi ia i na heloholona hihiu, a hiki no ia ia ke kiai i ka iiale i hiki ole mai.ai ka aihue. O ka lUo kiai hale, no ke kiai hale no ia ilio. He mea makaala loa ia. Aole hiki i ke kanaka ke lawo i kekahi waiwai mai loko aku o ka halo a'na i kiai ai. Aka, i na o ke kahu pu kekahi, alaila, hiki. Ua nui ia ilio, uuku, anawaliwali kallio haliai bipi. Ua nui loa kona poo a me kona waha, a ina huhu, he mea ia e makau loa ai. O kaliio hahai, no ka hahai i na holoholona hihiu Aole ma ka honi ana kona ike. Ina ike maka aku ia, h&i no ke hahai, a i ole, aole hiki. He* Ilio kie- j kie wiwi ia Ilio, ua ikaika no nao, a oia ka | mama o na.ilio a pau. Ka Ilio alopeke, oia ka ilio hahai alopeke. Aole mama loa ia, e hiki no nae ia ia ke hahai hala ole, ma ka honi ana i na kapuai. Hahai no kekahi mai ke ao a po, i a mai ka po a ao, a i ole e komo ke alope- t ke malako o ka lua, maloeloe e no ke alo- ' peke a loaa no ia i l*a Ilio. Ua nui loa na pepeiao o ia Ilio, ua nui kona waha, a ua kikokiko kekahi. He eleele kekahi kiao, he keokeo kekahi kiko, a he ahinahina kekahi kiko. Ua like na helehelena o ka Ilio hahai dia me ko ka Ilio alopeke, ua nui nae, a ua ikaika. No ka hahai dia ia ilio, a ma -ka honi ana kona ike, e like me ka Ilio alopeke. No kamaopopo loa o konaike, aole ia e haalele i ka mea ana e hahai ai. O ka Uio kuhikuhi, he ilio imi manu ia. Ua kapaia oia he Ilio kuhikuhi, no ka mea, ina honi i ka manu, aole ia e holo akn e like me ilio, ku malie no ia me ka o aku i kona ihu i kahi e moe ai ka manu. Alaila, hoomakaukau ke kahu i ka pu, a olelo aku i ka ilio e holo. 'Holo no ka ilio a lele ka manu, alaiia, ike ke kanaka, kii koke aku a loaa no. He mea maikai loa ka Hio no ka mea, -ina opili ke kanaka uo ka au loihi ana, a no ke anu nui o ka wai, alaila, kii koke aku ua ilio nei e hoola. He ilio uui ia, a ua ikaik<r. Ua Inihi kona nuku, a loihi no hoi kona hnluliulu. He maka kuoo kona, a ua oluolu, a bo mea e kona iokomaikai, a me kona ike. Nui wale na kanaka i hoola ia e keia poe ilio, nolaila, jia manao nui ia lakou. O ka Ilio Ainaomaomao, oia ka lio a me ka hipikauo raa ia aina. Nana no e kauo i na kanaka a me ka ukana ma ka holaa, maluna o ka hau. Palima na ilio j

kaholua hookahi, a.papālua ka hele ana, a houkahi mamua. Aole uiake ka»iia waha i mea aiakai ia lakou. Ile kaulama<|ii hookalii i paa i ka ai o ka ilio mua, oia wale no ke kaula alakai ia lakou. E hiki no-ia lakou ke kauo i ko kanaka i kanahiku inile ika la hookalii. He kakaikalii ka lio e hiki ke holo pela. O ka Iliomalama aina, no ke kanaka mahiai ia ilio. Aua akamai loa ia ama ka maikai o kana hana ana, aole ia i emi mahope o kekahi ilio. Ua ike no oia ika aina o kona kahu, a me na holoholona, a ina hele mai na holoholona e, nana no e kipaku aku. O kona lealea ia, e malama i ka ai o p'au wale i ke kolohe ia e na holoholona. E hiki uo hoi ia ilio ke malama i ka lole a me ka waiwai o kona kahu, ke kauoha mai ke kahu pela. O ka Ilio kii manu, he mea waiwai ia i ka poe kii manu ma na loko a ma na muliwai, o ke koloa hihiu, a me ka nene. Mama loa ia ilio iloke'o ka wai, a makemake no ia eau maloko oka wai. Xolaila, ina makekekahi manu.i ka pu, kii koke ua ilio nei a lawe i kapa oka loko, a i kapa oka muliwai. Ua paapu kona huluhuiu, ahe hulu pii no kona. Ua keokeo ia ilio, aiole ia, he aliinahina, a ulaula paha. Ua loihi kona mau pepeiao, ahe makalii loa kona huluhulu. He ano okoa ko ka Ilio uuku, no ka uukn ana kona kapaia pela. Aole ma ka uuku wale no kona ano okoa. Ua huluhulu loa ia ilio, a ualoihi ka huluhulu ma ka ai. Ma ka maka ama ka nuku he mau huiu loihi e like me ka hulu puaa. Aole ilio i like ka hulu ma ka nuku, a ma ia wahi ua like ole ia iliome na ilio e. He ilio mama ia, a eia hoi kona maikai nui. Kii aku no ia i na holohoiona uuku maloko o na lua, a make no ia ia na iole a me na mea ino he nui loa.