Ka Lama Hawaii, Volume I, Number 23, 17 December 1834 — Page 2

Page PDF (256.82 KB)

LAMA HAWAII.

 

                        Ilio hahai dia.
                        Ilio kuhikuhi.
                        Ilio Nufounelana.
                        Ilio Ainamaomao
                        Ilio malamaaina.
                        Ilio kii manu.
                        Ilio uuku.
            O ka Ilio kahu, na ka poe malama hipa ia ilio. Na ka ilio no e kiai i na hipa, a ina hele hewa kekahi nana no e kii aku a hoihoi mai. A nana no e alakai i na hipa i kahi a ke kahu e olelo ai. Ma ia hana, ua like ka maikai o ka Ilio kahu hookahi me na kanaka ekolu.
            He Ilio ikaika ka Ilio hahai bipi, he ilio makau ole. Ma Sepania, a ma Amerika Hema, ua malamaia ia ilio i mea e hakaka ai me na bipi kane, i mea e lealea ai na kanaka. E hahai no hoi ia i na holoholona hihiu, a hiki no ia ia ke kiai i ka hale i hiki ole mai ai ka aihue.
            O ka Ilio kiai hale, no ke kiai hale no ia ilio. He mea makaala loa ia. Aole hiki i ke kanaka ke lawe i kekahi waiwai mai loko aku o ka hale ana i kiai ai. Aka, i na o ke kahu pu kekahi, alaila, hiki. Ua nui ia ilio, uuku, a nawaliwali ka Ilio hahai bipi. Ua nui loa kona poo a me kona waha, a ina huhu, he mea ia e makau loa ai. O ka Ilio hahai, no ka hahai i na holoholona hihiu ia ilio. Aole ma ka honi ana kona ike. Ina ike maka aku ia, hiki no ke hahai, a i ole, aole hiki. He Ilio kiekie wiwi ia Ilio, ua ikaika no nae, a oia ka mama o na ilio a pau.
            Ka Ilio alopeke, oia ka ilio hahai alopeke. Aole mama loa ia, e hiki no nae iaia ke hahai hala ole, ma ka honi ana i na kapuai. Hahai no kekahi mai ke ao a po, a mai ka po a ao, a i ole e komo ke alopeke maloko o ka lua, maloeloe e no ke alopeke a loaa no ia i ka Ilio. Ua nui loa na pepeiao o ia Ilio, ua nui kona waha, a ua kikokiko kekahi. He eleele kekahi kiko, he keokeo kekahi kiko, a he ahinahina kekahi kiko.
            Ua like na helehelena o ka Ilio hahai dia me ko ka Ilio alopeke, ua nui nae, a ua ikaika. No ka hahai dia ia ilio, a ma ka honi ana kona ike, e like me ka Ilio alopeke. No ka maopopo loa o kona ike, aole ia e haalele i ka mea ana e hahai ai. O ka Ilio kuhikuhi, he ilio imi manu ia. Ua kapaia oia he Ilio kuhikuhi, no ka mea, ina honi i ka manu, aole ia e holo aku e like me kekahi ilio, ku malie no ia me ka o aku i kona ihu i kahi e moe ai ka manu. Alaila, hoomakaukau ke kahu i ka pu, a olelo aku i ka ilio e holo. Holo no ka ilio a lele ka manu, alaila, ike ke kanaka, kii koke aku a loaa no.
            He mea maikai loa ka Ilio Nufounelana, no ka mea, ina opili ke kanaka no ka au loihi ana, a no ke anu nui o ka wai, alaila, kii koke aku ua ilio nei e hoola. He ilio nui ia, a ua ikaika. Ua loihi kona nuku, a loihi no hoi kona huluhulu. He maka kuoo kona, a ua oluolu, a he mea e kona lokomaikai, a me kona ike. Nui wale na kanaka i hoola ia e keia poe ilio, nolaila, ua manao nui ia lakou.
            O ka Ilio Ainaomaomao, oia ka lio a me ka bipikao ma ia aina. Nana no e kauo i na kanaka a me ka ukana ma ka holua, maluna o ka hau. Palima na ilio i ka holua hookahi, a papalua ka hele ana, a hookahi mamua. Aole make kaula waha i mea alakai ia lakou. He kakula maoli hookahi i paa i ka ai o ka ilio mua, oia wale no ke kaula alakai ia lakou. E hiki no ia lakou ke kauo i ko kanaka i kanahiku mile i ka la hookahi. He kakaikahi ka lio e hiki ke holo pela.
            O ka Ilio malama aina, no ke kanaka mahiai ia ilio. A ua akamai loa ia a ma ka maikai o kana hana ana, aole ia i emi mahope o kekahi ilio. Ua ike no oia i ka aina o kona kahu, a me na holoholona, a ina hele mai na holoholona e, nana no e kipaku aku. O kona lealea ia, e malama i ka ai o pau wale i ke kolohe ia e na holoholona. E hiki no hoi ia ilio ke malama i ka lole a me ka waiwai o kona kahu, ke kauoha mai ke kahu pela.
            O ka Ilio kii manu, he mea waiwai ia i ka poe kii manu ma na loko a ma na muliwai, o ke koloa hihiu, a me ka nene. Mama loa ia ilio iloko o ka wai, a makemake no ia e au maloko o ka wai. Nolaila, ina make kekahi manu i ka pu, kii koke ua ilio nei a lawe i kapa o ka loko, a i kapa o ka muliwai. Ua paapu kona huluhulu, a he hulu pii no kona. Ua keokeo ia ilio, a i ole ia, he ahinahina, a ulaula paha. Ua loihi kona mau pepeiao, a he makalii loa kona huluhulu.
            He ano okoa ko ka Ilio uuku, no ka uuku ana kona kapaia pela. Aole ma ka uuku wale no kona ano okoa. Ua huluhulu loa ia ilio, a ua loihi ka huluhulu ma ka ai. Ma ka maka a ma ka nuku he mau hulu loihi e like me ka hulu puaa. Aole ilio i like ka hulu ma ka nuku, a ma ia wahi ua like ole ia ilio me na ilio e. He ilio mama ia, a eia hoi kona maikai nui. Kii aku no ia i na holoholona uuku maloko o na lua, a make no ia ia na iole a me na mea ino he nui loa.
 

MOOOLELO NO KA EKALESIA.

            §          8. No ke emi ana o ka maikai o ka ekalesia i kekahi mau makahiki.
            I ka makahiki o ka Haku 211, make aku la o Severo, a mai ka wa o kona make ana a hiki i ka makahiki 249, aohe Alii hou i hoomaau nui ka ekalesia aole nae i mahuahua ae la ka nani a me ka maikai o ka ekalesia. Ia manawa, lilo ae ai ka poe kahuna pule i poe molowa, a i poe makee waiwai, a ua komo iloko o ka ekalesia kekahi poe hewa—pela, ua emi ke aloha o ka ekalesia ia Iesu.
            §          9. No ko ke Akua huhu mai i kona ekalesia.
            I ka makahiki o ka Haku 249, hoomaau nui mai o Dekio, ke Alii nui o Roma, i ka ekalesia. Na ke Akua i ae mai i keia hoomaauia mai o kona ekalesia, i hoihoi hou mai oia i kona poe kanaka mai ko lakou auana ana i ka pono. Ua wela loa ke ahi o ka hoomaauia mai. Ua imi ikaika ke Alii, a me kana poe kauwa i kekahi mau mea hou e make ai na kanaka me ka eha nui loa. Ua make kekahi poe i ke ahi—ua make kekahi poe i ka pahi kaua. Ua make kekahi poe i ka uhai ana o ko lakou mau iwi; ua make kekahi poe i ke oki ana o ko lakou mau elelo, a me na pepeiao, a me na ihu, a me na lima, a me na wawae. Nui ka poe i make i keia mau mea.
            §          10. No ka haalele ana o kekahi poe i ka pono ia manawa.
            Ua kauoha mai ke Alii i ka poe ekalesia e mohai aku i na akua hoopunipuni a me na kii. Ua hoole loa ka poe haipule io, a make lakou i ko lakou ku paa ana ma ka Haku. Aka, o ka poe i komo iloko o ka ekalesia me ke aloha ole aku ia Iesu, haalele koke lakou ia ia, a me kona ekalesia, a huli koke lakou i ko lakou aoao ino mamua. No ka makau i ka make ana o ke kino, nui ka poe i mohai aku i na akua wahahee. Pela i keia hoomaau ana a ke Alii, na ke Akua i hookaawale i ka poe haipule, a me ka poe hookamani, a nana no i hoomaemae i ka ekalesia.
            §          11. No ke ano o ka ekalesia a hiki i ka hopena o ka mokuna ekolu.
            Nui na 'lii ma Roma i keia mau makahiki. I kekahi manawa, hoomaau aku la lakou i ka ekalesia—i kekahi manawa, ae aku lakou i ko ka poe haipule noho maluhia ana. I ka wa i hoomaauia mai, ua make o Kuperiana, ke kahuna kaulana no kona naauao, a me ka maikai: a ua make no hoi kekahi mau kahuna pule e ae, a me na kanaka haipule he nui wale. Aka, o ka wa maluhia, oia no ka wa e poino nui ai ka ekalesia, no ka mea, ia wa, ua emi ka nani a me ka ikaika o ka ekalesia. Ia wa, kukulu lakou i na luakini nani, a ua lawe lakou i na kii maloko. Ua kuni no hoi lakou, i na mea ala ma ka hale o ke Akua. Ua haalele ka poe kahuna pule i na mea maopopo a lakou i hana aku mamua, i ka hai ana 'ku ia Iesu a me kona make ana ma ke kea; a hai aku lakou i kekahi mau mea pohihihi a Iesu i kauoha ole mai i ka poe kahuna pule.
            §          12. No ka poe kaulana no ka naauao a me ka maikai i ka mokuna ekolu.
            Nui ka poe kahuna naauao ia manawa. Eia kekahi. O Kelemano Romano, he hoahele o Paulo. Ua lilo ia i lunakiai ma Roma. He kahuna naauao noia. O Iganatio, kekahi. He lunakiai no ia ma Anetioka, o Polikapo, a me Teretuliana, a me Origena, a me Kuperiana, a me Iusetine Maratura, a me Ireneo. He poe akamai lakou, a nani ko lakou naauao, a nui ka lakou hana maikai ana.
 

He mau niele no ka mooolelo ekalesia.

            Pehea ka ekalesia mai ka makahiki o ka Haku 211, a hiki 249? Heaha ka mea e emi ai ka maikai? Pehea ko ke Akua manao i kona ekalesia ia wa?
            No ke aha i ae mai ke Akua i ka hoomaauia mai o ka ekalesia? Ehia kanaka i make i ke Alii? Pehea ko lakou make ana? Ua haalele anei kekahi poe ia Iesu.
            He mea e pono ai anei o ka hoomaauia mai, ka ekalesia? Pehea ke ano o ka ekalesia a hiki i ka hopena o keia mokuna? Pehea ko ka ekalesia i ka wa hoomaauia mai?
            Heaha ka mea a ka poe kahuna pule i hai aku ia manawa? Owai ka poe kaulana ia manawa, i ka mokuna ekolu?