Ka Lama Hawaii, Volume I, Number 14, 16 May 1834 — Page 2

LAMA HAWAII.

ka Hipopotamu a me na maiuu o ka Tiga alii, he mau mea makau no ia i ka Liona. Aka, oia ka mea ikaika o na holoholona e ae a pau loa, a i kona wa e pololi ai, make lakou ia ia. He lio huhu loa no ka Liona, aka i kekahi manawa e hiki no ia ia ka oluolu a me ka lokomaikai. Ina aole pololi, e waiho wale aku no ia i na holoholona uuku a nawaliwali; no ka mea ua hilahila ia i ka pepehi wale i ka mea uuku a nawaliwali. Ua ikeia ka Liona e noho oluolu ana me ka ilio maoli, a hanai aku no ia ia i kana ai iho, i kona wa i pololi ai.
            Ina aoia ka Liona i kona wa opiopio, e lokomaikai aku no ia i kona kahu, a malama aku no ia ia. E hiki no i ke kahu ke hookomo i kona lima iloko o ka waha o ka Liona a weluwelu no i kona maiuu, a hahau aku no ia ia i ka laau, aole no hoi e huhu mai ka Liona. Aka, aole loa i pono i ka malihini ke hele aku a kokoke i ka Liona nui.
            Ua hoeha nui ia kekahi kahu, no ka manao nui ana i ko ka liona lokomaikai. A ua pepehi hala ole aku no kekahi liona i kona kahu i malama maikai aku ia ia i na makahiki he nui loa.
            Ua like no kekahi mau ano o ka Liona a me ka Tiga. Aole nae i like ka huhu a me ka lokoino. He kino hanohano ko ka Liona, a o kona oho ma ka ai, oia kekahi mea e nani ai. He maka palahalaha kona, a he maka weliweli loa, aole nae e hae, e like me ka Tiga. No ka pololi wale no ko ka Liona pepehi ana. Aka, o ka Tiga, e pepehi wale aku. I ka wa pololi pepehi a ai, a i ka wa e maona ai, pepehi aku no, no kona olioli i ka pepehi ana. I lokomaikaiia ka Liona, alaila, lokomaikai no ia, a i kekahi manawa, malama no i kona kahu, aka o ka Tiga, e huhu aku no ia i na mea a pau, i ka malihini, a me ke kahu nana i hanai mai.
 

KEKAHI ANO O KA BIPI.

            Makemake paha ka poe i noho ma na aina e, e ike i ka malama ana o ka Hotenetota i kana bii.
            O na hotenetota ea, he poe negero lakou, ma ka aoao hema o Aferika, he poe hune, aole i nui ka lakou kala a me ka lakou waiwai nui. Haawi mai ka bipi i waiu na kona kahu, a eia ka uku a ke kahu i haawi aku ai na ka bipi; hoolilo no ia ia i hoanoho a i makamaka nona. A hookauwa mai ka bipi i ke kahu e like me ka lio. Ina he hipa ka ke kanaka na ka bipi no e malama, a hele pu, a ina auwana, nana no e hoihoi, a ina kii mai ka mea huhu, malama no ka bipi.
            A i kekahi manawa hele ka bipi a nana i ka pono o ka poe hipa, alaila, hoi a ai ma ka aoao o ke kahu. Malimali ae la ke kahu i kana bipi, a ina aku la ke kahu e hele hewa ana ka hipa, hoouna koke aku la ia i bipi e kii i ka hipa, a oluolu no ka bipi i ka hele ana.
            A po ka la, alaila, hahai no ka bipi i kona kahu a i ka hale, a moe pu no me na keiki ma ka hale hookahi. Eia ka ka bipi i hana na kona kahu i ka manawa malu. I ka manawa kaua, he hana nui okoa ka ka bipi, no ka mea, hele no ka bipi i ke kaua. Ina kii aku ko na aina e e hana ino i ka poe negero a lawe i ko lakou hale, alaila, na ka bipi no e pale ae i ka hewa, a kipaku no i ka poe kolohe.
            Ina hele aku ka poe Hotenetota i ka aina e kaua ai me kekahi poe negero, he mea mau no ia lakou ke lawe pu i na bipi, na lakou e kaua.
            A kokoke lakou e halawai me ka enemi, alaila holo kiki na bipi a kui aku i ke kanaka, a o aku i ka pepeiaohao, a nui loa ka make ia lakou.
            Na Bufona a me Kolebe i hai mai i keia olelo.
 

NO KA HAHAI ANA I KA ELEKA.

            I ka hooilo, holo na Eleka maloko o ka ululaau, ma kahi paapu loa, malaila wale no e noho ai, no ka mea, oia kahi mehana iki, a malaila no kana ai i makemake ai. Hele no lakou maluna o ka hau a ai i na lalalaau.
            Ia manawa ka loaa ana i ka poe hahai, a penei ka hahai ana. Nana pono ka poe hahai i ka manawa e nui ai ka hau, eha paha kapuai ka manoanoa maluna o ka aina; alaila, ina paa maluna, hele no lakou. No ka mea, i ka wa e paa ai ka hau, alaila, hiki no i ke kanaka ke hele maluna, aka, o na Eleka, e poho wale no lakou, no ko lakou kaumaha, a no ka uuku o ko lakou kapuai. Ia manawa hoomakaukau ka poe hahai, i ka o a me ke kapa huluhulu i mea e mehana’i, a me ka hale lole, a me na ilio maoli, a hele nui iloko o ka ululaau, e imi i ka pa Eleka. Eia ke ano o ka pa Eleka. Aole ia he pa maoli, he wahi ia maloko o ka hau, i hahai nui ia e na Eleka, a paa loa ka hau e like me ka lepo maoli. Maloko olaila wale no e holo ai na Eleka, no ka mea, ina hele lakou iwaho, ma kahi i hehi ole ia ka hau, alaila, poho ilalo, aole hiki ke holo. Imi ka poe hahai, i wahi i hehi ia pela, a malaila i kukulu ai i ka hale lewa, a moe malie i ka po. Kakahiaka nui ala lakou me ka lakou ilio, a hahai na ilio i ka poe Eleka; alaila holo na Eleka mawaho, ma kahi hehi ole ia, a poho nui na wawae iloko o ka hau, nolaila, eha na wawae, aka, aole poho na ilio, nolaila, loaa koke ka Eleka; aole nae i make ka Eleka i ka ilio. Lohe na kanaka i ka hae ana o na ilio, alaila, hele koke lakou ilaila, a make ka Eleka i ke ki puia.
            Alaila, hoolohe hou lakou a ma kahi i lohe ia'i ka hae ana o ka ilio, malaila lakou e hahai ai, a pau loa na Eleka o ia wahi i ka make
 

NO KE KAUA I KA WA KAHIKO.

            I ka wa kahiko, i ka manawa i kakauia'i ka olelo a ke Akua, aole i ikeia ka pu a me ka paoda. Hana mua ia ka pu i ka makahiki o Haka 1339. Mai ia manawa mai, 504 makahiki.
            Eia na mea eha i ka wa mamua,
            1. Ka pahi kaua,
            2. Ka pololu,
            3. Ka ihe,
            4. Ke kakaka,
            5. Ka Maa.
            Ua nui no ke ano o keia mau mea eha.
          1. KA PAHI KAUA. O na pahi kaua o ka poe Hebera, he loloa kekahi, he pokole kekahi. He oi lua kekahi pahi, he oi kahi kekahi; a ua like no me ka pahi maoli kekahi pahikaua.
            Malama no lakou i ka pahikaua maloko o ka wahi.
            Nolaila, ina i oleloia ka unuhi ana o ka pahi; o ke ano oia olelo,