Ka Lama Hawaii, Volume I, Number 11, 25 ʻApelila 1834 — HE UI NO KA HELU 10. [ARTICLE]

HE UI NO KA HELU 10.

JVo ka %euu. Ua like kekahi ano o ka Ze\>u me ke ahi? Maheaka like ana? Mahea ka li-xe ole? Ua like anei ka poe Zeßu a pau ma ka nui? Mahea kahi n' ho nui ai na Zenu ? Pehea ke ano, ua laka anei aole paha? A hoolakaia, heaha kananiea e hana'i? He mea mama anei, he lohi paha? Mahea o Surata? Heaha ka ka Zēru malaila? He pepeiaohao koiia anei ? Pehea ke aiakai ana, me ke kaulawaha " auei ? JVo ka Meoolelo. Heaha-ka mooolelo? Ehiaan nui o ka niooolelo? Heaha ka mooolelu hemoiele? lieaha ka mooolelo kanaka r Owai ke kanaka i kapaia ka Maknakant o ka mno lelo? I ka makahiui hea mamua o lesu kona kakauana? Hoomooolelo niai la oia i na mea aha? Maheaka mooolelono na mea i hanaia mamua o ke kakau ana o Herod tx>?Ua maopopo anei ke ano o ko kanaka noho ana ika wa kahiko lpa ? • Pili nui ka mooolelo hemolele i ke aha? Heaha na mea kaulana ina kamooolelo hemolele? J\'o Jligupita. Ua kaulana o Aigupitakahikono ke aha? Heaha kekahi o kolaila mau mea kaulana? Pehea o Tene ? ame Mi-mepi < Pehea ka lakou palapala i kawakal i':o? J\To ka JYooi,oo. Ua like anei na kanaka a pau i ka uoonoo? Pehea ko kekahi a n\e ko kekahi? O ka poe imi i na mea o ke kin • walē no, ua kokoke like ia me ke aha? Heaha ka mea e pono ai ma ka noonoo ana? Auhea ka maikai o ke kanaka i manao i kona iho wale no? J\ o ka JiiqnoJianoj/a. Pehea ke ano o ia holoholona? Heaha kana mea ai? Pehea la i loaa'i ia ia? He kamaaina ia o ka aina hea? Ua ikaika anei i ka hakaka? Pehea Ja oia i hiamoe ai ? N-< ke kin 'i inu rrtma. Heaha ke ano nui o ka olel'» a ka poe haole no ke kiuai inu rama? He mea pono anei, he hewa paha?

'' 'Ka hopena no ke kaiakahinalii. Alua mea nana i imi mai,o Kahiwakaapu kekahi, a he mau paoo kekahi, eia ke ano o Kahiwakaa pu, he laau nui ia ua like ka loa me ka laiila a me ke kiekie, ua nui loa na k; naka maloko o ua ]aau la, a ua nui loa na holoholona, a nie na mea ai he nui loa. ĪV!auiuā o ka ae kai na paoo e imi ai, a mawaena aku o ke kai o Kahiwakaapu a me kanaka iloko e nana i ua wahine nei, aole i loaa no ka mea ua kiekie loa na ohia, ua haahaa na kuahiwi, ua kokoke no na paoo m.i ka puka o ka hale, aole no i loaa. A no ka loaa ole ana, alaila emi iho la ke k iakahinalii, a ma ia hope mai, ono ae la o Hinaai malama i ka mahina, a hoouna aku la i k na kane e kii oe i ka mahina i ai na'u, aia malalo o kuu wahi i ea mai ai, a i hoi mai ©e ea, mai wehe oe. Kii aku la ua kane la i ka mahina, a haawi mai no ka makuahineo Hinaaimalama i kamahina, hoi mai la ua kane la, a kahi i wehe mahi ai, alaila lele ae la ka mahina iluna, ua pau kahi aoao i ka ai ia, pau keia olelo. Ke manaonei au ua oiaio kekaiakahinalii, aka o nahu- olelo ma keia mooolelo la, ea, he lapuwale j»o ia mau olelo. Jloha oe e Aneni. Ēia mai keia man;io, e kakau iho iloko o ka Lama Hawaii. He manao hoopili aku i ko kelaMm onari o Wailuku. He hopohopo. - I ka wa kahiko o Hawaii nei, he hapa ka make i ke kaua; he nui ka make i ke umiia e na makua, o na kamalii mai Hawaii a Kauai. lua he hune na makua, a i hanau ka laua mau keiki, he umi, a i koe hookahi e iwa e umi. Ina o ka poe loaa iki, a i umi paha a keu kana hiau keiki, i na hoola kekahi, e umi ka nui. Eia wale no na keiki umi ole ia o ka na'lii. No ke aha la i hapa 1 ai n.i'lii? A i keia manawa ua kiipu i ke kanawai o ke Akua, a me ke Alii. ISo Hawaii kekahi kanaka i kauoha mai i kona manao e hai aku ia oukou, (no ka hesva, o ka noho ana.) Penei ka

manao, ewalu ana keiki e noho la, i ka wa ia Kamehameha a hiki i nei manawa. Man o ia e umi i kekahi mau keiki, makau ia i ke Akua. Eia kona manao i inoino ai o na'lii, a me na konohiki, i ka wa e auhau ai na konohiki hoonui pu> ia no me ua poe hune la nau no na wahi kapa i ua auhau la, nohowale na keiki, a me na makua o ua poe hune la. Moe wale lakou i ka po, aole wahi kapa, hele wale na keiki i ke ao, no ke kokua ole ia paha kekahi e na'lii. JVo kn haalele ana i na mea ona a me na mea awaawa o ke kino. Eia ke kumu o ko'u haalele ana ia mau mea, i kou ike ana i ka olelo a ke Akua, i ko'u lohe ana i kinohou, aole e pono ka rama, he mea inoino i keia aoao, nolaila, haalele aku au ia mea, hooikaika noi ka pono, inu awa no a mahuahua ae ka pono, haalele aku au ia mea, hoomau au i kekahi. mea awaawa ino hakaka i ka po a me ke ao, o kabaka; ina i puhi ke kōne a pau ka baka, o ka ! hakaka iho la no ia me kana wahine, pela no kela mea keia mea me kona hoalauna, he mea inoino loa no no ka naau, ke puhi kekahi a pau kahi baka, o ka inoino koke aku la no ia o na maka akue no. Ua ike no hoi au i ke ino oia mea, aole au i haalele aku, huli ipuhaka no'u, a i ka la i paa'i o keia kala. e puhi ana no au i ka haka ia la. A i ke ahiahi iho i ko'u hoi ana aku a ma kahawai, haule iho la kahi ipuhaka iloko o ka wai a nalowale, o ka manao ae la no ia e haalele. la po no, ua nui no ka ono, aole au i lalau hou aku i ka baka ia mau la no ko'u ike ana i ka hewa a me ka ino o ia mea. A mahope mai hooma*)popo na kumu i ka hewa oia mea, a paiia iho nei ka olelo puhihaka e haalele na kanaka a pau ia mea. JY\> ka laau o ka nahelehele. 1 ko makou wa e noho naaupo ana, aole makou i manao he mea waiwai ka laau; i keia wa, ua j

maopopo ka waiwai o ka laau, Eia na laaa i ike ia ka waiwai mamua; o ka waa, o ka hoe, o ka oo mahiai, o ka laau palau, o ke kuia, o ka laau hale, o ka laau kii, o ke olona, o ka mamaki, o ka wauke, o ka laau ipu, oia na laau i maopopo ka waiwai mamua mai ko makou poe kupuna mai, a hiki mai ia makou nei, o ka wahie kekaki, o ka aunaki a me'ka aulima kekahi, pau na laau waiwai ma keia pae aina. Eia ka mea i waiwai ole ai ka nui o ka laau, no ka naaupo o kanaka, aole lakou i manao ua haawi mai ke Akua i'ka laau i mea e pono. ai ke kanaka hele no kekahi kanaka nia ka nahelehele, a puhi aku i ka laau a pau j ke alii, nolaila i nele ai keia mai}' aina i ka laauole; pelanona na |kanaka o keia pae aina mai Hawaii a Kauai: ina e malama ia ka laau, ina ua paapu ka laau ma Upa pae āina, i na paha ua waiwai ka laau i keia manawa. »— \ jy o ka pono o ka hoolohe: Eia ko'u lohe i lolie ai au i keia manawa iho nei i ka hiki ana mai 0 na kumu i keia manawa a kakou e ike nei. Lohe au o Helene, ke kumu i naauao ai na r,ina a pau, nolaila, ke kumu i ike ai o lialia oia ke kumu o Europa a hiki i ka manawa o Kolona oia ka mea nana i imi ka ainapuniole hikina, mai Beritania mai kekāhi mea nana 1 imi mai ko makou mau pae aina i ko'u manawa aole i hanau, ma ka lohe ana, a i keia manawa, hoike ia ae nei nia ka palapala ua maopopo, no ka naaupo o makou ia manawa, ua kapa ia ku e makou ka moku heanuu. O ka waapa he waa pelupelu, o ke kamaa he wawae molemole. O ke kanaka eleele i kapaia he nika ia makou, he negero, i ka liaole. Ua kapaia'ku iaoLonopele, o ka waapa ua kapaia'ku he keiki ia na ka moku, i ka wa i burumi ai ka moku. Ua kapaia'ku e makou ke ai mai Ia ke keiki i ka waiu, o ka lole o ka haole iia ku la he ilialualu, o ka papale he poo kikihi, o ka bakatika ia i ka haole he baka o wili ia makou ua i aku makou penei ulaula mai la keahi'