Ka Lama Hawaii, Volume I, Number 11, 25 ʻApelila 1834 — Page 1

KA
LAMA HAWAII.
HE MEA IA E HOOLAHA IKE, A HE MEA HOI E PONO AI KE KULANUI.
I naaupo ka uhane, aole ia he maikai. NA SOLOMONA.
Makahiki 1. MAUI LAHAINALUNA APERILA 25, 1834. Helu 11.

HE BIPI.
 
NO KA BIPI.

            He holoholona laka ka Pipi. Ewalu ona niho ma ka iwi a lalo, aole niho maluna, he kui wale no.
            Pio mua mai kona mau pepeiaohao, aole manamana. Ua maheleia kona mau maiuu, a e hoolualuai a nau hou i ka ai. Ua loihi kona huelo, a ua loihi ka oho ma ka welau.
            Oia no ka holoholona maikai o na holoholona a pau a ke Akua i haawi lokomaikai ai i ke kanaka.
            Ma kekahi aina, aole ola ka poe hune ke loaa ole ia lakou ka waiu o ka Bipi; aole hoi e oluolu ke ola ana o ka poe waiwai ke loaa ole ia lakou ka waiu bipi paa, a me ka bata.
            Ua hanaia ka ili o ka bipi i mea kamaa, a no na mea e, he nui loa. Ua hanaia kona mau pepeiaohao i mea kahi, a i kui pine, a i ao pahi. He ono loa kona io; o kona aila, ua hanaia i kukui keokeo. A o ka ili o kona wawae, ua hanaia i mea pilali, e paa ai ka laau.
            Ua laka loa ka Bipi, a ua lokomaikai, no ka mea ua malama ponoia oia a ua hanaiia e kanaka.
            Ina i hana ino ia, a hahauia paha, a hae ia paha e na ilio, alaila hihiu no ia kolohe no, a e huli mai no a hakaka, a o mai i kona pepeiaohao, a lele no ke kanaka iluna. Ina e makemake kakou, e hana maikai mai na holoholona ia kakou, he mea pono ia kakou ke hana lokomaikai ia lakou.
            Ma kekahi aina holo hihiu ka Bipi ma ka ululaau e like me ka Bipikuapuu ma na ululaau o Amerika Akau. Ina kiiia na bipi hihiu e kanaka, alaila, hae loa lakou, pomaikai ke kanaka ke pakele. E hae mai no ka lakou keiki liilii, ke hele aku ke kanaka a kokoke.
            Aole i like ka nui o ka bipi ma kekahi aina me ko kekahi aina. O ke anu, o ka wela, a me ka ai, oia na mea i like ole ai. Ma kauwahi o Asia kahi, aole i wela, aole hoi he anu, a ua nui loa ka mauu, malaila, he pipi nui wale no. I ole e kikoo ka lima o ke kanaka iluna, aole pa aku i ke kua o ka Bipi. Ma Aferika, ma kahi wela loa, a ua uuku loa ka ai, malaila, uuku loa ka pipi, aneane like me ke kao, a eha wale no gila waiu ona i ka la hookahi.
            Okoa loa na helehelena o ka bipi ma kekahi aina, okoa loa ma kekahi aina. Ma Peresia, a ma kekahi aoao o Inia, he bipi ano e, he puunui ma kona poohiwi. Ua kapaia oia he Zebu. Ua malamaia ia Bipi, i mea amo ukana, a i mea kauo kaa. Aia ma Polani kekahi bipi okoa, ua kapaia, he Urusa. Ua like kona nui me na Bipi maoli elua.
            Ua eleele ia, a ua keokeo ma ke kua, mai ke poo a hiki i ka huelo. Ua like kekahi ano o ka bipikuapuu, a me ka Bufalo, me ko ka bipi maoli. A no ka noho ana ma na aina ano e, ua ano okoa lakou; aole lokomaikai e like me ka Bipi maoli, a ua kapaia he inoa okoa.
            He mea e ka maikai o ka bipi, a me kona lokomaikai, ke hoolakaia oia; a e ola no ia ma na aina anu, a ma na aina wela, he kakaikahi ka aina i pono ole ia ia. Ina noonoo kakou i keia mau mea he mea pono ia kakou ke mahalo aku i ke akamai a me ke aloha o ke Akua i kana hana ana i ka Bipi, i mea e pomaikai ai na kanaka he nui loa.