Ka Lanakila, Volume I, Number 13, 7 October 1909 — KA UI NOHEA TAKAHONE=SU=I Ka Huihui Hoku Olino o Pekina a i ole O ka Mahina Kau Ahiahi o na Kapawai o ka Muliwai Ialu. [ARTICLE]

KA UI NOHEA TAKAHONE=SU=I

Ka Huihui Hoku Olino o Pekina a i ole O ka Mahina Kau Ahiahi o na Kapawai o ka Muliwai Ialu.

Ka La Hiki Aumoe o Pin-lana-Ho, ke Anuenue Olino Wanaao o Sana-Hei-Wei

MŌKUNA VII* Lūaole ka Maalea o ka Opio, a Puhili ka Ha.u Nui I KAHI HAU Ikl. Me keia mau hana piha maalea maoli a Taka-hone-sui i ka makuahine, aka, ua hilinai loa mai la no oia i na olelo a ua keiki nei ana, a ua palaka loa iho la oia i na oleloao a ke kumukula, a me ia kuananea maoli o ua Liu Fat nei i hookuu loa aku ai oia i ke keiki iloko o ka hiamoe kulipolipo, a hiki wale ika huh hoi ana mai o Auso mai kana hana mai, Oiai nae oia i hiki mai ai ika hale ua hoohala ihola oia i kona manawa ma kekahi mau hana liilii o loko o ka pa, a i hookiia mamuli o ke kani aea o ka bele aina ahiahi. A elike me kona ano maā mau hoi aku la oia a ma kona wahi o ka papaaina aoho iho la, ike aku la oia o kana wahine wale no aole kana keiki o Ta kahone-sui. No keia haohao o Auso jio keia ike oleia o ke kdki i ka noho māi ma kona wahi, ua ninau aku la oia i kana wahine: "Aole ka i hoi mai ke keiki?" Pane mai la hoi o Liu Fat ma kekahi poo o ke pakalikau aina, "Aole e kala i hoi mai nei, a aia no ke moe trtai la iluna o ka moe." <: Alaila, ua ma'i ia ke keiki?" wahi- a Auso i ninau hou mai ai. "Kal hoi mai nei a olelo mai nei ia'u ua pepehiia mai nei ka e kamalii kula no o lakou. Ninau aku xiei hoi au i kona wahi i eha, o kana pane wale no i hai mai nei ia'u o ke kuhikuhi ana ae o ka nianamanalima ike poo, aka huli aku nei au aole he wahi meheu iki o ka eha, he oia mau kpnia hoomau ana i ka.uwe iiilii no ka eha.

"Nolaila, ua hoonana iho nei au.ma na ano a pau, aole nae he pau iki: ai ko'u hoomaneoneo ana īho-nei ma ke poo, o ka hiamoe iho aei no ia rhe ka maikai. a No ko'u makau hoi ike kaumaha oua keiki nei ke hapai aku iluna o ka moe, ua hoala maoliia aku e a'u e hoi iluna o kona moe, hoi aku nei no aole he moe pono iki, o ka hoonenene wale iho la no ia e houhene liilii ai, ano ko 5 u lohe hoi i koiala hana nanea mai,_hele hon aku-nei e nonenone malie ai ma ke poo, a o ko iala ku-a-hiamoe io loa aku nei ka ia me ke kaia naaupo loa ia a hoea mai la oe. A no-ka piha loa o Auso ike aloha ike keiki, ua kanea ae la ka ono ō ka ai a haalele iho la oia i papaaina a hele aku la e hoala ike keiki, ano ka mea oia iho la no kana makahiapo, a o ka eha mua hoi ma ka olelo ana, ka pomaikai mua o na la ui. Ua ulu emoole mai la ia Auso ka manao, ina oia e hoala ike keiki a i nui loa ka eha, alaila, e nieniele ana oia ike keiki a maopopo ka poe na lakou i pepehi, alaila, e hele ana oia e hoopii ame ke kii pu i ke-kauka e hele mai e lapaau i ke keiki. Aka, i ka hiki ana aku, o Auso ma ka moe o ke keiki a hoolono iho la e hanu maikai ana no ua keiki eu nei. Ia manawa hoala akū la no oia i ua keiki nei ana. I ke ala ana ae o Takahone-sui, ike ae la oia i kona makuakane e ku ana imua o kona alo, pane ae la oia ika makuakane: "E papa." <f Eia no au e kuu lei," wahi a ka makuakan e lalau aku la oia i ke "keiki a hoonoho iho la iluna o kona uha a ninau iho la: <C E pepe pehea ko eha? 7J Oiai o Auso e hoopuka ana imua o kana lei i keia mau kukaiolelo ana, ke hiolo pu la me kona mau waimaka, oiai ua manaoio maoli no oia i kela mau olelo. (l Ua oluolu," wahi a Takahone-sui. No ka makemake loa o Auso e akaka pono loa ke keiki kolohe nana i hoeha kana keiki, hoomaka koke iho la no oia e niele pono loa i ke ke iki. t( Ua maopopo no ia oe ke keiki nana oe i hoeha?" <£ Aole i maopopo ia'u, no ka mea, ua nui ino na keiki o ke kula i eha ia'u, a no ia kumu ua hoomauhala loa lakou ia'u, oia ke kumu o ko lakou alu ana ia ? u, pela au i ike pono ole ai ike keiki nana ka puupuu mahanahana i ku ? i mai ai ma kuu poo a eha loa ia iho la au." Nolaila, pau ae la ko Auso manao pihoihoi no ka pilikia oke keiki. Olelo aku la o Auso i- ke keiki. C< E hoi ha kakou e ai/'

Pela lakou apau loa i noho like ai iluna o ka papaaina ia ahiahi. Eia nae aole i emo maona e ae la no o Takahone-sui, a ua lilo hou no keia hana i mea no Auso e nalu nui ai no keia hana a ke keiki, he haawina hou loa keia a ke keiki e hoike aku nei iaia, aole hoi pela mai mua mai. "Ninau aku la o Auso i ua keiki nei, auwe o kou oki koke ae la no ka hoi ia?" papa ua maona ae la no au," aole nae pela ka manao, aka, he maka'u maoli keia o Takahone Rui i ka makuakane o auanei ka makuahine i na mea apau loa a ke kumu i hoike mai ai iaia, mamua iho o ka hoi ana mai o Auso. Oiai uā maopopo no ia Takahone-sui, ua hoea mai ke kumu i ka hale i ua la la no ka hoike ana mai i kona makuahine i na hana epa a ka laua keiki iloko o ka halekula i ka wa kula, pela iho la i maona koke ai o Takahone-sui ia ahiahi. Aka, he kuhihewa nui hou no keia o ua Ta-kahone-sui nei a kakou, oiai, aote pela ka manao o ka makuahine, he" aloha no oia i kana keiki, a ua ike pu nohoi oia ina oia e ha'i ana i ka makuakane, alaila, he mea akaka loa e hoopai ia ana no ke keiki. Mahope iho o ka pau ana o ko lakou paina kakahiaka o kekahi la ae, a i ka manawa maamau no ko Auso hele i ka hana o kona hala nohoi ia, a u noho kokoolua iho la o Takahonesui me ka makuahine no kauhale. A i ke kokoke ana i ka wa kula uahoomakaukau ae ]a oia i ka hele ana i ke kula ia wa i pane mai ai kona makuahine iaia: "E kuu keiki ua makemake au ia oe e hele mai oe maanei-mahope iho o ko makaukau ana e hele aku." Ua eleu aku la oia noikeia leo kono a leona makuahine, a i ka ike ana mai o Lm Fat i ka hele aku o kana keiki imua ona, haloiloi ae lakona waimaka a pane mai la. <4 lanei nei ke kumu a oukou i nehinei, a hai mai oia ia'u he elua ae nei ka malama a 01 o kou hoopalaleha loa ana ma ka imi i kau mau haawina, aole ka he hiki iki ia oe ke huli pono i kau mau buke, a pakela loa aku hoi kou pakike iaia, a aole hoi e hiki iki ia oe ke pane pono i na haina ke ninau ia aku oe. 4< Ke emi mau nei oe i hope ma kau mau haawina apau, ka meahoianai minaminaloa ai, pehea la i hoea mai ai ia hopena ia oe. Ua nui na wa o kona haohao ia ano ou, a ua hooikaika pu hoi oia e loaa heaha na kumu o kou kuia e kuu lei. <4 A i nehinei i maopopo ai iaia ke kumu, mamuli no ia o ka pau wale o kou manawa o loko o ke kula ma ka paani ana me k§la froloholot}& iole

au e malama ne ; i, a e milimili mau ana i ka wa o ke kula. "Minamina loa oia nou, wahi ana ia'u; ina ka oe e mau loa ana elike me kou kulana i kinohi me ka loli ole i keia ano emi hope ou, ua manao oia e hiki mai ana he manawa e pau ana kona ike a hiki ole iaia ke ao hou mai ia oe. "O kana hoike no ka manawa mua au i noho aku ai iloko o ke kula, ua holomua loa kou kulana, a o oe wale no kana haumana kiekie loa iloko 0 ke kula ana.i ike ai mai kona lawelawe ana i keia a hiki mai nei iloko o keia mau makahiki au 1 noho haumana ai. u Hai mai oia ia'u i kon:a manao minamina nu loa nou, a ina oe e hoopaakiki loa ana i ka malama ana i kela holoholona a hoopalaleha i ka huli haawina ana, alaila, ua manao oia o kana hana pono wale no oke kapae ia oe mai ke kula mai. O lilo auanei oe i mea a'o aku ma ia moali o ka hana i na keiki e aku o kana kula, a lilo oia i mea hoohenehene wale ia. <c Aka, ua waiho mai nae oia na maua e aoaku ia oe, oiai wahi ana, malia i hoolohe ole hoi oe i kana ao mai ia oe he mea okoa, a manao oia ina paha na maua, alaila oe hoolohe mai. <c Nolaila, ke ninau nei au ia oe, a e pono no oe e hai mai ia'u me ka pololei, 6iai ua makau no au i ka hai ana i ko makuakane i keia mau olelo a ko kumu i hai mai ai ia'u inehinei, ua maopopo no ia'u ina no e lohe ko makuakane i kela moolelo, aole no e nele kona hoopai ia oe, a aole hoi o'u makemake e ike aku e hana ia mai oe pela, e kuu luhi' imua o kuu alo. "Pehea la, he pololei anei keia mau olelo i hai ia maj ia'u? ,> Ia wa no i pane koke aku ai o Takahone-sui me ke ano kuio elike no me kona ano mau iloko o ke kula: "E kuu makuahine maikai, ua alapahi ia oe e kela kumu. Eia io ka i kauhale nei oia i nehinei i hele mai ai, a mai ianei ka oia i hoi ae ai, pela ka maua i hui mai ai i ke ahiahi nei mawaho ae nei o ka pa, u Keu no ka hoopunipuni o kela kanaka o ka hele ana mai a hai aku la ia oe pela, owau wale no ka oi o na keiki o loko o kela kula, ua leWa ia'u na buke apau, a no kona nele aole ana haawina e kula mai ai ia'u hele mai nei e hoonuinui aku ia oe. "O ka mea pololei, no kona hilahila o hoohoka ia e a'u i ka ike ole, nolaila hele mai nei e hoopunipuni ia olua, i mea no olua e huhu iho ai a hoopau i ko'u hele ana i ke kula. Oia maoli iho la no ke kumu o kona hele ana mai }a <? Mama e

hai ia oe i kela moolelo hoopunipuni." Pane ipai la hoi ka makuahine iaia: "Ina ana kau mau haawina, e heluhelu rtai ana oe i kekahi 0 kau mau buke kula, i lohe aku ai hoi au i kau hana ana mai. ,, Emoole, wehe ae la oia i kana buke a heluhelu aku la, nana aku ia i ua keiki nei he <4 pahee hoi kau i kale-ai" i ka ua mea he pakika maoli i ka heluhelu. O ka pololei nae, aole; ke kapekupeku p!a kela, he okoa ko ka buke, a he okoa nohoi ka ianei e hoopakika hoopahee ala. Ua hana aku oia i kana mau haawina a pau loa ma ia alahele like, a i ka pau ana o kana mau hookikakaha ana, oiai ka makuahine e ike nei i ka pahee maoli o ua keiki ala, ke nalu la o*a iaia iho, ua naauao io no kuu keiki, a ua pololei maoli no na olelo a ke kumu i hai mai ai. Ia wa pu nohoi ua hooiaio iho la no oia, ua pelo io ia no oia e ks kumu ma ka la i hala, aka, me ia mau mahalo a nui no kana keiki, aole loa no oia i hoopua aku i ua keiki nei ana, iaia wale iho no ia e nu ala iloko iho ona. "A pehea, he pololei no kela malama ou i ka iole i ka halekuia iloko o ko ume waiho buke?" i ninau aku ai ka makuahine. *Tane pololei aku la no ua keiki la: "Ae." <( Alaila, i mea aha kou malama ana ia mea?" mea hoopiha i ko'u manawa huli haawina, a 1 mea hoopau manawa no hoi. Oiai, ke hoopaa au i ka'u mau haawina, aohe e emo o ka paa ae la no ia, noho iho la au owau wale no oiai na keiki e ae e hoopaa ana no i ka lakou mau haawina, a owau nele iho la au i ka mea e hoopaa ai. No ia mea, loaa iho la ko'u wāhi hoa e paani ai, a pela iho la e hoopiha pono ia ai ko'u manawa iloko o ke kula, a olua e hoopau dala wale nei no i ka uku ana i kela kumu/' 44 A pehea i ola ai kela iole?" "Mai na kea.eta nohoi air i haawi mai ai ia'u e noi aku ana ia oe; a i kekahi manawa lawe no au i ke koena o ka kakou rnea ai i ka halekula no ka hanai ana iaia." Pane mai la ka makuahine ma ka hoopuka ana mai i keia mau huaolelo: u Ma ka'u e nana nei, ua pololei loa oe e kuu keiki, aole loa o'u apono iki i na-olelo a kau kumu i hai mai ai ia'u; aka, o ka'u Wale no e ahewa nei ia oe, oia kou hoopunipuni mai ia'u i mau keneta kīiai mau lako kakau nau. Aia malaila ka'u hoahewa nui ia oe, oiai he makemake au e lilo oe i kanaka nui naauao a e hai ana i ka oiaio i na wa apau loa ? "Eia wale no ka'u olelo ia oe, oiai ua ike io aku la no au i ko naauao maoli, a ua pololei pohoi

ko mā ia wahi. Nolaila* e hbopau oe iko hele ana i ke kula, a e kii oe i ua hoa paani ala ou a hookuu aku alaila hoi mai oe, a na'u no Vhaawi aku i mau dala e hana ai oe. r? Panemaila ua keiki nei, "Alaila, e mama, heaha kau hana i manao ai na'u e hana? J> <( Makemake au ia oe e lawelawe oe i kf» oihana hoopukapuka waiwai. Ua kupono maoli no oe no kela hana, oiai ua ike aku nei au ua paulehia maoli no oe ma na mea helu, a i ko'u manao ina 00 oe e lawelawe i kela hana, e hiki ana no ia oe ke ike i ka nui o ka 16aa a me ka lilo aku, ka puka ame ke pōho. Eia nae, ina oe e manao ana 1 kalekuai nui, e olelo oe ia papa, oiai aia no he tausani dala hiki ia kulana hana, ahe tausani nohoi aoi aku. Aka hoi, ina e makemake oe i ka halekuai liilii, he umi no o ka lawa no ia o na hemahema, a ma ia ano ua makaukau au e haawi aku ia oe i keia manawa ia mautlala." Kii aku la ka makuahine a haawi mai la i ua mau dala la me ka olelo ana mai: "Mamua o ko hele ana i kena hana ua makemake au ia oe e kii 1 kela iole a hookuu aku me ka maikai." Ua ae koke aku la oia. Ika loaa ana aku la iaia o kela mau dala he umi, hookomo iho la iloko 0 ka pakeke a lawe ae la hookahi a hele aku la e kuai i mau lako ai o kela ame keia i mo'a mua, hoolako pu mai la i na lako pa, pola, a pela wale aku. A i ka lawa pono ana elike me kana i manao ai, kipa aku la oia ma-kekahi hale a hoolimalima aku la i laulau e uhao ai i ua mau mea la ana i kuai ai, Hoolimalima pu aku la oia i pakaukau a i mea nana e halihah a kahi ana i makemake ai. Kukakuka iho la oia me lea mea nana e lawe ua mau ukana nei a o ka uku no ia hana, mai ke koena mai no ia o na hoolilo o ka hoolako ana 1 na mea i hoike ia ae la. I ke kokoke ana e makaukau pono na mea a pau i hai ia ae nei no ka lawe ana no kkhi i makemake ia, hoolako mai la oia he omole waina, a o kona hele aku la no ia i ka hale kula a lawe mai la i kana wahi aikane a haawi pu aku la i kona aloha hope i kana kumu ame kona mau hoa kula. I kona hoea ana mai ma kahi i kauoha ia ai e na mea ai, ua makaukau na mea apau loa, a e kakali ana okawano ka hoohana ia. Kauoha aki; la oia i ka mea i hoolimalima ia e lawe i ua inai ukana nei no kahi i makemake ia, hele iku la laui a hiki ma kahi o ke alanui mana aia aoi holo ke kahi mana i ke kuahiwi, a o kekahi i ke kai, a < kekahi i ka akau ame ka hema. (A hui hou aku me Ka Lanakila)