Ka Lanakila, Volume I, Number 4, 22 July 1909 — KE AHIKANANA VERO ONEGA Ke Kaeaea o ka Hema A O KE Pookela o na Makaikiu [ARTICLE]

KE AHIKANANA VERO ONEGA Ke Kaeaea o ka Hema A O KE Pookela o na Makaikiu

MOKUNA V. Ua Hala ka Makani Puulena. (Hoomauia) kuu Makua, o luii mai oia aku nei i hea ka'u mea i imi mai noi? O! E hai mai eia aku nei oia i hea. Ua loaa iho nei anoi oia i ka puuwai lokoino? Ua halihaliia aku nei anei oia e na limakakauha o kekahi hehena? E na lani e alakai aku ia'u no ka halawai ana me ia ? a i hai aku ai au iaia i ka lono hauoli no ka palekana ana o kona papa aloha, a i hali memeue aku ai hoi au iaia no ka halawai ana aku me kona makuakane, ka makuakane hoi nona ka puuwai laahia o ke aloha keiki e kali mai la o ka halawai pu me ia." I ka kakou hiwahiwa a pula kaumaka hoi e hawanawana ana i keia mau olelo, ua lalau iho la oia i kana pu-panapana mai kona wa-hi ae a paa ae la ma kona lima, a o kona mau papalina, na wahi maka uliuli, na maawe lauoho eleele a lipolipo o ua kaeaea 'la, ua maalo aku lakou mai iaia aku, a noho alii iho la na helehelena o na tiga moewai o Benegala, iaia i ike aku ai i kekahi mau kikohukoliu koko o-mamaka hou ma kekahi paia o ua rumi 'la, oiai nae, e au aku ana a au mai ke koko maluna o ka papalwle ia wa. Ma keia wa ua kulou ilio la ka makaikiu maluna 0 ka papahele kalii a ke koko e wailio ana, a i ka maalo ana ao o kekahi mau sekona, ua loaa iho la iaia lie owili lauoho, he owili lauoho lioi i kiheaheaia me ka ulaula o ke koko, o ke koko hoi o waiho ana maluna o ka papahele ia manawa. Na koia mau liiohiona ana e ike nei i hoouluku inai 1 kona 11001100, a paila ae la kona puuwai i, ka inaina, he inaina, hoi e a ana mo lie la lie hoale na ka lua o Kilaaea, a kalle makawalu mai la na kulu hou mai kona lae mai, oiai ke puanuanu o na kulu koko o holo ana iloko o kona mau io; a ke ike aku i ua kaeaea 'la o ka hema, me he la ua pehiia e ka ua a eha kanahele. No na manawa lehulehu iloko o kekahi mau makahiki i kaa hope aku, ua maa ka makaikiu i ka hanu ana mahope o ka poe lima-koko a pepehikanaka, aka,

iiolo lio manawa i halawni nuii ai me ia Uii hiohiona. woliwoli oliko īue keia ana e ike nei. Na ua lani e hoopakele iaia. a. na na liiua mana īnau e kiai i kona alahele; a ke luilawai o Vero*Onega me ua uiia laki ma keia po, alaila, ua'u e alakai aku iaia i kona papa, a o ka linui-koko lioi, na'u ia e hoike aku iaia i kona wahi kupono e nolio ai, M Avahi aua kaeaea 'la i naniunamu iho ai me ka piha inaina. Auwe! wahi aua makaikiu 'hi i puana hou ae ai, tl Aole au i noonoo mua ma ka wa o kuu haalele aiia iho nei ia oe, e hoea mai ana keia hopena a'u e ike nei, maluna, maluna o kuu mau poohiwi na ko'iko'i o ka hopena i kau aku īnaluna ou; a pehea no la,-hoi au i haalele ai ia oe." laia e hoopuniniia nei e keia mau manao nluku mamuli o kana mau mea e ike nei, ua lolie aku la oia i kekahi leo kanaka, a lie leo hoi 110 kekahi mea iloko o ka pilikia. Ma keia wa ua konoia mai la oia e hoomaopopo aku i keia leo ana e lohe nei, a iaia no e hoolono ana, ua lohe hou aku la oia i ua leo la 110 ka lua o ka manawa. No keia lolie pono ana aku o ua Onega 'la i keia leo, na ia mea i hookau mai i ka weliweli iaia, a ua like ua kaeaea 'la o ka hema me he laulaau maloo 'la e luia ana e kekahi makani ikaika. Ua haalele koke mai la ka ikaika o kona mau aahuki iaia, a o ka wiwoole iloko o kona puuwai ua mae iho la; a o na hulu o kona i-o ua okala ae la a ku-ku a ūa nele hoi me ka lunamanao no ka a-a ana e hele aku no kahi a ka leo ana i l'ohe ai. Aka, aole nae i aaki paa iho keia mau haawina maluna o ka kakou hiwahiwa, a no ka mea, mahope iho o kona houluulu ana mai i kona mau noonoo, -ua hoi hou mai la kona kulana mau-; kela. kulana o ke koa ; ka hiapaiole, a ahikanana, a hoholaia ae la hoi kona umauma e na popo-ahi o ka wiwoole, ame na keehina wawae o ke kulana. koa Kelemahia ua hele aku la oia no kahi o ka leo ana i lohe ai, me ke kiai a makaala ana hoi no na poino a ka mea hoohalua e halihali mai ai. Mct keia hele ana aku a ka kakou koa, ua hiki.aku la oia ma kekahi holo ololi, a oiai ka malamalama o ke kukui ana e paa ana e welie ana i ka pouli o mua o kona alahele, ua halawai aku la oia me kekahi mea kino e moe ana iluna o ka papah(4e, he niea kino hoi o ka aina uwahi pouli, lie kupa, he keiki papa no ka uka 0 Nuuanu ke lohiia mai la e ka ua." Ua ka.mailio iho la ka makaikiu i ua mea moe papahele hookalakupua 'la, ame lie ki-lie pukaihu la i maneo 1 ka pua mauu, me he ino ana la hoi a ka maka, aia hoi na ku ae la ua paele 'la ina kona mau wawae. Ma keia wa ua hoopuiwa a hookahaha loaia mai ka kakou hiwahiwa no kua hana ana e ike nei, ame ka pu panapana a ka makaikiu e kau ana-mamua o ua paele 'la, ua loaa iho la he manawa maikai loa iaia e hoomaopopo ai i na helehelena o ua paele 'la

MOKUNA VI. Ahuwale ka Pae Opua. Na ka pn-panapana-a ka kakou hiwahiwa e kau nei iimia o ka paele hoohnlua o keia po i hoolai aku iaia a naka haahilu ae la kona kino, oiai na panku iwi o kona mau wawao ūa palupaln me lie la ho hope omaku hon 110 ka wai-hoohnelo o Niulii, a haulo iho la oia nuiluna o kona mau kuli; a ka leo īuaaLea. koliu moa iloko o ke kaumalia, ua pane mai la oia: "E ka haku, mai pe-pe-hi mai ia'u, mai pe-pe-hi mai ia 'u." "līeaha ka'u pepelii ai ia oe?" wahi a ke kaeaea 0 ka hema nie ke kahaha nui. "No ka mea, aole a'n mea i hana ai. 1 ' "Alaila, healia auanei hoi ko'u mea e pepehi ai ia oe?" "Aole anei ua pepehi lakou ia Apesina Kelemana?' 7 wahi a ka paele. "Nawai i pepehi iaia?" <4 Ua ike au na keleahi poe i pepehi iaia. ,? "Ua ike anei oe ia lakou e pepehi ana iaia?" "Ua ike au i ko lakou pepehi ana iaia. M "Owai lakou?" "Ua ike au i ka poe nana i pepehi iaia, he poe kanaka 1 paa me na uhimaka, he poe puhi rama lakou; a <?, o ko'u manaoio ia, aole o lakou kuleana iki o ka, lawe ana i kona ola; a 110 ka mea he anela oia.'' "Healia na kumu o ko lakou pepehi ana iaia?" "Ua lohe au ia lakou e olelo ana, o ke kumu o ko lakou pepehi ana iaia, oia no kona hoike ana i kekahi mea.'' Ma keia wa i hapai ae ai ka kakou hiwahiwa i kana ipukukui, a na kona malamalama i hoahuwale ae i na helehelena o ua paele la, a ike aku la na maka noii o ka kakou hiwahiwa, aia he like ole nui ke hekau mai ana ma na papalina o ua paele la i like ole aku hoi me kana e kamailio nei i ke kaeaea o ka hema. ka niakaniaka nui a maikai; e ka hoa puhenehene, hoahele, hoamoe, a hoa .hooliialaai i na kuluwai-meli 0 keia moolelo, ke kono nei o Yero Onega ke ahikanana a kaeaea o ka hema, e huli hou aku kou mau hoomanao ana i hope a hoomanao ae i kona wa i halawai ai me keia paele, oiai oia e moe ana maluna o ka papahele. I\īa ka wa a ka kakou koa i ike ai ma ka helu aku noi 1 hala ' lia loaa keia paele iaia e moe ana maluna o ka papahele, a ma ia manawa - no ua kau mai 'imua o ka kakou hiwahiwa na hooia ana o keia no ka mea nana 'i hookau aku i na haawe o ka poino maluna >o Apesma ka heu panini hoeha ia loko; a ma keia wa a ua eleele nei o Mahamenui e kamailio nei ia Vero Onega aole ia mau olelo e hiki ke hoololi ae i na mea i haupu muaia ae e ka kakou koa. 0 Yero Onega, ke kaeaea, ke koa a kana e ka mea e heluhelu ana i kona momona, ua lianauia oia i waena

0 na wāhi mahi; a i waena o na paele ka hapanui o ka hoohalaia ana o kona man la o ke ola ana, a oiai, ua oili mai oia i koia ao me ka lawe pu ana mai me ia i ka makolukohi o ke koa oiaio, ka loea, ka piha noeau, uolaila, ua lilo ia mau haawina i mea kokua nui loa mai iaia ma keia oihana ana i koho ai; a ua maa lioi a waloa i ke ano o ka noho'na o ka lahui pa-kini i ka ua hookiua hoolei-pa. ' 1 Owai oe 1 77 wahi a Vero me ka leo i owili puia me ka hiaina, mo ka noii pu ana hoi o kona mau niaka i na heleheloua o ka paele. <f O! Ua ike ilio nei au i kekalii mea i hiki iho nei maanei." "Pehea oe i hiki inai ai maanei i keia inau horal o ke aumoe, a loaa hoi he wa maikai loa e ike pono ai i ka popohiia ana o ke kaikamahine elike me kau i hoike iho nei ia'u?" "I hele mai nei au no ke noi ana aku ia. Apesina Kelemana i wahi mea ai no ko pani ana iho i ka makalua o ka pololi e hoopue nei iloko o'u." c 'lle maa mau uo anei oe i ka hele ana nuii olike mo keia, a i koia wa hoi o na hora aumoo i' ? "Aole, o ka mua loa iho la koia o ko'u hana ana pela. ,? Ma keia wa ua ike iho la ka makaikiu eia oia ke apuhiia nei e keia mamo a līama a moopuna hoi a ka elomakule Noa, ka Ona o ka Ilalelana i ili ai ma ka Mauna nolaila, me ka ipukukui ma kekahi lima, a o kekahi lima hoi ua lio-o iho la oia iloko o kokahi ekeoko o kona lole no ka waiho ana i kana pu a nee $ku la no mua oka paele; a me ka lima i kukuniia me na mahanahana peku hoki kikane, ua awala aku la oia i na ai awahia nia ke poo o ua paele ']a. A po-ha, uina wailio ana iluna o ka papahele, 9. nia kahi o ke kino paele i ka ua, he kino o kekahi maka alohilohi, poo kihikilii me ho ahi oili; mailoko mai ke waiho ana imua o ka kakou koa; a no ka mea ? ua puehu liilii aku na lauoho ku'i ame ka palemaka mai īaia aku. Ma kej;l wa o ka liiua ana aku o ua paele hooiueameai nei iluua o ka papaliele, aole ia i lilo i mea nona e hopo ūio ai, aka, me ka piha inaina ua. ala mai la oiai īlnna, a me ka oleu imi aia oi» maluoa o koua maui wawae, a hanai mai la i na Imale o kana pu-panapaua me ka manao ua pololiia ka inakaikiu. Me ka makaala a jne ka eleu i oi loa aku i ko ke tiga poloh, pela 110 o Vero i liili aku ai i kana ipukukui a lele koheolieo ana ka poka i kahi e, a aahu iho la laua. 1 ka aaliu o ka pouli i kela manawa. Ma keia wa eia laua ke hoouna aku nei a hoouna; maiii na anoauo hua kepau liilii mai ka waha mai o> va aua mau pu panapana pakahi, a aole i loihi aku, ua hamau īho la ka leo o ka pu a ka limakoko. Oiai keia liana wela e hanaia nei mawaena o laua, ehoololi mau ana ka kakou hiwahiwa i kona wahi e kuai

i kela ame keia ki ana ana; a i k-a liamau ana o ka leo pu a ka limakoko, ua noho iho la oia ilalo me ka hoolono a makaala nna. Ua li'u wale keia noho hamau ana a ka kakou koa me keia ano, a uo kona lohe ole aku i kekahi kamumu, nolaila, \in\uao ae la oia ua alu\i ka pupuhi i ka liniakoleo he i'a 110 Ukoa:"a wailio īho la i ke kiu o ka lienia i kapakai o ka hoka. <k Aole au e apa wale ma keia wahi," i puaim malie ae ai ua kiu la, a no ia mea, ua ku ae la oia iluua a emi hope aku la 110 ka rumi ana i komo mua loa mai ai mamua o kona halawai ana me keia kupuino o ka po. la Onega i hiki aku ai ma keia rumi, ua wehe ae la oia i ka lua o kana ipukukui, a oiai, ua halawai mua 110 oia me keia ano o ka poino o ka ipukukui nolaila. ua Uk) i hana maa mau iaia ka hoolako ana iaia me elua ipukukui, aka, aole nae oia i lio-a ae a hiki i kona wa i komo aku ai iloko o ka rumi ana i ike ai i ke koko i ka wa mamua iho. Ma keia wa ua loaa iho la i ka kakou liiwahiwa ka ike maopopo ana ua ahai ka limakoko 110 kahi o koi.a palekana a liaalele iho la hoi i ke aalii kumakani e nana ana i'na kulukoko hou loa o loko o ua rumi la. Ua hoounauna aku la ke koa o ka hema i ka malamalama o kana kukui, a ma o ke kulukoko hou J la e waiho ana ma ka papahele, he mea hoi aole i ikeia eia ma ka wa o kona koino ana mai iloko o ua rumi la i ha'i mai iaia, ua iniki aku kekahi o kana mau poka i kekahi apana i'o o ka limakoko. No keia kulu koko hou ana e ike nei, ua hoomaopopo iho la oia aole ia mau kulukoko no kahi mea okoa aku, aka, no ka paele ili keokeo no i hakoko ai me ia i na sekona mamua iho, no ia mea, ua hookolo aku la oia ma ka nielieu o ke kulukoko a hiki i kona puka loa ana no waho o ka lanai o ua hale la ; a ma keia wahi i ku iho ai ka kakou liiwahiwa me ka noonoo ana no keia kanaka. I T a ulu mai na noonoo like ole iloko o ka kakou hiwahiAva, a o kekahi o ia mau noonoo: Ua hoonohoia aku kela kanaka ma ua hale lk i ?mea nana 'e hoike aku iaia ua pepelii io ia ke kaikainahine a ka elemakule Kelemana. No keia mau noonoo leliuleliu e hoouluku nei iloko ona, ua haalele iho la oia i keia wahi ana e ku nei, a komo hou aku la no loko o ka rumi no ka noii ana malia aia no he mau mea e loaa aku ana iaia no ka hiki e loaa na hookahua ana i ka mea oiaio e pili ana ia Apesina. Maliope iho o kona nana ana ija loko o ka rumi i kiheaheaia me na kulukoko, ua pii aku la oia ma ke alapii no ka hale o luna, a, iaia e komo ana ma kela ame keia rumi, ua hiki aku la oia ma kekahi rumi, a na na pono ame na mea hoonani oloko o ua rumi la i hoike mai iaia o ka rumi moe ia o ua kaikamahine la a Kelemana. Ma keia wa a ke kaeaea o ka hema, ke kiu aiwaiwa a

ahikanana o ka piuili ha'iha'i kanawai e ku noi iloko o koia ninii, \ia 1010 aku la ka iko a kona mau maka mahuia o kokahi ko-ki i hoohiluhiluia mo na moa hoonani lohulohu, a ua laūa niau moa apau ana o iko noi i hoonauo olai ao i kona nui kino, a ko liolo 'la a anoano Maua o hoohanmi \ ka \va nui i koia moa maikai la lie aloha; a \\lY\ ilio la kona poo 1110 lio la o hai okoa mai ana no i ka puana a ka moo, oia au ua oha loko i ka iniki makawaluia o ko ki'owao. E liko nio ko kanaka i liaulo i waona o ka lipolipo o ka nioana nui akoa, a o po'iia ana e na ale, a iloko ona ka manao ikaika 110 ka 'pao iuka aina, i ole, e"loaa paha iaia na linia kokua iloko o ia manawa., pela no ka kakou hiwahiwa o akonui aku nei e ike i ka milimili a ka olomakulo Kolomana, elike hoi .me kana i hooia aku ai inma o ua elemakule la e hoihoi aku ana oia i kana Aposina imua ona. He hora okoa ko ka makaikiu noho ana iloko o keia nuui me ka nalu nui ana iloko~ ona 110 kana mea e liana ai, a oiai, e hoopuniia ana oia e ka mehamelia la'i pu, ua liikilele koke- ae la oia i ka wa i lohe aku ai i kekalii leo kanaka, ho leo hoi i koino pono loa mai kona o iloko o na pepeiao o ua olali 'la o ka hema, a no ia mea, ua ku ae la oia iluna, a ine ka oni ana a kekahi o kona mau manamana "ina ke ki o kana ipukukui, ua hamau koke iho la kona malamalama, a ke ku nei ka kakou kiu iloko o ka pouli konoele o ua rumi la. MOKUNA VII. Hanau ka Hoka i Kapakai. He manawa keia o ke kupilikii, he wa no ka imi ana i kona palekana, a ina e hemahema ana na hoohana ana a ka kakou hiwahiwa i mea nona.e pakele ai, alaila, e lilo ana oia i moepuu no ka inaina o ka puali limakoko i hahai mai mahope- ona no ka o-u ana i ke ola mai iaia aku. Ma keia wa a ka makaikiu i lohe ai i ka leo kanaka, ua moe koke iho la 'oia i lalo o ka papahele, a noe aku la no kahi o ka pukaaniania ma keia wa no ua ike aku la oia i ka heiehelena o kekahi mon i ke kiei ana mai iloko ma ua pukaaniani la no. Aole i li'uli'u ka nana ana o ua kanaka la ia loko, ua emi hopo aku hi oia a nalowalo aku la iloko o ka pouli. "O kahi hololiolona liilii anoe halo i paa iloko o ka upona umii, a owau, ua li6e a like," wahi a ka kakou Yoro ()nega i namunamu iho aj no iaia iho; oiai, kekahi lima ona e hapai ana i ka pukaanian' .iluna. Ma keia wa ua lohe aku la oia he lehulehu wale o na leo hauwalaau mawaho o ka hale; a hoomanao ae la oia i ka pololei olike me kana i koho wale ai. "Ua kiai paaia anei na pukakomo ame na pukaaniani," wahi & kekahi leo a ka makaikiu i lohe aku ai.