Ka Lanakila, Volume I, Number 3, 15 July 1909 — NA MEA ANO NUI O KE AO NEI NA LAWAKUA AU-MOANA O KA ATELANIKA. [ARTICLE]

NA MEA ANO NUI O KE AO NEI

NA LAWAKUA AU-MOANA O KA ATELANIKA.

Na Kaupu ale o ka Hui Moku Hoku Keokeo> Nana i Hoolilo i ka Nunui o na Mokuahi Lusitania ame ka Mauretania i Mau Ukulii.

O na Niuhi au-moana ka Lusitania, ame ka Mauretania o ka hui mokuahi Cunarders, no laua hoi na manawa holo loa i ikeia ma ka moana Atelanjka; ua nanaia aku ia e ka lehuiehu ine ke pahaohao, iloko o keia au holomua e nee nei. Aka nae, o ko laua mau kino nunui pēpeekue, ame ka nani o ko laua hoohiluhiluia ana, aole loa ia e lihi launa aku me na Lawakua ka Olympic ame ka Titanic o ka hui mokuahi Hoku Keokeo, e kapiliia mai nei ma ka pa kapili moku o Harland & Wolff ma Belfast, Sekotia. A e paa ana hoi keia mau moku maloko o elua makahiki e hiki mai ana. O ka loa, ka laula, na tona, ame na mea hoonani o keia mau kakela au-mo-ana, e lilo ana ia i kia hoomanao no ka mea nana i hoolala ke kapili ana i keia mau moku. A o ka hoolilo no ke kapili ana i ka moku hookahi, ma kahi no ia 0 7,500,000 dala. O ka 01ympic ka mua e hoolanaia ana 1 ka wa e pau pono ai kona mau hemahema, a o ke Titanic mai kona ukali. O ka loihi o ka moku hookahi, he 860 kapuai, a he 90 kapuai ka laula. O ka mokuahi Mauretania, o ka Hui Mokuahi Cunarders, he 790 kapuai kona loihi. A o ka mokuahi EaleUea, ka moku nui hookahi o ka Hui Moku Hoku Keokeo ī keia la, he 725 kapuai wale no kona loihi. O ka nui o na tona o ka 01ympic ame ke Titanic he 45,000 o ka moku hookahi, i ko ka Mauretania 32,500 tona wale no ke kaumaha. O keia mau mokuahi e kapiliia mai nei, e hiki aku ana ka nui 0 na tona kaumaha o ka mea hookahi o laua i ke 60,000 ke huiia na mea apau. A o ka oneki waapa, he 60 kapuai a oi ke kiekie mai ka ilikai ae. Aole ka 01ympic ame ka Titanic i kapiliia i mau moku holo, aka nae, ua hiki laua ke kakeleia no 21 nota (mile kai) 1 ka hora. I ko ka Lusitania ame Mauretania 25 nota. Ua hiki i ka moku Hookahi ke lawe ia 5,000 ohua me ka maalahi, nona na keena he §00 no na ohua o ka papa ekahi, a he mau keena hoi ia i like aku na kinohinohiia ana me na hotele nani loa o ka aina nei. O na keena no na ohua o ka papa elua, lia hiki aku no ia m'a kahi o ka 1,400. Ma ka oneki malalo, aia he 3,000 mau keena i hoomakaukauia no na ohua kaeleiki, a o ka nui o na limahana he 600 no ia. He eiwa Ka nui o na oneki i kapiliia me ke kila, a o na oneki ekolu ipaluna na hoana okoaia ia no na hana hoo-

hauoli, ame hooluana, aia pu he holo nui, rumi aina akea, nimi puhi paka, keena helulielu buke, rumi hookipa o na wahine, I<eena kukē, ame na rumi hooluolu i hooluhiehuia me na nani like ole a ka maka e hoohialaai ai. Mawaho ae o keia mau keena hihimanu, aia pu he mau rumi lehulehu no na makemake like ole a ke kanaka e koiik°i ae ai. O ka rumi hulahula, ua hoopuniia me ke aniani, me na paipu mahu hoopumehana, a i like aku hoi ka oluolu o ka noho'na ma ka moana, me ko ka aina. I ke ao, na ka La e hoomalama : lama i keia keena, a e lilo no ia i walii hooluana no na ohua. A mamuli o ka nui o keia keena, ua hiki iaia ke moni he mau haneri kanaka i ka wa hookahi. O ka hanaia ana o na rumi kapena o keia mau Uio-au-kai hou o na ale apiipii 0 ka Atelanika, ua like no ia me ka maemae o na rumi o na hotele hou o keia mau la. Aole o keia wale ae la no na mea e loaa ana i na ohua kapena, aka, aia he mau rumi hou aku, e hiki ai e l°aa ka oluolu i na ohua, me he mea la aia no oe i kou hale ponoi. E loaa ana 1 kela ame keia 600 ohua kapena, he i'umi moe, rumi hookipa, rumi heluhelu buke, ame ka rumi auau. Aia ma kekahi aoao o ka moku, e loaa no he keena kuke, a malaila e hoomo'a ia ai na i'o pipi palai, puaa pulehu, i'a koala, lawalu, wa-hi kunu, a pela aku. 0 keia mau ono apau, e hoomo'aia mai no ia imua o kou mau maka, a e loaa no keia mau kuhinia i na hora apau o ke ao ame ka po. O ke kihapai pama, oia kekahi wahi a ke kamahele maluhiluhi e hoohala ai 1 na hora ikiiki o ka huakai au-moana. A na na kukuna malamalama o ka La e puili i keip. kihapai i ka wa o ke Kau, a i na mahina o ka Hooilo, e kuapoia no keia kihapai me ke aniani. Maanei e loaa ai na pua like ole ame na mea kanu like ole o kela ame keia. E loaa Pu no i na kamaiki he mau keena i hoomakaukauia maluna o keia mau moku, ame na aialo pu; no ke kiai ana i ko lakou mau pono. Maluna aku o 30 mau keena nui o ka moku, i hanaia me na pale kila manoanoa, me kekahi uwea uwila e moe lakee ana a hiki i ka "lana hauki," me ka hiki maalahi i ke kanaka hookahi ke hoohana i ka wa o ka pilikia. O kela ame keia pale iho, e ikeia no ia ma o kekahi kukui'uwila la mamua pono o ka mea e kiai ana iloko o ka rumi. I ka. wa hemo 0 kekahi pale, e ikeia no he kukui ulaula, a i ka wa paa, he pouli pu wale no ka mea ikeia. A ma ia ano, e hiki maalahi ai i ke 'lii e ku uwati ana ke ike i ke kulana poino o ka mOku, ame ka ole. Nolaila, 1 ka wa e hookui ai ka moku me kekahi ;nea, a i -ole, ili paha, alaila, ua hik'i no

i ka mea e ku kiai a*ia ke ike i ke keena i poino, a oia iho la no ka wa e paniia ai o ka pale ma kahi poino o ka moku, me ke koe ae no o ke kino holookoa, me ka patekana pu o na ukana, ame na ohua ma na keena e ae. O kekahi o na mea ano hou a ka noeau o ke kanaka i huli ai i mea hoopakele no na eepakeke ma keia mau moku, oia 110 ka ike ana i kahi o ka moku i pau i ke ahi, ma o kekahi mea ana wela la. I ka wa o ka pauahi e hiki ana no i ke 111 ku wati ke ike iloko o ka rumi ma o ke kani ana la o ka hele, ame ka "a" pu 0 ke kukui ulaula. He elua enegini mahu nana e hookaa 1 ke kano au-ka e niniu'poahi ai ke epaepa ntahope pono. Hookahi enegini, oia no ke ano mau e ikeia nei maluna o na moku, a o kekahi he enegini i piha me na nihoniho (turbine) kohu puhi nau okaoka no pepe i ka wai o Niulii.