Ka Lanakila, Volume I, Number 3, 15 Iulai 1909 — KE KI O KA IKE AME KA IPUKA O KA NAAUAO [ARTICLE]

KE KI O KA IKE AME KA IPUKA O KA NAAUAO

(Hoomauia) NA LOiNA NO NA KIKO LOINA I.

Aole e hookomoia ke kiko maloko o ka hopuna-olelo okoa. Me keia, "Ua pokole ka manawa." "Ua holo aku oia no Hilo." "Pomaikai ko ka aoao pono." NA MEA PILI OLE I KEIA LOINA. I.—O na mamala-olelo ano nui i kakauia ma kahi okoa, aole ma ko lakou wahi, ponoi maloko o ka hopuna-olelo, he pono ke hookaawaleia aku ia mau mamala i ke koma, penei, "No kona manao hookuli, ua heel hewa ia a make." He pono ke hookaawaleia kela mamalaolelo e ke koma, No kona manao manao hookuli, no ka mea, ua kakauia ia mau mamala-olelo ma kahi okoa, aole ma ko lakou wahi ponoi; a.ina penei, <4 Ua hele hewa ia a make no kona manao hookuli," alaila, aole e maheleia e ke koma, a no ka mea, ua hoihoiia kela ame keia ma-mala-olelo ma ko lakou wahi ponoi iho. 2. —Pela no "hoi ina he mea i kaheaia maloko o ka hopuna-olelo, e hookaawaleia kona inoa me na mea e pili koke ana, i na koma. E like m'e keia, "E loane, e holo oe i Lahaina," Aka, ina e hoololiia ke ano o ka olelo ana, alaila, aole auanei e hookaawaleia e ke koma. Penei, "E holo oe i Lahaina e loane." 3. —O ke kumu-olelo i haiia, aole nae ona haina e pili ana, aka, ua hoopiliia ka haina i kona pani-inoa, e hookaawaleia u akumu-olelo 'la me kona mau mamalaolelo e pili ana i ke koma, penei, ''0 ka hoomaikai o lehova, o ka Mea ia e waiwai ai." "0 ka hoomaikai o lehova," ke kumu-olelo, a "o ka mea ia e waiwai ai, ka haina,- me kona mea pili i huiia, aka, ua hookaawaleia laua, no ka mea, aia ke pani-inoa o ke kumu-olelo i hookomoia, "ka mea," a nolaila, ua pili, "ka mea," me ke koena oia hopuna-olelo. Eia no hoi kekahi kumu-alakai kupono no ka hoomoakaka loa ana, penei, "O ke kanaka mihi, e haalele oia i ka hewa " Ma keia ua kauia ke koma mahope o mihi, no ka mea, ua pili ka haina i kona pani-inoa, ia oia. 4.—lna elua mau pani-inoa ma ke ano like, aole nae i hooliloia i inoa hookahi, e ua mau olelo 'la i ke koma. E like me keia: "Kokua ikaika aku o Rusevela, kekahi peresidena o Amei'ika Huipuia, mamuli o na kuikahi.' Ma keia ua like pu ke ano "o Rusevela" me "kekahi peresidena o Amerika Huipuia," aka, he okoa nae ka inoa, a nolaila ua hookaawaleia. Aka, ina i hooliloia ia mau olelo i hookahi inoa, aole

auanei e pono e hookaawaleia e ke koma penei, "Ua kakau aku ka Peresidena Rusevela i kekahi palapala." I7a lilo ka "Peresidena" ame "Rusevela' i inoa hookahi, a nolaila, aole e hookaawaleia. Aka, o ke pani-inoa .haiano e hoopilipuia me ka hai-inoa mahope ona, aole hoi o hookaawaleia e ke kiko, penei, "O ka malama ke kumu o ka pomaikai." 5.—0 na huaolelo ano nui a ikaika i hookomoia maloko o ka hopuna-olelo, e akaka ai a e hoololi ai paha i ke ano o ua olelo 'la, e hookaawaleia oia e ke koma. E like me keia, "Ua hana maikai mau no oia, i kela la a i keia la." "Ua kamaaina au iaia, he akahai." 6.—lna i waihoia ka haina o kekahi i hopuna-olelo, no ka maopopo o ua haina 'la i ka hai e ia mamua, e hookomoia ke koma ma kahi o ua haina 'la i waihoia. Elike me keia, "Ua manawalea aku au i ka poe ilihune, o iala, i ka poe waiwai." 7.—E hookaawaleia i ke koma na huaolelo ame na mamala-olelo i hoonuiia malalo iho nei, aka, aka hoi, eia hoi, nolaila, no ia mea, no ka mea, ina peia, ame kekahi mau olelo i like pu ka nui o ke ano. LOINA 2. E maheleia na hopuna-olelo hui i mau hopuna-olelo okoa a e hookaawaleia e na koma. E like me keia, "O na noonoo kanalua, o na manao ehaeha, ame ka wikiwiki i ka huhu, he mau mea ia e awaawa ai ka noho oluolu ana." Eia hou no hoi, "Mai hoomalimali aku oe ia hai, a mai hoomalimaliia mai no hoi oe." NA MEA I PILI OLE I KEIA LOINA. Ina elua olelo i hoopili kokeia ma ko laua ano, aole e pono e hookaawaleia e ke kiko. E like me keia: "Aole e kali ka manawa ame ke au i ke kanaka." "E hoike mai olua ia ianei i ko olua palapala." "Ua hoowalewaleia mai kakou i kekahi manawa e ka mahaloia mai ame ka hoomalimaliia. Ina e huiia ekolu mau huaolelo mamuli o ke ano hookahi, e hookaawaleia lakou apau; penei: "Ua pomaikai loa ka makuakane, ka makuahine, ame na keiki hoi." "Ua hookaawaleia aenei kau puuwaiwai, ka'u ame ka ia nei." Ina ua kau paluaia na huaolelo, e hookaawale paluaia lakou, penei: "Ua loaa maloko ou kuu manaolana ame kuu hauoli, kuu pomaikai ame kuu lanakila." Ina i hoohalikeia kekahi mau mea elua maloko o ka hopuna-olelo, a pokole ka olelo, aole e hookomoia ke koma mawaena o laua, penei: "Ua oi aku ka inoa maikai mamua o ka mea poni maikai." "Ua oi aku ka mea i loaa mau mamua o ka mea i loaa ole mai." No ka pokopoko oia mau olelo i komo ole ai ke koma mawaena. [Aole i pau.]