Ke Koo o Hawaii, Volume I, Number 1, 15 August 1883 — Page 5
KULANA. MAKAHIKI.
Kenela " " " ".... Mei 3, 1796
" " Kaualio ".... Iune 1, 1897
" Nui " Raifela ".... Feberuari 19, 1798
Berikedia Kenela.... Iulai 17, 1701
Mekia Kenela.... Aperila 29, 1802
Lutanela Kenela.... " 25 , 1808
Kenerala.... Iulai 31, 1811
Ilamuku a Alihikaua Nui o ke Kahua Kaua.... Iune 31, 1813
Alihikaua Nui ma ka Aina.... Ianuari 22, 1827
O keia mau kulana i hoike ia ae la maluna, oia na makana a ke aupuni o Enelani i papahi aku ai i na lei o ka hanohano, na ua keiki la e lei haaheo maluna o na kahua kaua kaulana ana i hoouka ai iloko o ke ahi, a e poina ole ia ai hoi e kona mau poe heluhelu, i kona wa e hele aku ai e hui me na enemi o kona lahui i keia helu ae.
[E HOOMAU IA AKU ANA.]
Ke Mele Lahui Hawaii.
Ma kekahi kowa o ka kakou milimili o keia la, oia hoi ka nupepa o KE KOO O HAWAII e hoea aku nei, ke hoike ia aku nei ka loaa ana iaia o ka hanohano o ka hoikeike ana aku i ke "Mele Lahui Hawaii," i haku noeau ia e ka noonoo aloha lahui o ka Mea Kiekie, ke Kama'liiwahine LILIUOKALANI.
Aole makou e pai aku ana i keia mele me ka manao akahi no la a ike ia, no ka mea, ua hoolaha kahiko ia iloko o na makahiki i hala, a ua paanaau hoi kona leo i ka hapanui o ka lehulehu. Aka, he kumu okoa ka mea nana i koikoi i ko makou noonoo e pai hou, a penei no ia:
Mawaena o na lahui naauao a pau, o ke "Mele Lahui," ua hoopaanaau ia e kela me keia. O kekahi o na hana mua loa a na makua i ka wa e kuhikuhi ai i ka lakou mau keiki, oia no ke ao ana ia lakou e aloha i ka Moi, e aloha i ka Hae o ke Aupuni, e aloha i ka lahui ponoi, e aloha i ka aina, a me ke ao ana e hoopaanaau i ke "Mele Lahui," a e kaena i ke mele ana ia mele i na manawa a pau ma na wahi a pau.
Nolaila, mawaho ae o ka manao nui ana i ko ke Akua kapu, ua hiipoi ia ke kapu o keia mau mea i hoike ia ae la e na lahuikanaka naauao a puni ka honua nei.
Ma na wahi a pau o ka honua nei a ke kanaka Hawaii e hele ai, ke halawai oia me kekahi kanaka i hanauia noloko o kekahi lahui naauao, e halawai pu ana oia iloko o ua kanaka nei me kana mau mea i hiipoi mau ai ma kana mau wahi a pau i kaahele ai malalo iho o ka la, oia hoi—ke aloha i kona Moi; ke aloha i kona Aupuni; ke aloha i kona Lahui; ke aloha i kona Aina hanau; a me ke mele mau ana me ke aloha a me ka hauoli i ke Mele Lahui o kona one oiwi.
A oiai makou e kamailio ana no na kanaka o na lahui e, ke poina ole nei makou i ka paipai ana aku i na ewe ponoi o ka lahui i loaa ai ia makou ka pomaikai nui o ka lilo ana o kekahi o lakou, e heluhelu, e hoopaanaau, a e mele aku i ke Mele Lahui o ko kakou Aupuni, i na wa a pau a ma na wahi a pau e hiki ana, me ka olioli, a me ka piha haakei, no ka mea, o ke mele ana no kou lahui, o kou mele ana no ia nou ponoi iho.
Ke Akeakamai.
O ke Akeakamai o na mea i ikeia, oia ka mea e ao mai ana ia kakou i na ano a me na kanawai o na mea kino ola ole. Aole no hoi oia e ao mai ana ia kakou i na kanawai o kekahi mau mea ola ole e ae, e like me ka Hulihonua (Physiology), Aole hoi i na kanawai o na mea kawili, ka hoohuihui ana i na wai, a me ka hoololi ana i na ano o lakou he (Chemistry) kela.
Ma keia mau mea ua loaa pono ia kakou ke ano, ka io, a me ke kahua maoli o ke Akeakamai i mahele ponoia e ka poe naauao, a oia keia:
Ka Mekanika, oia hoi na mea hoonui ikaika, na mea wai, na mea ea, ka lohe, ka wela, ka malamalama, mageneti a me ka uwila.
O ke kanawai, aole like loa ka manao o na buke hoonaauao, aka, ua hoopiliia nae i ke ano a me ke kahua kahi o lakou i kukuluia.
Ua olelo ka Wehewehe Hala, o ke kanawai oia ka pili ana o ka hope i kona mua a o ka mua i kona hope, a ua hoakaka hoi na buke kanawai ma o Pohakueleele (Blackstone) la, o ke kanawai he Rula ia no ka hana ana. Aka, ma ke Akeakamai, penei:
Oia na ano maa mau o ka noho ana, a me ka hoololiia ana o na mea kino, penei:
He mea paakiki loa ka hao, aka, ina e hoowelaia a enaena loa e waliwali ana oia, a ua hiki ke hooloihiia , hoopokoleia , a hoololiia hoi e like me ka makemake o ka mea nana e kui.
Eia kekahi mea pahaohao ma ka hoakaka ana a ke Akeakamai. Ko na kino mau mea, e manao a e koho koke no kakou he poo, he lima, he wawae, he opu, &c. Aka, ma ke Akeakamai, ua pili i na mea a pau, penei:
O ko na kino mau mea, oia no ka palahalaha, ka paa, ka pau ole, o ka maheleia, o ke ola ole, o ke kuaniki, o ka pukapuka, o ke kaomiia iho, o ka holuholu a me ka ume ana.
A keia helu ae e weheweheia aku ai ko lakou nei mau ano a pau, ma ka hoakaka a ke Akeakamai.
KILO HOKU.
I ka Poakahi nei, ua hoopuka ia ka olelo hooholo a ka Ahahookolokolo ma o ka Lunakanawai Kiekie la, ma ka hihia hoopii koi poho i ka mokuahi Madarasa, a ua haawi ia ka pono i ka Madarasa.
UA oleloia, o kela haole paahao o Baraunu i mahuka iho nei, a ka Ilamuku e hoolaha haawi makana nei i ka mea e loaa ai; aia ka i Rusia kahi i makaikai ai i ka huelo hope loa o na hana poni Emepera o Rusia.