Ke Kumu Hawaii, Volume IV, Number 25, 8 Mei 1839 — Page 99

1839.) KUMU HAWAII. 99

hooliloia iho la me he Akua la ka ekalesia ka makemake nui ia. I mai o Paulo, "O ka mea a ke kanaka i manao nui ai oia kona Akua, a oia hoi ka hoomana kii.''
                Oia iho la no nae hoi paha na mea i pili i ka'u olelo. Aole, ke manao nei au, he uuku loa ka pepehi ana i ke kanaka, a me ka moe kolohe a me ka aihue, a me na hewa nui i ikeia, aka, he oi loa aku paha keia hewa, o ka pepehi uhane, ua make paha na uhane he nui no kau olelo.
                No ke aha i emi ai ka hewa o ka pepehi kanaka a oi aku ka hoi keia?
                No ka mea, hookahi uhane e make o ko ka mea i pepehi aku i ke kahi, aka; he kinikini na uhane i make no kau olelo.
                Oia iho la no nae paha na mea pili i ka'u olelo. Aole, he nui wale, oia iho la na mea i akaka ia'u o ka mea nui no nae i kuu manao o ka pepehi uhane.
                Auhea oukou e ka poe e heluhelu ana i ke Kumu Hawaii, ua puni loa paha ke aupuni o Hawaii nei i kela mau olelo maluna.
                Eia ka ka luna ia kakou e ka poe e heluhelu ana, e hooki i ke kuhikuhi hewa, mai hana hou, o lilo auanei kakou he pepehi uhane. Eia kuu noonoo he ola iloko o ka ekalesia ke hooko i ka berita ana i ae ai, a he ola i ka mea noho ekalesia ole, ma ke kino, ke okipoepoeia
kona naau.
                O ka haule pinepine o na ekalesia, oia paha kekahi mea i paakiki ai, o ke kumu ia e
nana'i na kanaka, a hihia.
Olelo lakou, "Ka! he poe hana hewa na ekalesia."
                Oia kahi manao hoakaka ia oe e ke Kumu Hawaii, nau e hoahewa, a nau e hoapono keia manao. Aloha oe e ke
Kumu Hawaii. Na MAUI.
 

KE KUMU HAWAII.
WENEDE, MEI 8, 1839.

                Auhea oukou e ka poe lawe i ke K. H. a me ka poe kanaka hoi a pau loa mai Hawaii a Kauai! Ke hai aku nei au ia oukou i keia, he hookahi wale no pepa i koe alaila pau na pepa o keia makahiki, he iwakalua kumamaono na pepa. Ina paha e makemake oukou e lawe hou i ke K. H. pono ia oukou ke hoakaka i ko oukou makemake i ke kumu, e nana no e hai mai ia makou.
                Eia hoi kekahi manao. Ke holo mai nei na misionari a pau loa ma Honolulu nei no ko makou halawai kukakuka, i kela mea a i keia mea e pono ai oukou a e ulu ai ko Iesu aupuni mawaena o oukou. Mai noho a hana hewa oukou a me ka hoohaunaele ia oukou iho i ko oukou wa e noho kumu ole ai, e like me ka poe hana me ke alo wale no, aka, i huli paha ke kua o ka mea nana ka hana, alaila palaualelo.
                E noho ekalesia ka poe hoahanau, e kuoo, e koa ma ka pono, aole e lalau ma ka hewa. E hooikaika ka poe kumuao, e ao aku ana i na haumana, e kaa mau no hoi na hana a pau e like mamua, aole ano e ae no ka hele ana o ke kumu. A hiki i kona manawa e hoi aku ai io oukou la e hauoli auanei oia no ke kupaa ana o oukou. Oia iho la no ka waiwai a na misionari e imi nei, o ke kupaa mau loa o na haumana, ma ka pono.
                Ua ili ka moku o Kuakini, e Opubele, aia ma Kapaa Kauai ka ili ana a nahaha loa. Komo ua moku la iloko o kekahi awa uuku a poi mai ka nalu aole i hiki ke puka hou aku mawaho, aka, kakali lakou a nei na la i hala alaila malie iho la, hoao aku la lakou i ka holo aku aole e hiki ili no a naha loa ma ke koa.
 

HE PALAPALA I KE KANAWAI.

                Auhea oe, e ke Kanawai? Ke ninau aku nei au ia oe, i ka ilamuku o na kanaka mai Hawaii a Kauai. A o oe hoi ke pookela o na kanaka mai Hawaii a Kauai.
                E ke kanawai e, e ala mai, e ala mai oe, a e olelo mai ia'u. Ke ninau aku nei au ia oe, ea, I ka hewa hea la hoi oe e pili ai la? i ka aihue anei? i ka moe kolohe anei? i ka hoopunipuni? i ka pepehi kanaka anei?
                Aole paha ia mau hewa wale no au e pili ai. A i ka hewa hea la hoi? i na hewa no a pau loa, ka baka, pili no ka oe i na hewa a pau loa?
                Ae! no ke aha oe i ike ole ai i ko'u pili ana i na hewa a pau?
                No ka mea, aole oe i hoouku i ka hewa o ke mea hoowalewale e moe kolohe, a e pepehi i na uhane o na kaikamahine he nui wale. Ke aha hoi? Ua hewa ka oe, e ke kanawai, i kou hoopai ole ana ia hewa. No ka mea, ua olelo mai nei oe, e pili no oe i na hewa a pau loa, aole ka hoi la ka baka? Aole paha no'u ka hewa. A, no wai la hoi ka hewa? No kuu mau kahu ka hewa? Nowai? No Ekeka ma anei? Ae; no lakou ka hewa no ka mea aia ia lakou ka wa e olelo ai, a me kou naau e noonoo ai, a me kou mau pepeiao e hoolohe ai i na hana hewa a pau, a me kou mau lima e lalau aku ai, e hana paa i ka mea i hana hewa pela. A ua hewa loa ua lunakanawai,  nana au e hoopono i ka hoopai ole ia hewa.
                Kuhi au, ke hoopai ia nei na hewa a pau loa. Aole ka! Kahaha! Mai kuhi mai oe, no'u ka hewa. Aole. Ke ike pu ae la no kaua.
                Ke kapae wale ia nei ka naau me he mau ie kuku la, ma kapaia e lakou nei. No ka mea, aole ou waha e hookolokolo aku ai i ka mea hana hewa, aole hoi pepeiao, aole noonoo, aole lima. No ka mea, o ko'u makemake no ia e hoopio i na hewa a pau loa, i lanakila ka pono ma Hawaii nei a pau.
                E, Auhea oukou e na lunakanawai mai Hawaii a Kauai? Ua ekeke ke kanawai ia oukou, i ko oukou hoopai ole ana i ka hewa o ka mea hoowalewale i na kaikamahine e moe kolohe, a me ka pepehi maoli i ko lakou mau uhane, e make ma ka lua ahi, ma kahi a kakou e olelo nei.
                Ua lohelohe ke kanawai ia oukou, i ko oukou hoopai ole ana ia hewa. He pono no ia oukou ke hoopai i na hewa a pau loa, e like me kona manao.
                O ko oukou pono ia. Aole nae o ka hookaumaha wale aku me ka hoohewa wale aku, no ko oukou huhu iho. No ka mea ua uuku ka hewa o ka pepehi kanaka maoli i keia hewa.
                Ina e make na kanaka 40, i ka pepehi maoli ia, uuku ia i ka make ana o ka uhane hookahi ma ka lua ahi, no ka mea, ua kau ia ka aha pololei rula ole no ko Hawaii nei, o ke kanawai, a ua kokua mai hoi ia mamuli o ka pono a na Kumu e hai mai nei. Aka, o na lunakanawai o keia Mokupuni, ua makapo lakou i ka noonoo. Pau aku la.
                Aloha oe e K. H. Na KAMAI.
 

PUAWAINA, Mei 6, 1839.
HE MARE.

Auhea oe e ke K. H.
                Ke hai aku nei au ia oe i ka'u mea i ike maka ai.
                Ua mareia o Mi. Sila, no Am. Huipuia, i ka wahine ma Honolulu nei, o Mikala Kamalimali ka inoa o kana wahine, ke kaikamahine a Mamala, ma ka la 24 o Aperila ko laua mare ana, ma ka hale o Binamu, ke kahuna pule ma Honolulu nei.
                Eia kekahi; ma ka la 10 o Det. 1837, holo mai la o Mi. Sila a pae mauka nei, me kona nawaliwali no, a loaa a ia'u ma ka hale o Alani; olelo aku au ia ia e noho pu me a'u, i Kumu ao na'u ma ka olelo Enelani. Noho pu oia me a'u hookahi makahiki a me ka hapa, a i kekahi manawa mai, loaa ia ia ka oluolu a me ka ikaika o kona kino. A loaa ia ia kekahi hana i kana oihana, ma ka hale paipalapala a na Misionari: a nolaila e hiki ia ia ke mare i ka wahine maoli ma koonei Kanawai Mare, a noho pu oia me kana wa-