Ke Kumu Hawaii, Volume IV, Number 20, 27 February 1839 — NO KA ILIHUNE O KEIA PAE AINA. [ARTICLE]

NO KA ILIHUNE O KEIA PAE AINA.

Helu I. Aloha oe e ke Kumu Hawaii; makemake au e hoakaka aku i ko'u wahi manao i kupu ai maloko o'u, i ko'u nana ana i ka hana a na'lii a me na kanaka. Ua iia e ka poe noonoo, "he kanaka aloha, e hoopumaikai ana i na kanaka, ka mea e hooulu i elua kumu mauu, ma kahi i ulu ai hookahi wale no mamua." Nolaila he alii aloha no paha kela e imi ana i kahi e mahuahua ai ka mahiai, a e pau ai ka molowa a me ka mahakea. Pehea keia pae aina mai Hawaii a i Kauai; ua kanuia anei ka nui? Ua mahakea wale anei ka nui? Maopopo na wahi i mahiia i ka wa kahiko. Aia no na iwi pololei; aia no na makalua o na kalo; aia no na loi kahiko, ke waiho ia me ka mahakea wale no: o ke ki —o ke ko nahele —o ka puakala a me kela nahele keia nahele, ke ku la a puni a puni, aole lima e waele ai; aohe oo e mahi ai. Nokeaha keia? "No ka hapa mai o na kanaka i keia wa," wahi a kekahi mea noonoo. Nolaila kahi, aka ea! aole nolaila wale no. Eia kekahi kumu hoi o kela noonoo o ka aina. Ka hemo pinepine o na konohiki a me na mea ai aina. Hana kekahi konohiki me ka hooikaika a hoomanawanui i maikai ai kona aina. Kanu nui i ka ai, hanai nui i na holoholona, hana i maa loko? ia. Mamuli maalo kekahi kanaka kuewa paha ilaila, a ike i ka maikai o ko keia konohiki wahi kuko kona naau. Paonioni wale paha kekahi ia ia no ke kuonoono o kona wahi a ? aia ? i kona alii me ka haa? aka, me ka i aku, "Nui ka waiwai o kou aiaina ? He aina maikai loa; aohe ? a ka waiwai. Nui na puaa, na ilio i na hoa aina o ke konohiki. Kalua wale kela a haawi wale i kona mau makamaka." Pela kona alapahi ana no ka makee maloko, ake no ia e hemo ke konohiki a haawi mai ke alii i ka aina ia ia. Hoolohe io paha ke alii a puni ia ia, o ka hemo iho la no ia o ke konohiki hooluhihewa, a lilo kona aina a me kona hale, o kana ai, a me kona loko ia, a

me kona ukana, a me kona waa, a me na mea a pau a kona lima i hoakoakoa ai me ka hou o kona lae, pau i ka lilo i keia kanaka paonioni kuko. Alaila lanakila kela aole no kona manao aloha i ke alii, no kona kuko i ka waiwai o kela konohiki, nolaila. Hele hookiekie ae la kela a papai i ke konohiki me ke aloha ole; me ka i aku "Ua hemo kou aina; ua lilo mai ka aina ia'u. Aole ou aina; aole ou waena: aole au puaa; aole ou kapa, e hele oe pela." Hookuke aku |a oia pela me ka makakuikui, i ke konohiki, a hele aku la kela me ke kaniuhu a me ka minamina i kona luhi hewa. I iho la, "Ka! luhi hewa; ua hoomanawanui au a kanu nui i ka ai; a kuonoono ka aina a kokoke oo, eia ka! ua hemo ae la, lilo wale kuu mau puaa kupaluia a me ka'u mau mea a pau i keia kanaka hoopunipuni." Pela ke kuka ana o kona naau oi hele oia e imi makamaka me kona naau kaumaha a me ka pololi o kana wahine a me kana mau keiki. Nana wale kona maka i ke konohiki hou e uhuki ana i kana ai, a kona lima i kanu ai me ka luhi, aole no hookahi kalo e komo ma kona waha. Pololi oia ka mea nana i kanu ai uhauha kela me ka maona wale i ka ai a kona lima i kanu ole ai. Nalu iho la kona naau me ka i ae la. "Ka! e aho ka noho wale, kanu ole, alaila aole makee wale mai kekahi. i kuu aina. Alaila aole au e kauiahu oiai e lilo ko'u hale maikai a me ka'u ai a pau i ke konohiki e ae." Nolaila molowa wale kela kanaka aole e hooikaika e pono ai kona aina. Ninau aku la au i kekahi konohiki maa? aku nei. Ea! no keaha la i ? oe e hana i loko ia ma kou aina. ua nui ka wai a maikai loa keia wahi i loko ia, ke hana oe? I mai la ia. "Hana loko ia au. ea, a hemo ae la kuu aina a lilo ia hai, luhi hewa wau." Nana au: oiaio no kana olelo.–– Ea! auhea oukou e na'lii a me na hakuaina. E noonoo 'oukou i ka mea e pono ai ko oukou aina, a e pau ai hoi ka molowa o na kanaka. Mai noho a papai wale i ka aina o ko oukou konohiki ke akaka ole kona hewa. E akahele i ka ae aku i ka olelo pahee a haanou a

kela kanaka malimali, a keia kanaka malimali, e hele alapahi ana imua oukou. E akahele i ka ae wale aku i kela makamaka i keia makamaka e noi wale i ko oukou aina e haawi i na punahele o lakou, a hemo aloha ole kou konohiki. E nooooo oukou a e imi oukou i na mea e mahuahua ai na kanaka, a e mahuahua ai ka mahiai. Aloha oukou. Na C. Forebe. Aloha oe Mi Forebe, Ua ae mai o Kaahumanu II, e pai i keia palapala au; aka, hoole aku nei oia i ka pili ana mai o kau olelo ma keia aina Oahu nei. Aole loa pela ka hana ana maanei, ua paa na aina i na kanaka, aole e hemo ke ole ka nele a me ka hewa ia lakou. Ua mau no nae ka molowa o na kanaka. Oia ae la no ko Kaahumanu II, manao ia oe. K H.