Ke Kumu Hawaii, Volume IV, Number 20, 27 February 1839 — Page 78

78 KUMU HAWAII. (FEBERUARI,

keia pae aina, eia kekahi mea e maopopo ai. E pai i mau kanawai a hoolaha mai Hawaii a i Kauai, i akaka lea ka ke alii a me ka na kanaka. I akaka menei paha, na puaa, na kapa, na pupupu, na palupalu, na ka moko, na olona, a pau i ke akaka e, alaila e hiki i na konohiki ke imi e a makaukau, aka ina e auhau oukou i kekahi malama, i puaa, i kekahi malama i laau hale, i kekahi malama he ai paha, he waa paha, he moena paha: molowa na kanaka no ka paupauaho, aole akaka ka lakou. Aloha oukou. Na C. FOREBE.

                Aole hao wale ma Oahu nei. Ua kokoke akaka ka ke alii a me ka na kanaka. Ke imi hou nei no hoi na'lii.
                Eia kekahi ninau. NO KE AHA LA E KANU OLE AI NA KANAKA O HAWAII I KA PULUPULU! Ua olelo o Kuakini, 'Ina kanu na kanaka i ka huluhulu a nui, no lakou wale no ia." Pono paha ke heluhelu i ka palapala a Mi. Rikardi, K.H. Buke 4. Pepa 3.
K.H.

HILO, Ianuari 23, 1839.

NINAU NO KE KANAWAI.

                E ke kanawai? Ke ninau aku nei au ia oe, i ka pono o kou pili ana i kau mea i makemake ai, a me ka pono ole o ka pili ana aku i kau mea i makemake ole ai.
                Eia kau mea i makemake ai, o ka mea i loaa ma ka moekolohe, a me ka mea i aihue, a me ka mea i wahahee, a me ka mea i pepehi a aoli i ke kanaka, a me kela mea keia mea i pili ia oe a i komo maloko o kou pa. Oia mau mea a pau kau i makemake ai.
                Auhea oe, e ke kanawai? Ke hoakaka aku nei au ia oe i ka mea a'u i makemake ole ai. O ka mea i hoopili hewa ia e ka poe nana oe e malama, aole i loaa kekahi wahine ma ka moekolohe, a me ka aihue, a me na hewa, pono a pau e hiki ai ke hoopili aku i ke kanawai.
                I ka la o Ianuari i ka hora 9, a i a minute 30, oia ka hapalua o ka hora umi; ia la kupu mai ko'u manao aloha ia oe, e ke kanawai. No ka mea he rula oe i waena o ke aupuni o ke Akua, he mea pololei loa, e like me ka rula i kahaia iluna o ka pepa keokeo, a kakau aku ka hulu manu me ka inika. O na hua i kau pono iluna o ka rula oia ka pono, a o na hua i makau i ka rula a emi ae iluna oia ka mea i hoohewaia.
                Pela no ke kanawai iwaena o ka aina nei; o ka mea i hewa ua like ia me ka mea i kau pono o iluna o ke kanawai; o ka mea hewa ole, aole no hoi e hoohihia aku ke kanawai ia ia.
                Eia ka pololei loa, e hookolokolo pono no ia ka poe a pau i hihia ma ke kanawai, ina ua hihia io e pono ke uku e like no me na dala he l5 aole ka hooi wale aku o ka uku ma ka huhu wale no o ka poe lunakanawai. E pono no ke hookolokolo i ke kanaka o kuaaina, a me ke kanaka o kahi alii, i ke kanaka hanohano, a me ke kanaka hoohanohano ole. I ke kanaka akamai i ka olelo a me ke kanaka hawawa i ka olelo.
                Ina i hookolokolo pono ia ke kanaka kuaaina a me ke kanaka hanohano ole, a akaka ua hewa io no, alaila ua pono ka hoopili aku i ke kanawai; ina i hewa ole, pono no ke hookuu wale aku, aole pono ke hookaumaha wale aku, no ka mea ua pakahiia ka uhane i ke kanaka alii a me ke kanaka alii ole.
                No ka mea, aole i makemake ke Akua e hoohalike i ka make ana o ke kanaka, me ka make ana o ka holoholona, o ka mea uhane ole. Aole e hookolokoloia ka make ana o ka puaa, a me ka ilio, a me ka poe a pau i haawi ole ia mai i ka uhane.
Na'u na KANAKAAHUAHU.

Honoluluaina Feb. 12, 1839.

He wahi mea hoakaka no na mea mai.

                Auhea oe, e ke K.H. he wahi manao hoakaka ko'u ia oe, no kuu lohe ana he pepa hoakaka manao oe.
                Nolaila ke hai aku nei au ia oe i ko'u mana, eia ke hai aku nei au ia oe.
                No kekahi hoahanau o ka berita a Mi. Semika, ua make ia no kona hookuli, a me kana wahine. Eia ka hookuli o kana wahine a me ia, i ka lapaau ana a Hiliamaia, o ka wela no ka mai, ua manao ka ia, ina i lapaau ia a i oluolu ole alaila kii aku i ka laau ia Kauka.
                Aole i ae mai i kona manao i hai aku ai ia ia, hookuli no ia a holo iuka o Manoa a kokoke e make hoihoiia mai i kai nei, i ka la elima paha o Feberuari.
                A hiki aku la au ilaila i ka po me ka'u wahine o ka hora ahiku paha ia o ka po. Ninau iho la wau ia ia, aole ekemu ae ia'u, ninau hou iho la wau ia ia, pehea ka berita a ko kaua Haku? Aole ona ekemu mai ia'u.
                Alaila hoomaka aku la wau e ninau aku i ke kahuna, a ninau aku la wau. E ke kahuna, pehea la kou manao i ka mai.
                I mai la ua kahuna nei ia'u, "Aia no hoi paha i ko'u hana ana aku,
                Ninau hou aku la au ia ia, Heaha kau laau no ka mai? "Oia iho la no ka'u e hana nei."
                Ninau hou aku la wau ia ia, Aole anei au laau hoohemo aku i kona mai iwaho?
                I mai la kela ia'u, "Aia no a wahi aku."
                I hou aku la ia ia, Pehea oe i ka waa i komo i ka liu?
                Ina e ka mau ia ka liu, alaila e lana ia waa, ina i ka ole ia, ua lilo ia i mea poho i ke kai.
                Ke manao nei au e pono ole paha uanei ka mai, i mai ia, "Aia no i ka'u hana ana aku."
                Alaila no ka nui o ko'u aloha ia ia, i aku la wau i ua kahuna nei, Pehea ia'u ka mai? Aole ae mai o ke kahuna i ka'u mea i hoakaka aku ai ia laua o ke kahuna a me ka wahine.
                I mai la ka wahine ia'u, "Akahi no, ka hoi keia o lapaau i keia mau la, aia hoi paha a liuliu iho, alaila akaka kana hana ana.''
                I aku la au ia ia, Ae, auhea oe, e hoolohe mai oe i ko'u manao, ua ike au i kekahi kahuna, ua lapaau ka'u hanai i kana wahine ia Napukaua, a ua manao ia aole e hiki ia ke hoola i kona mai, i aku la ia ia, "Aole ou laau i koe, o kuu ue aku no ka laau i koe." Alaila hiki mai kekahi kahuna hoopunipuni, i mai ia ia, "He mea ole keia ia'u."
                I aku la o Keaniani ia ia, Ina ola kuu, wahine ia oe, alaila lei au i ko malo. A i ka make ana o Napukaua, alaila mahuka malu aku la ua kahuna wahahee nei. Aole hoolohe iki mai o kana wahine i keia mau olelo a'u i hai aku ai imua ona.
                No kona hoolohe ole ana mai i keia mau olelo hoakaka au i hai aku ai ia ia, hai hou aku la wau ia ia i kekahi mau olelo hoakaka.
                Ua i mai ke kumu, i na haumana ekalesia, ina i mai kekahi ekalesia e kii mai i ka laau ia Kauka, ke manao nei au e kii ia Mi. Semika i ka laau, aole he ae mai o kana wahine: he aloha loa ko'u ia ia i kona make kuhihewa ana, aole ia i liuliu i ka noho ekalesia ana make koke no ia.
                Eia na la o kona noho ola ana maloko o ka ekalesia, he 74, oia kona mau la o ke ola ana iloko o ka Haku, eia kona inoa o Isaaka Mahoe.
                Ua make ia no ka hoolohe ole i ka olelo pono i hoikeia imua ona a me kana wahine.
                Auhea oukou, e o'u hoahanau a pau, mai hookokoke aku oukou i ka hookuli i na olelo pono ke hoikeia mai imua o oukou e like me keia hoahanau hookuli o kakou, ua make ia no ka hoolohe ole i ka mea i hoakakaia'ku imua ona a me kana wahine, he aloha ko'u ia ia i kona make hoolohe ole, e noonoo oe e ka mea e heluhelu ana i keia manao.
                No ka mea, he ike maka ko'u i ka make o ka mea hookuli, a he kamailio maoli hoi keia me ka mea hookuli a ua make io no ia no kona hookuli.