Ke Kumu Hawaii, Volume IV, Number 11, 24 October 1838 — Page 42

42 KUMU HAWAII. (OKATOBA

Eia kekahi manao no ke koele a ke 'lii.

                Ma Hawaii, 26 na la koele no ke'lii i ka makahiki hookahi. Ma ka nui o na koele elua wale no hora e hana'i; a ma kekahi koele hookahi wale no hora. Ina elua hora ma ke koele, alaila lilo 52 mau hora i ke koele a ke'lii. Ua like ia me na la 5 okoa, ke hana ke kanaka i umi mau hora i ka la kookahi. Ina i lilo ia mau la hana i mau hapaha maoli elima, ina ua waiwai ke'lii, a ua pakele na kanaka i kekahi mea e pilikia ai e hemahema ai lakou. Mahea kahi e lilo ai i ua mau la hana i mau hapaha maoli? Eia paha; ina i waihoia ke koele a i hookupuia na kanaka makua a pau i umi paona pulupulu, a me na makuwahine i elima paona pulupulu; a ina i ole ia, alaila i elima mamaki no na kane a ekolu no na wanine, a ina aole ia he waiwai e ae e like me ia ma ke kuai ana. Ina i waihoia na la koele, a pau na la kapu a ke'lii, a na ke Akua wale no na la kapu, pomaikai paha na kanaka ma ia mea; a ua waiwai hoi ke'lii.
                Ka hale hana lole. Ua ike au ma Kailua i kekahi mea e, oia ka hale hana lole. Ua makaukau hoi lakou i ka hana malaila. Ua nui ka hale a ua piha i na mea e hana ai i ka lole. Aole au i helu i ka nui o na mea e hili ai ka lopi. Ua iwakalua kumamalima paha o ia mea; a elua na mea e ulana ai ka lole. Ua akamai iki kekahi mau wahine i ka hili ana---a ua maopopo ka ulana ana a kekahi mau mea i ka lole. Ke mahalo nei au i ka Kuakini hana ana i ua kula la e ao aku i ka hana lole. Ina i laha ia ike, a lilo ia hana i mea e waiwai na makaainana, alaila ua pono loa. He mau ninau i ka poe naauao ma Hawaii.
                Ua lohe au i na inoa nui o na makani ma Hawaii; aole nae pau i ka loheia. O kona ke hau, ka mumuku kekahi. Ina i ike kekahi i na inoa e ae a pau o na makani ma Hawaii ke makemake nei au ia ia e hoakaka mai ma ke Kumu Hawai; a o ka pili ana o ia mau inoa, oia kekahi mea pono e hai mai. Eia kekahi. Heaha ka mea e nui ai ka ua ma Hilo, a e uuku ai ka ua ma Kona? o ka poe heluhelu ma ke Akeakamai e hiki paha ia oukou e hai naauao mai.
                Eia hoi, Heaha ka mea e nui ai ka makani ma Waimea; a e uuku ai ka makani, ma Kailua? Na ke Akua no ia mau mea a pau, aka he mea paha malalo ona e akaka ai ia mau mea. Ina e hiki i kekahi ma kona noonoo ana e hai mai he pono ia.

Eia ka manao hope loa.

                Nani ka lokomaikai o ke Akua i ko Hawaii. Aia no ke anu a me ka wela, ka hooilo a me ka makani ma ka moku hookahi, a ma ka la kookahi, ke pii ke kanaka mai kahi haahaa ilalo i kahi kiekie iluna. Aia ke anu a me ka wela: ka aina maloo a me ka aina wai; ka aina makani a me ka aina makani ole ma kahi kokoke no. A i makemake ke kanaka i ka wela, aia no ia: a i makemake i ke anu e hiki no ia ia. Ina i makemake oia i ka makani, i ka ua, i ka maloo, i ka malie aia no ia ia ia. Lokomaikai nui mai ke Akua i na kanaka o Hawaii. Pehea oukou ia ia? Ina i nui ko oukou aloha e like me kona lokomaikai, pomaikai oukou.
                E na hoahanau ma Hawaii aole ke Akua i hoonele ia oukou i na mea e pono ai, mai hoonele oukou i ke aloha aku ia ia. Na EMEKONA.
 

HE KUHIHEWA.

                Mai kuhihewa oukou e na'lii, no oukou na kanawai he umi i loaa mai ai ia Mose ma ka mauna o Sinai, a manao iho oukou, e hiki no ia makou (na'lii Hawaii nei) ke hana hewa, no ka mea no makou no ke kanawai; a aia no la i ko makou manao ka uku a me ka ole.
                Pela no kuu lohe ana i kekahi poe e olelo ana, no ke alii no na kanawai, a aia no i ka manao o na'lii.
                Ina manao oia, e malama no, a i ole, ua ole iho la no. Penei kela olelo a'u i lohe ai.
                "Aia no i ko lakou la manao, ina no lakou la i ae e noa ka inu rama a me kela mea keia mea, ua hiki no ia: no ka mea no lakou la no ke kanawai"---Aole o keia olelo wale no ka'u mea i lohe ai, he nui no na olelo a'u i lohe ai no keia mea, aohe nae he pono ia'u ke hoakaka a pau.
                No keia lohe ana o'u la ea, ku mai la iloko o ko'u naau nei he wahi manao uuku, e hoakaka wale aku no ia oukou i ole oukou e olelo wale me ka lohe ole mamua. No keia mea rnanao iho la wau, ua kuhihewa paha kekahi poe, a nolaila ka lakou olelo ana pela.
                Auhea oukou, mai noho oukou a hana hou pela; E pono no ia oukou ke olelo pela, me ka hoolilo ole aku i keia mau kanawai no lakou; aka e hoolilo no no ke Akua.
                Nolaila ea, e hoakaka iki aku au ia oukou i kekahi mea a'u i noonoo ai no keia mea. I ka wa kahiko ma keia pae aina, ka wa i hiki ole mai ai na mea maikai a me ka naauao, e noho ana no ko Hawaii nei malalo iho o ka naaupo: aole lakou i imi i mau kanawai i like loa ke ano me keia mau kanawai, ka maikai a me ka pololei: aole o na kupuna kahiko o kakou, aole hoi o Kamehameha I. ko kakou alii naauao.
                Aole keia mau kanawai maanei i ka wa kahiko.
                Nolaila, ua maopopo, aole noione keia mau kanawai, e hiki ai la ia oukou ke kapa wale aku i keia mau kanawai no lakou ponoi.
                Aia ma ka olelo a ke Akua kahi i hoomaopopoia mai ai ko ke Akua mau kanawai. He umi ia mau kanawai a ke Akua i hana lokomaikai mai ai ia kakou.
                Nolaila, mai noho oukou a kuhihewa hou aku e na'lii a me na kanaka.
                E pono no ia kakou, ke olelo pela, aka, aole nae e hiki ia kakou ke hoole i ko ke Akua hoolilo ana ia mau mea nona.
                No keia mea, e noonoo pono oukou e na'lii a me na lunakanawai i keia mea. Ina, aole pela ko oukou manao, e like me keia hewa a'u e hoike la, aole no e pili keia hewa maluna o oukou; Aka i noho oukou me keia hana no, aole no no oukou ke kanawai.
                No oukou paha kekahi kuhihewa, e na kanaka. Ua maopopo, aole kanawai maanei e like me keia, aole loa no; a ua maopopo no hoi ia oukou, no ke Akua ke kanawai, a no ke aha la ko oukou olelo ana no na'lii ke kanawai?
                No ke Akua no ke kanawai i haawi mai i na'lii na lakou e hoomalu pono maluna o na kanaka a pau. Ma keia kanawai, aohe mea pili ole; pili na kane a me na wahine, a me na keiki, a me na'iii, a me na lunakanawai, a me kela mea keia mea i hookomoia ka uhane ola, e noho ana iloko o ke kino: o na mea uhane ole wale no kai koe aku i keia kanawai.
                Aole hoopili mea ai keia kanawai ma hope o na'lii a me na lunakanawai, no ko lakou alii ana, a me ko lakou noho luna ana maluna o na kanaka. He mea koa loa ke kanawai. Aole ona makau iki i na lunakoa o ka honua nei, a me na mea koikoi a pau loa.
                Nolaila, aole hiki ia oukou na'lii a me kakou pu a pau ke pakele mai ka lima ae o ke kanawai.
                Auhea oukou, ina malama ole oukou i ke kanawai, a haihai hoi i ke kanawai, e pono no oukou kekahi ke pili, aole pono ka hoopili kapakahi ana i na kanaka wale no, a pakele oukou. Aole loa pela ko ke Akua manao, ka mea nana i kau mai i ke kanawai maluna o kakou a pau. Aole ona makemake i na kanaka wale e pili ai, a pakele na'lii; aole, aole loa pela. Penei kona manao wahi a ke Akua. "Ina o ka mea e malama ole i ko'u mau kanawai, a ia ia no ka hoahewaia."
                Pela e noonoo pono oukou i keia mea i maopopo. Aole keia he hookiekie; aka he hoakaka maoli aku i ole oukou e noho me ke kuhihewa.
KALAMA.