Ke Kumu Hawaii, Volume IV, Number 10, 10 October 1838 — Page 37

KE KUMU HAWAII.
HE PEPA HOIKEIKE I NA MEA E PONO AI KO HAWAII NEI.
"O ka pono ka mea e pomaikai ai ka lahuikanaka; aka, o ka hewa ka mea e hoinoia'i na aina."
Buke 4. HONOLULU, OAHU, OKATOBA 10, 1838. Pepa 10.

WAIALUA, Sep. 5, 1838.

Auhea oe e ke Kumu Hawaii,

                He mea pono paha ia'u e hoakaka aku ia oe i kuu holo ana i Hawaii me kuu mau ohua.
                Haalele makou i Waialua ma ka la 15 o Iune, a holo aku i Honolulu; a ma ka 16 o ka la ee ma ka moku, a holo aku i Lahaina - Elima ko makou mau la mai Honolulu a hiki i Lahaina - Hookahi la ma Lahaina a ma Lahainaluna, a holo aku i Molokai; a poakahi malaila, a hoi hou i Lahaina a malama makou i ka Sabati ma Lahaina - A noa ka Sabati oia ka la 25 o Iune holo makou me Laimana ma a me Wilekoke ma a me Liona a me Mi. Kamika, ka wahine kane ole no Lahainaluna - Ewalu ko makou mau la ma ka moana, mai Lahaina aku a hiki i Hilo - Elua hebedoma o makou ma Hilo a ma Kilauea, a mare o Liona i kana wahine hou, oia Mi. Kamika wahine.
                A ma ka po o ka la 16 o Iulai oia ka noa, holo ma ka waa i Laupahoehoe; a kakahiaka pae makou. Halawai me na kanaka, alaila holo aku ma ke ala mauka i Waimea - Po iho, moe makou ma kahi o Nede, ma kahi anu, no ka mea ua kiekie, aneane like a like mai ke kai a hala iluna loa o mauna Kea. Puka mai ka la, a mehana ae la, holo mau a makou i Waimea a aui ae ka la puka aku malaila - Nui loa ka lepo ma ke alanui mai kahi o Nede a hiki i Waimea. Aole nui ka ua malaila; aia ka ua ma ka aina malalo, aole nui ma kahi kiekie e like me ko Nede wahi.
                Elua po o makou ma Waimea, a holo aku au i Kohala. Aole holo pu kuu wahine a me na keiki elua a maua, no ka mea ua makole na maka o laua elua i ka nui loa o ka lepo ma ke ala, mai Mauna Kea mai. He hapalua o ka la, kuu holo ana mai Waimea aku a hiki i Nunulu. Ekolu o'u po ma Kohala, a noa ae la ke Sabati - Nui kolaila luakini, a ua paa pu i na kanaka.
                Noa ke Sabati, hoi mauia aku au i Waimea me ka manao e iho i Kawaihae i kela ahiahi, a po iho e holo aku i Kailua ma ka waa.
                Aka i ka puka ana i Waimea, lohe au, ua kapa kela la, aole hiki ke holo ma kela poalua o lilo ka waa; a pili ke kanawai i na kanaka. Nolaila noho makou me ka minamina i ka holo ole. Nui na kanaka i noho wale, no ke kapu o ka la koele. A awakea o ka poalua, pau ka paahao, a iho makou i Kawaihae — A po ka la, ee ma ka waa, a holo aku i Kailua — Ikaika ka makani ia po — he Mumuku; holo kiki makou a hiki i ka lae Mano, malaila loaa ka pohu, a hakalia ko makou holo ana; a kokoke awakea pae makou i Kailua.
                Noho makou ia po ma Kailua i ka halawai poakolu. Kakahiaka ae la, holo aku i Kaawaloa. Noho makou i Kaawaloa ia po, kamailio me na hoahanau pii iluna i Kuapehu, ike aku ia Kapiolani, a kakahiaka ae la, hoi aku i Kailua.
                Noho makou ma Kailua a hala ka Sabati —A noa ia Sabati, oia ka la 30 o Iulai ee makou ma Opupele e hoi i Oahu - Holo i Kaawaloa, a ee o Mi. Vaneduze ma, a hooili ko laua ukana a pau maluna o ka moku—a poalua holo makou i Kawaihae e hooili i ka ukana hou, poalua makou i ka moana - A poaha pae aku i Kawaihae — Noho makou malaila e kali ana i ka moku a hiki i ka la hoomalolo - Alaila holo makou i Oahu. Ekolu o makou po maluna o ka moku — A kakahiaka o ka poalua oia ka 7 o ka la o Augate pae makou i Honolulu -A poalima iho, puka mai makou i Waialua - Ewalu Sabati ko makou noho ana ma kahi e; loihi ko'u haalele ana i kuu ohanahipa.

Eia kekahi mau mea a'u e hoomaopopo aku no Hawaii.

Kekahi mau mea maikai a'u i ike ai o KA AINA. Nui na aina maikai ma Hawaii; nui na waiwai e loaa mai malaila, ina paapu na aina i na kanaka, a akamai lakou i ka malama ana i na waiwai.
                O na ululaau ma Hamakua a ma Kohala hoi a me na aina ma Hilo: he mau aina maikai ka nui o ia mau aina - Pela no na aina mauka o Kona. E ulu maikai ma ia mau aina ke ko a me ka pulupulu, a me ke olona, a me ke olana kahiki a me ka uala maoli a me ka uala kahiki, a me ke kurina ma kekahi wahi, a me na papapa a me ka palaoa, a me ke kofe — Nui na mea e ulu maikaikai ma Hawaii ke kanuia; nui na mea e pale ai i ka ilihune o na kanaka, a nui na mea e waiwai ai lakou.
                Auhea oukou e ko Hawaii - I ko oukou imi ana i na mea e pale ai i ka ilihune o ko oukou aina, e kanu oukou i na mea maopopo i ke kuai ana - Aole e loaa ia oukou ma ke kuaaina ka waiwai i ke kanu ana i na uala maoli e kuai aku, aole hoi i ke kalo, no ka mea ua popopo ia mau mea, ina aole lilo koke — Eia hoi kekahi, ua kaumaha ia mau waiwai — Ina eha holo ai eono paha, alaila ua kaumaha loa ke kanaka - a hookahi paha dala wale no e loaa mai no ia waiwai a pau. A ina i laweia ma kahi loihi, he mea poho wale no ka hana.
                Ina i kanuia ka pulupulu, ka papapa, ke kurina, ke kofe, ke olona kahiki, aole e ino ia mau waiwai ke waihoia i na makahiki elua paha, ina maloo a maikai no. O ke ko, oia kekahi waiwai nui, ina i makaukau i ka wili a me na ipu hao a me ke akamai e puhi ai ke ko. Aole e ino ke ko, ia makahiki aku ia makahiki aku — A ina kaumaha ke kanaka, eono paha kala ke kumu kuai ia waiwai. Ma ia mau waiwai paha. ko oukou pono i keia manawa. Ma keia hope aku e imi paha oukou i na mea e waiwai ai oukou ma na enuhe kilika: aka aole paha oukou i makaukau loa i keia manawa e hapai ia hana.
                2. O na kanaka. Nui ka poe i huli mai i keia manawa - Mamua, ua lohe au he kakaikahi ka mea hoomanaoio i ke Akua ma Hawaii — Aole piha na luakini ma ka Sabati: a palaka kekahi poe ekalesia. I keia manawa ua ike au, na piha na luakini a pau - a nui ka poe hoahanau maloko o ka ekalesia; a ikaika no kekahi poe e imi i na mea e pono ai a me na mea e pomaikai ai.
                Ua aneane paha 7,000 mau hoahanau moloko o na ekalesia ma ia moku hookahi — Ina maloko io o Iesu ia mau hoahanau a pau, pomaikai loa lakou. I ka nana aku, ua oluolu, ua lokomaikai, ua akahai haahaa ka nui o lakou - Ua ike ke Akua i ke ano maloko o lakou.
                3. O na halawai. Ua maopopo ka nui o na halawai pule au i ike ai. Ua nui na kanaka, a ua oluolu, ua maopopo,