Ke Kumu Hawaii, Volume IV, Number 3, 4 July 1838 — Page 11

1838.) KUMU HAWAII. 11

e hihia ai, pau na niho i ka hai. Ke ae nei ko'u manao e hoonui mai ana ke Akua i ka lilo ana o ko kakou kula no kona aupuni, he mea ia e hooauhee aku ai i ka make, e ko a paa ka pono iloko o ko kakou naau, he mea ia e hooauhee aku ai i ka manao nui ana i na mea o keia ao. Pomaikai ke kokua ana i ke aupuni o ke Akua, he mea ia e hoolaha aku ai na na aina a pau o ka Moana Pakifika nei, a me ka Moana Atelanika, a me ka moana Iniana, a me ka moana Anu akau, a me ka moana Anu hema, a pau na moku maloko o ia mau moana, i ka hoopuniia i ka ke Akua olelo Alaila hiki koke mai no ka la nui mahope, o ka la ia e pau ai ka lani a me ka honua, alaila ike no kakou i ka lani hou, a me ka honua hou. Na NALIMU.

KE KUMU HAWAII.
WENEDE, IULAI 4, 1838.

                O ka la ka keia o ko Amerika Huipuia pakele ana mai ka lima aku o kona makuwahine oolea, a me kona kuokoa ana i ka makahiki 1716. Eia ka hae kikokiko o ke aupuni hou.
                Ua kaulana keia la, ua nui ka ahaaina, ua nui ka hauoli a me ka uhauha ana i keia la ma Amerika Huipuia, aka, no ka luhi, a me ke kaumaha i koe o ka poe kanaka eleele i hooluhi hewa ia malaila, aole e hiki i na kanaka a pau ke kulaia. Ke manao nei ka poe pono a me ke naau menemene, e kanikau ka pono, a me ka pule aku i ke Akua no ia poe, i hele luhi ole lakou a pakela aku mai ka lima aku o na haku o lakou. Ahea pau ka hooluhi hewa ana o na mea ikaika, i ka poe nawaliwali, a me ka naaupo?

                Eia kekehi olelo malalo iho nei no ka pepehi ana o kekahi kanaka i kana wahine. Mai loaa ole keia palapala i ke Kumu Hawaii no ka palaka o ka poe e noho ana ma ia aina o Lahaina. Ka inoa o ke pono ke noho a makaala, a i ka wa i hanaia kekahi mea hou, alaila kakau koke iho a paa a hooili mai i ke KUMU HAWAII, HONOLULU.

                Eia kekahi. Ina he palapala ka oukou e manaoia e pai ma ke Kumu Hawaii, e pono ke wepa a paa, a e kakau mawaho - KUMU HAWAII, HONOLULU, alaila hooili mai. Aka, he palapala e ea paha, no ka uku paha, a no ka lawe ana paha o ke Kumu Hawaii e pono ke kakau mawaho i ka inoa o ka luna hale paipalapala, E.O. HALA, HONOLULU.

NO KE KANAWAI.
No ke kanaka pepehi i kana wahine ponoi, ma Lahaina, Maui, Aperila 16, 1838.

                Eia ke kumu o ka hana ana a ua kanaka la ma ka wahine, o ka lohe ana o ke kane ua moe kolohe ka wahine, a i ke ahiahi, i aku la ka wahine, E holo kaua i Oahu me na makua o kaua. I aku la hoi ke kane, Aole au e hiki, e noho kaua i ka aina, i aku la ka wahine, Aole no ka oe e noho i kou aina, noho aku au loaa mai ia'u ka waiwai o kou aina, pela ka hana ana i ke ahiahi. Ia po no, i aku la ke kane, A kakahiaka auanei kii kaua i na lanahu a kaua a pau mai. A kakahiaka ae la pii aku la laua iuka. I aku la no ka wahine, Holo no au i Oahu, a mea aku no au i mea na'u. Manao iho ia ke kane, he oiaio no ka moe kolohe o kuu wahine. Pii aku la no laua a hiki i ka imu lanahu, hana iho la ke kane i ka puhene lanahu, hana iho la ke kane i ka puhene lanahu a piha na puhene, e kui lei lehua ana ka wahine, a paa ia hana ana, i aku la ke kane, Ia oe hoi keia mau wahi lanahu a kaua, i mai la ka wahine, Aole ka oe e lawe i kau lanahu, oia hoi ia e loaa mai ana ia'u ka lole o kau lanahu, i mai la ke kane, Kahaha! ka inoa hoi e paa aku oe ma ko lima i keia mau wahi lanahu a kaua, oia, aole no ka oe e lawe i kau lanahu, i mai la ke kane, E eha paha uanei oe ia'u, lalau koke no ka wahine i ka momoku lanahu, a pehi aku la i ke kane a pa ma ka puupuuwawae. Unuhi mai la ke kane i ka mamaka, a hahau iho la ma ka hono, a haule ka wahine ilalo; a liuliu iki, oni ae la ka wahine, hahau hou iho la ke kane a make loa, o ka lua ia o ka hahau ana. A ike iho la ua kane la ua make loa, mihi iho la ua kane la, a holo aku la e eli i ka lua iloko o ka hale; a ike mai la ia i ka makuahonowaikane, holo koke aku la ia i ka nahelehele, a po akolu oia i ka nahelehele, manao no oia e lele i ka pali, aole e hiki, me he mea la e hoihoiia mai ana la, a i ka po aha manao no ia e hoi e pani i hakahaka o ka wahine, ku iho la oia a hoi mai la i ka papu; hoi mai ia ia a Launiupoko, i ikea ae la oia, alakaiia mai la i ka papu. A i ka iwakaluakumamaha o ka la o Aperila, hookolokoloia ua kanaka pepehi wahine la. Eia na inoa e ka poe nana i imi ke ola o ua kanaka la,
Hoapili, Kaaha,
Keliiahonui, Kanae,
Kekapala, Ii,
Kuakamauna, Kekauluohi,
Keaweiwi, Liliha,
Manono, Kekauonohi,
Ulunahele, Hoapili wahine.
                Ua hookolokolo pono ia ua kanaka la me ke aloha, ua imi ikaika ia kahi e pakele ai ua kanaka la, aka, aole e hiki ke pakele, no ka mea, ua manao no oia e pepehi a make me ka manao huhu, pela mai ua kanaka pepehi wahine la, hoohiki oia, i ke Akua, penei, O ka'u olelo hookahi no keia, aole olelo e ae. A i ka la iwakalua o Iune, i ka hora akahi, oia ka hora i make ai ua kanaka la. Eia ka olelo a ua kanaka make la, "Aloha oukou e na'lii, a me na kumu, a me na kanaka, ke hoopaiia nei kuu kino no kuu hewa, ua make no au ia'u, i ae la ia i na kanaka hookomo ia iho."
Mose KEKAPALA.

PUNAHOA, Feberuari 13, 1838.

                Aloha oe e ke Kumu Hawaii. Eia ko'u manao ia oe. I ka'u heluhelu ana ma ke Kumu Hawaii pepa 11, loaa ia'u kekahi ninau penei; "Pehea la oukou e like ai me ua keiki hoolohe la?" Penei paha. E hoolohe aku i ko kakou makua ma ke kino a me ko kakou makua iloko o ka lani. Eia ka Paulo olelo i ko Epeso 6: I. "E na keiki, e hoolohe i ko oukou mau makua no ka Haku, no ka mea, he pono keia." Eia kekahi, Solomona 3:l. "E kuu keiki, mai haalele oe i ko'u kanawai, e waiho nei i ka'u mau kauoha ma kou naau."
                Kupanaha ka ke Akua hana ma Hilo nei. Ua iho mai nei ka Uhane Hemolele maanei. Akahi no au a ike i keia hana kupanaha, aole au i ike i kekahi mea kupanaha ma Kailua. Ike iho nei au i kekahi mea kupanaha ma keia wahi i nui ka ka Haku hana, a ma Waimea a ma Kailua kekahi. I neia manawa mai nei no i ko makou noho ana mai iloko o ke kulanui. Kupanaha ka ka Haku hoohuli ana mai nei i na kamalii kane, a me na wahine. Komo e ko ka hikina, a me ko ke komohana a ke noho nei no makou ka poe i kipuluia i kana olelo; aka, aole i hua aku i ka hua e like me ka makemake o ka mea nana i kapulu. E kali ana i ka hua aku o ka hua ana i makemake ai, pela ka Haku e kali nei i ka hua aku e like me kona makemake. He poe paakiki makou ma kona aupuni nani. Nui na kamalii i huli mai mawaho; no Puna mai a ma Hilo nei kekahi. Aka, o makou nei ka poe i lohe pinepine i kana olelo i kela la i keia la, aole i pau makou i ka huli mai. Ua like makou me ka laau aku i kipulu mau ia i kana olelomaikai.
                E na kanaka o Hawaii nei, e nana pinepine i loaa ia oukou ke ano o kana