Ke Kumu Hawaii, Volume III, Number 26, 23 Mei 1838 — Page 103

1838.) KUMU HAWAII. 103

HE MANAO I NA'LII A ME NA KONOHIKI.

                Auhea oukou e na'lii mea aina a me na konohiki mea waiwai, heaha ka oukou pono o ka noho ana i keia ao me ko oukou mau waiwai he nui loa? Aole anei o oukou manao i na mea ilihune a me na mea naaupo e noho ana ma kela wahi keia wahi? Aole anei hoi e hiki ia oukou ke haawi wale aku i ke kau wahi o ko oukou waiwai no ka hoolaha aku i ka pono ma na aina naaupo a pau o keia moana, a me ke kokua mai i ke kulanui nei i na mea e pono ai ka noho ana. Heaha ka pono loa no ka oukou waiwai? Ina e waiho wale mai ko oukou waiwai a hiki i ko oukou manawa e make ai, heaha ka pono no kela waiwai a oukou i malama'i? Aole pono; nolaila he pono ia oukou a pau ka poe konohiki haipule, a me na'lii haipule, e haawi wale aku i ka hapaumi o ko oukou waiwai no ka poe ilihune, a me ke kokua aku i kela poe e noho mai la i ke kula pili, me ka hoomanawanui i ka wela o ka la.
                Eia kekahi. He mea pono ia oukou a pau na'lii a me na konohiki haipule, a me na ekalesia mea waiwai a me na ekalesia ilihune, na ekalesia nui a me na ekalesia liilii, ke hooikaika pu mai ma keia hana nui a na misionari e hana nei. Ua ike no oukou a pau i ka lakou hana ana e hana nei, aole i molowa i ka lakou mea i hele mai ai e hana; eia no lakou ke hoomanawanui nei me ka hooikaika loa i ka mea nui a lakou i lawe mai ai o ka olelo a ke Akua. A pehea hoi oukou, aole anei e hiki ia oukou ke kokua mamuli o ka lakou hana e hana nei? He hiki no, no ka mea, aohe ia he mea luhi, a he mea luuluu, a he hana kaumaha hiki ole ke hana. Ninau mai paha oukou, Pehea la uanei e hiki ai ia makou ke kokua aku mamuli o ka lakou hana ana?
                Penei, e haawi aku i ke kau wahi hapaumi o ka oukou dala a me ka oukou waiwai na ka poe kumuao palapala ma kela wahi ma keia wahi, a e haawi aku i ke kau wahi o ka oukou ai na kela kumu keia kumu.
                A e malama aku no hoi i ka oukou kumu haole kekahi, no ka mea, ua kauohaia mai kakou a pau loa e ka Olelo a ke Akua, penei: Mat. 10: 10 - 14, "Aole hoi he aa no ko oukou hele ana, aole hoi elua aahu, aole hoi he kamaa, aole no hoi he kookoo; no ka mea, he pono i ka mea hana ke loaa ka ia nana.
                A o ke kulanakauhale, a o ke kauhale paha, a oukou e komo aku ai, e ninau aku i ko laila poe pono, malaila no e noho ai a hiki i ka manawa e hele aku ai malaila aku. Aia komo aku oukou iloko o ka hale, e uwe aku i ko laila, A i pono ka hale, e kau i ko oukou aloha maluna iho o lakou; aka i pono ole ka hale, e hoihoi hou mai no i ko oukou aloha io oukou la. A o ka mea hookipa ole ia oukou, aole hoi e hoolohe i ka oukou olelo, a e hele aku oukou iwaho o kela hale, a o kela kulanakauhale paha, a e lulu iho i ka lepo o ko oukou mau wawae."
                Ma ka pauku 10, ua akaka malaila, he mea pono ke loaa i ka mea hana ka ai nana a me na mea e pono ai ke kino, a me ka noho ana ma keia ao. O ka Iesu kauoha no keia i kana poe haumana i kona wa i hoouna aku ai ia lakou e hele ma kela wahi keia wahi e ao aku i ka poe ike ole a me ka poe naaupo. A pehea, aole anei he poe hana na misionari, ka poe i hele mai mai kahi loihi loa mai a hiki mai maanei, ma keia wahi ai ole, barena ole mea palaoa ole? Ka poe i haalele i ko lakou aina a me ko lakou makua a me ko lakou waiwai a pau a imi mai ia kakou i ka poe naaupo loa? Ua 'kaka loa he poe hana na misionari; no ka mea, aole i hoonawaliwali ko lakou lima i ka lakou hana e hana nei. A nolaila aole anei he pono ia oukou ka poe mea waiwai ke haawi wale aku na lakou kekahi; no ka mea, he mau kamaaina kakou no keia pae aina, a he poe no lakou no ka lewa mai?
                He pono ia kakou a pau loa ke kokua aku i na kumu haole, a me na kumu maoli ma na mea e pono ai ko lakou noho ana. Ina aole oukou e hana pela, auhea ko oukou malama ana i ka olelo a ko oukou Haku. KALAMA.

WAIOLI, Maraki 2, 1838.
                He wahi olelo hoakaka ia oe e ke Kumu Hawaii. I ko'u nawaliwali ana i ka malama mua o ka makahiki o ka Haku l838, i ka malama o Ianuari, i ka la 15, nui loa iho la ka nawaliwali, alaila; hiki aku la i ka la 18 kii mai la o Rebeka ia'u, i mai la, E hoi kaua ilalo i kokoke kahi e kii aku ai au i ka laau i ke kahuna, Ae aku la au, Ae. A hiki makou i Betelehema i ka la 19, kii aku la o Rebeka i ke kahuna, a hele mai la a nana mai la i ka mai, a i mai la, E ai oe i ka miki poi. Ae aku la au, Ae: A mahope iho, i hou mai la kela, E ale oe i ka hua ale, a pehu iho la ka waha, alaila hele hou mai la kela, i mai la,
                Ua pehu anei ko waha? Ae. I ihou la kela, eia ka laau hooluolu o kou waha, i hou mai la kela, aole he mea hooluolu wale no.
                Aka, elua hebedoma, alaila, ola oe. Auhea oukou e ka poe kahuna o Hawaii nei? pela anei ko oukou akamai? aole loa penei ka Hawaii nei o ko mai no na ola oe. Na'u NANAMAUU.

                WAIOLI, Maraki 17, 1838. Aloha oe e Daniela Oleloa, Ke hoakaka aku nei au ia oe. Ua hiki mai ka Uhane Hemolele, ma Kona, a me Waioli nei. I ka la a 8, o Maraki, hiki aku au ma Waimea, ma ka lio maua me Simeona Makulu, ike aku la maua i na mea kupanaha, aole ahi a, aole kuakani, aole waa holo, me he la Sabati la, mai ka malama o Ianuari, a Maraki, i hele maua e ike i na'lii e aloha aku ia lakou, ohumu maua o Wini e komo na kanaka, ua nui no, ua maopopo kekahi poe, o Kaohele ma, i ka la 13 o Maraki, hoi mai maua a moe i Hanamaulu, malaila aku maua a moe i Pilaa, loaa o Anekanedero ia maua hoi pu makou a Kilauea olelo mai ia maua e lawe au i kekahi poe hou iho nei, 44, ua pau ka ahaaina, a ka Haku. Eia nei na loaa ka lio hou o Emilia no na'lii mai no ke aloha, no ke aloha o na'lii ua lako makou i ka Uhane Hemolele. Na'u na DAVIDA PA.

KA HOAKAKA ANA.

                Eia kekahi manao o'u e hoakaka aku, ua lohe pepeiao paha kekahi poe, ua noho maopopo na misionari o Kaawaloa, ma Kahauloa, kokoke i Kealakeakua; Eia makou ke hoomaopopo nei i ka noho ana, ua haawi mai o Kanihomauole ia makou i wahi kahua maikai no ko makou mau hale, Ke ku nei na hale, aole nae i paa loa, kokoke no. Ua paa ka hale pule. Aole ma kahakai loa ko makou hale, mauka iki ma ke pulu, he aa loa ma kahakai, a he wela. Ua eu na kanaka o keia wahi i keia manawa, nui ka poe i hoike mai i ko lako mihi. Ua ike makou, ua haalele kekahi poe i ko lakou mau aoao ino a lakou i hana ai mamua. Ua piha loa ka hale pule i kela Sabati keia Sabati, a noho aku na kanaka mawaho, manao makou ua iho mai ka Uhane o ke Akua iwaena o kanaka, no ka mea, akahi no i puiwa kekahi poe hoomaloka paakiki.
                E ninau mai paha auanei kekahi i ke kumu o ko makou haalele ana i kahi noho kahiko ma Kuapehu. Eia no ke kumu.
                1 Noonoo makou i ka nui o na kanaka ma kahakai ma Napoopoo ma, aole pii lakou i na halawai 1300 o lakou; Aloha makou ia lakou.
                2 Ua hiki na kanaka ma kahakai o Onouli, a me Nawawa ma e haele ma . ka waa i ka halawai ma Napoopoo ma, a oluolu loa ko lakou manao e hana pela, no ka mea, aohe pali maanei.
                3 Ina e iho makou makai nei, ua kokoke ko Honaunau ma e hele mai, loihi Kuapehu.
                4 Noonoo makou i ka make koke ana o makou; i ka hapa o na makahiki i koe, a manao makou i na uhane 1300