Ke Kumu Hawaii, Volume III, Number 17, 17 January 1838 — NA MAKUA HANAI. [ARTICLE]

NA MAKUA HANAI.

Hiuo, Punahoa, Detemaba 12, 18S7. Eia kekahi wahi manao o'u ia oukou ena makua hanai keiki. Mai alakai hewa ina keiki a oukou. Mai ao hewa ia lakou. £ia kekahi ao pono ole ana a na makua i ka lakou mau keiki a'u i ike ai, a i lohe ai no hoi. Ina paha i uwe ke keiki, alaila, papa aku la ka mak'ia, aole na iki ke keiki, alaila, olelo hoopunipuni aku la ka makua me ka hooweliweli aku, i aku la, mai uwe oe, o hoolei ia oe eau i waho na ke akua peliu, a i ole ia na ka mu, a i ole na ka lio, na ka puaa, a me ka pipi. Eia kekalii, a i na ole ke keiki, alaila, hoolei io aku la no iwaho o ka hale me ka olelo akn, eia mai kau keiki e hio e nahua ka ihu, a me ka iuaka, a ine ka pepeiao. Eia kekahi. penei, e haawiia oe 'uanei e au na ka haole. Eia kekahi inea pono ole a'u'i ike ai. O na mnknwahine o Hawaii nei. Nui ko lakou aloha i na ilio, aole aloha nui ia na keiki, auana wale lakou me he hipa kahu ole la i ke kula. Auhea oukoa e na niakua ha'nai keiki. Eia ka oukou pono e hana ai, e alakai ia lakou ma ka hoopono a ka H'aku. Eao pono aku i fia keiki a oukou me ke aloha, a me ka pu'le, a uie ka hoopai pono aku e like iue kana hana aua, aole me ka huliu mno'i e like me na makua naaupo loa, e o!cl<» ma ka oiaio wale no, a<»le me ka lioopunipuui w.ile aku. Pau kHa wahi inanao. N'a'u na Haamo.

līenonoii ke'lii e liaawi meii i ka pulapih( e kuai i ka rama. Ka pne noi. ko'lii, e ae mai oe ia :nakoii e pep'hi kanaka." KeHii. "Pehea k<» oukon makeniake e pepehi ai? me ka paliikana anei?" Ka pne mi. "Ao!e o makou makemike i ka pahikaua, he mea kahiko ia, he launa ole, a he men weliweli hoi ka kwikahe «na i ke koko. Kia hoi, kn lawe kapakahi ka pahikaua: o na kane

? 1 ' l" 11 ': ; . i-! J.) v|le Ko ke inake il«ila v # hele i I lee kaua. Nolaila he >ono īē lmi aku tf kekahi mea e pau ai na mMm e like ine na kane. Ake nonni aku nei makou e haawi mai oe ia makou i ka pono e pepehi i na wahine a me na keiki a me na kanaka: i hiki ia makou ke konio i kela hale a i keia hale, a malaila e luku ai e like me ka luku ana ina na papu kaua." Ke'lii. '0 ka pauda paha ka oukou makemake?" Ka poe noi. "He mea maikai loa no ka pauda. Pomaikai no ka honua ika pauda v noka mea he nui wale na kanaka i make ilaila. Aole uae makou makemake ika pauda. Aole e mau ka lele ana o ka poka, aole hiki pinepine iuai na kaua. Ke imi nei makon iko l niea hoomaha ole, i ka mea e luku mau ana i ke ao a i ka po." Ke'lii. i t4 oia ka! 0 ke ahulau a me ka mailuku, oia ka oukou e imi nei, ea?" Ka poe \ioi. "He mea hiki no ke hooiliia inai ka mai ahulau a me ka mailuku, mal Lina ona moku. Ahe lnap;iu no ia. Lehulehu ka poe i haule ilaila. Paapu koke na ilina, a neoneo na k:mhale. Aka aole loihi wale ka lanakiln ana o keia niau mea ma ka honua. Kmo ole, a ua hnla aku iio; a o ke kino wale no ka i make ilaila. Ile akea ka makemake oko makoii mau naan. R> nonoi akn nei makou ia oe, ē ae inai ia inakou e pepehi pu i na uhane a ine nn kino." Ke'lii. Heaha keia niea weliweli a oukou e imi nei? he mea weliu eli aku imuu o ke kaua a me ka mailuku?" j h'u p r w,i. U E ke Alii, eia ka ma- ! koui e ae mai oe, a haawi niai ia mukou i ka palapala kuai rama ma IlonoInlu nei. Na makou no e lawe pip aku i i au poe kanaka a me oe iho no hoi. A }e ike auanei oe he oliiolu kn pahikaua I a ine ka p.nwla, he oluolu ka mai ahulau a me ku wi, o ka rama ka uiea we- , liweli. W. P. A.

Waioli, Nov. 3, 1837. Alo'n oe e Tinoka, Ua lako iki na k:nnalii oiuiei i keiamanawa. ī T a lona ke kumn «o, a ua pomaikoi ilaila. Ua iknika o Mika loane laoa me kana waliine i ke ao aku i na kamalii i kela la i keia la. Ne l»aneri a keu iki aku na keiki kane uia ke kula, a o na kaikainaliine elua mau kanaha paha—Ma ke a kekn hi poe, ma ka buke holoholona a mc ke kakau lima kahi. Iknika no hoi nn haumana i ka hele mai i ke kula. Hele ikaika mai kekahi mau kamalii maiau me ka makemake e imi i ka naauno: a o kekahi poe kamaHi eu, kolohe, nmlowa,' hele wai no lak'ou:

Mle eMkike nohe a paanisattkau la%ou i ka poe lunakanawai, ō hooluhiia lakoo i ko lakou hookuli. Eia no hoi keia, ke hooikaika nei na kanaka e hana i hale kula maikai, lje hale laau. Aole i paa. Ua luaa nae kekahi mau kaola nui, • me na pou nui, na pwi liilii, ame na oa. Aua kanuia kekahi niau mala pulupulu i mea e hoolimalima » ke kamana uana e hana i keia hale, a me kekahi hale pule aku, a i mea hoi e kuai ai ika bele. A i paa ka hale penei kona ano. Ehiku anana ka loa, aha kā laula—hookahi puka nui, a ehiku puka aniani. Ekolu niaii kula kamalii e ae ma keia okana o Kauai. Oia nia Kauhakake kekahi, a ma Anahola kekahi, a ina Kealia kekahi. Ma keia niau wahi ekolu e liiki ke hoakoakoaia mai ai na kamalii eliuia paha kanaha. Ke holo aku nei o loane i kela malania i keia inalaina e ike maka i keia mau kula a e paipai aku ina kiimu ao a ine na hauiuana. Malia o niahuahua auanei ka malamalaina ma Kaiiai nei — i Na'u na W. P. A.

Ilalelu 34: 11. E hoolohe mai oukou i ka'u, e lia kainalii, Na'u oukou e :io nku i ka niakau ia lehora. Na I)avida, kē alii kaliiko keia olelo. Ke alii liaipule io o f)avida. Aia koua wahi e nolio ai ma i ke kulanaknuliale uui i lerusalema. L'a liamiu 1:1 oia i ka iuakaliiki 1085 maiuua aku o ko l«'su nolio ana ma ke ao nei. Aole ia i lianau alii. I kona wn o|iiopio, a i kona vva ui, ua hanai oia i na liipa a kona uiakua. A no kona naauno a nie ke akan.ai, a me.ka ikaika, liaawi inai o leh<»va ia ia i ke aupuui o ka Iseraela, a lilo iho |a ia i alii nui. l a olejoia uut ka ke Akua olelo! «'O k;i inea e li'>ohaaliaa ia ia iho, oia ke hookiekieia'e." I a hookoia mai keia °lelo i ko I)avida lilo ana i alii nui. 1 kona hoohaahaa am ia ia iho, ua hoo kiekie o lehova ia i». I koiia iiiakau :uia ra !ehova, ua hoopoiuaikai uiiii oia ia ia. A i kona ike ana i ka niea e pouinikiii ai, ua ao aku oia i fia kauialii e hke nie oukiHi i lohe. L liiHiliilie mai oukou j ko'u, c na. kainnlii, Nu'u oukou e ao aku i ka inikau ia lehova. Owai o lehova? Oia kn'u mea e hoakaka ma keia olelo. Kia kekahi—O ka mea nana i hana na mea aptm loa, O lehova-ia. Nui na niea a onkon i ike maka ai i kela ln i keia la—na niea nuikekahina mea liilii kekahi. Aia.ka la» ke kuniu o ka nialamalama, a me ka wela, ka mea e ulu ai na nie& i pau i kaooia.

He niea nui loa ka la—uuko ioa ka honua kahi i noho ai na kanaka. Nanrai i hana ka la? Na lehova no. Aia ka mahina, ke alii o ka po—aia no na ho-| ku he lehulehu, aole paha lakou i paui i ka heluia, he mnu mea nui kekahi o lakou e like nie ka honua a oi nlii aku keknhi. Nawai ia iiiau mea i hana? Na iehova no. Ua ike oukou i ka aina, i na mauna a nie na kuahiwi, a me na inen e ulu ann ina ka honua, na laau a me na weuweu, a me na mea uliuli a pau. Na lchova i hana i na niea a pau ioa ina ka aina—i na holoholona hihiu n me na holoholona laka—i na inanu e iele ana nia ka lewa, a me na mea a pau loa e holo ana iiia ka lepo. E nana oukou i ka moana! He mea nui ia, nia na moku he lehulehu loa e holo ana, aia na ia he nui wale iloko, ka ia liilii kekahi, n ka ia nui keknhi me lie mano la, a ine he kohola la. Na leh(»va i hana i keia niau mea, a me na mea e ae a pau lon ina ka lani, a ma.ka honua, a malalo iho o ka houua. Aole nui anei ka inaua o ka mea nana i hana i na mea a pau i nanain, a i iiana ole ia? Nui no. O Feliova kona inoa. Eia kekahi. He Uhane o īehwa. Aole ike maka kek ihi ia lehova, he mea nana ole ia. Aole ona kino e like ine ko ke kanaka. Ninau mai paha kekalii o oukou ia'u i ko'u ike aua ia lehova, ina lie niea nana ole ia mai oia. Penei. E iike me ko'u ike ana ia Kamehameha i ko oukou alii kahiko;. a- *- ole au ike maka ia ia, aka ike au. i kekahi niaii mea ana i haiia'i, no ia mea, ua moakaka ia i kuu manao, he alii noono'o oia. Pela i ko'u ike ana i ka la. a ine ka mahina, a uie.na lioku—i ka nioana, a ine ke kuahiwi, i kela mea, keia mea, ua niaopoj)o i ko'u manao ko lehova noho ana, he l'liane nui-he uhane mana. Mai nianaooukon e like ine ka j>oe aia, aole akaka ko leliova noho ana, no ka niea, aole oukou ike maka ia ia. O na mea ana i hana'i oia ka mea e akaka lea ai ka noho ana o lehova, ke Akua inaoli. Eia kekahi: Ke aliinui o h 'ini a. Ua lohe oukou, na lehova i h ina na mea a pau loa, ina ka lani, a nia ka honua nei. Nana no i hana na anela inaluna, a ine na kanaka inai o a o; a nana 110 lakou a pan i malama. No kona mana e hiki ia lehova ke |>nU* aku i na «neaa pau e j>oino ai kona nupnni. No kona ike, e hiki no ia ia ke hoakaka mni i na niea ino a pau a kanaka i hana malu. No kona maikai, aole i ae aku i kekahi mea pono ole, lioopailua kona napii i na niea ino. Ao!e anei he Alii nūf <T TēS»va?-o\vat "kona mea like? Nona kela ao, a me keia ao—nona ka

I»ni, ame kt honua: Aele palahalaha anei kona aupuni? Aole nui anei kana waiwrai? Aole lehulehu aaei na mea malalo iho ona? Oia—pau loa na mea malaila. Aia o lehova maluna o kona noho alii hanohano, i ka lani kiekie loa. 0 ka honua nei, o kona paepae wawae ia. Pono na mea a pau ioa e kulou ilalo ka niaka, a hoomana nku ia lehova 1 ke Alii hanohano a me ka nani. :[■ JV*a Nielt. Ma ka palapala hea ka poO-olelo? Nawaiilalau? Owai o Davida? Mahea kona wahi i noho ai? Mamua aku o ko lesu noho ana anei, mahope mai paha? Ehia makahiki? Ua hanau Alii anei o Davida? Nawai i hoolilo mai ia ia i Alii? Heaha ko lehova ano? Heaha ka mua? Nawai i hana ka lani, a me ka honua, a ine ka moana, a ine na mea a pau loa? Heaha ka lua? Heaha ka Uhane? Heaha ka mea e moakaka ai ko lehova noho ana? Heaha ke kolu? Na'u na ke Kahuna Kamalii.