Ke Kumu Hawaii, Volume III, Number 16, 3 Ianuali 1838 — Page 63

1837.) KUMU HAWAII. 63

moku ona i holo mai ai, a mahope iho loaa oia, e paaia oia a hiki mai paha ka wa e loaa'i ka moku pono nona e hoi aku ai, e hoi aku no oia mahope iho o kona uku ana i na'lii ke dala, aia no i ka manao o na'lii.
                Aka, i pilikia ua mea la, aole pono ke noho ma kai, e aeia aku no ma ka palapala e noho iki oia mauka nei ke haawi mai i ka palapala hoomalu, a me ka uku hoopai i malu ke aupuni ia ia.
                Ina paha e hoole ke alii moku aole e malama i keia kanawai, a e hoopae mai mauka nei i ka mea ao i papaia ma keia oihana, me ka hoowahawaha mai i ko onei alii; alaila, e lilo mai ka moku i na'lii o keia pae aina i moku no lakou, a o ka waiwai maloko o ka moku i waiwai no lakou, a e uku mai hoi ke alii o ia moku i umi tausani dala, aia i ka manao o na'lii ka hoemi mai i ka uku.
                Ina hoi e hoike mai kekahi malihini ia ia iho, he paahana paha, he kalepa paha, a he mea e paha, a i aeia ia e noho, a mahope iho loaa oia e ao ana i ka oihana a ka Pope, a me ka mea e ae paha e haunaele ai keia aupuni, e pili no keia kanawai ia ia, a e paaia oia, a e hookuke ia aku no mahope iho o konu uku ana i na'lii, ma ke dala, aia no i ka manao o na'lii.
                E paiia a e hoolahaia i ike pono ia keia kanawai mai o a o, a i ka wa i holo mai ai ka moku, na ke Pailota e lawe pu i keia kanawai a e haawi i ke alii moku i naaupo ole ia i keia kanawai. A i ole e hoikeia keia kanawai i ke'lii moku e ke Pailota, a lele e mai i uka nei ka mea i papaia; na ke Pailota i hoike ole i ke alii moku i ua kanawai nei, e uku mai ke Pailota i na'lii i hookahi haneri dala. A e hoihoi ia no ua ae moku la maluna o ka moku.
                Ina paha e loaa kekahi haole, a he kanaka paha, e kokua ana i ka mea ao i ka oihana a ka Pope, e uku mai oia i na'lii , i hookahi haneri dala no kana hana pakahi ana pela.
KAMEHAMEHA III.
LAHAINA, MAUI,
Dekemaba 18, 1837.

KE KUMU HAWAII.
WENEDE, IANUARI 3, 1838.

                I ko kakou komo pomaikai ano iloko o ka MAKAHIKI HOU; e paipai kakou i ko kakou mau naau hoomanao i ka Mea nana kakou i hoola a hiki i keia manawa. He nui na mea o kakou i make i ka makahiki i hala ae nei. Aole nae kakou i make. Na ko kakou Akua i hoola kakou a hiki i neia manawa. Iloko ona ko kakou ola ana, a iloko ona hoi ka make ana o kona poe kanaka. Pono no e noho kakou iloko ona, me ka makaukau e hele a e noho pu me ia i kona manawa e kii mai ai. "Pomaikai ka poe i make iloko o ka Haku." Pono e hoolilo hou ia kakou iho, a me na mea a pau o kakou, nona, i ke komo ana iloko o keia makahiki hou o ka Haku. Alaila, "i ko kakou ola ana a i ko kakou make ana, no ka Haku kakou."
                Eia hoi kekahi manao o ke Kumu Hawaii i na mea a pau e heluhelu i keia pepa: E hoomakaukau oukou i keia makahiki i alanui no ka Haku, mai Hawaii hikina a hala loa i Niihau. No ka mea e hele mai ana oia io kakou nei i keia manawa hooku ae i kona aupuni, a e hoomakaukau i ka poe halawai pono me ia e komo iloko o kona ola nui.
                Ua lohe no oukou i kana hana nui ma Hawaii i neia manawa. Ke palapala mai nei ke Kumu ma Waimea, he 500 o ka poe hou i hoakakaia e komo iloko o ko ke Akua ekalesia, aole nae i pau ilaila ka poe i manaoia ua huli i ke Akua.
                O ka ke Akua hana ana ma Hilo kekahi a oukou i lohe ai. Aole makou i lohe nui i neia manawa iho nei. Eia hoi ka makou i lohe ai, Ke hoomau nei ke Akua e hana lokomaikai mai ilaila. No keia mau mea a pau, e hoomaikai aku kakou i ke Akua, a e hoolana i ka manao maluna ona, e noi aku ana, e hele mai hoi oia i na aina e ae me kona mana e hoohuli i na kanaka a pau ma ka pono e ola'i.
                I ka la mua iho nei o Ianuari ka hoomaka ana i ka pule hoomau ma Honolulu nei. Ua hele mai na kumu o Waialua a me Ewa e kokua mai mahope o ka Haku a hoala hou i ka pono o kona aupuni. He nui loa ke anaina kanaka e akoakoa ana i keia mau la. Aole no i pau lakou iloko o ka luakini; hookahi tausani paha e ku ana mawaho, no kahi kaawale ole iloko. Ina o ke Akua me makou e hoopili ana me kona mana i ka olelo a ke Haku maloko o ko lakou mau naau, e oiaio no, ua pomaikai ka poe lohe.
                Eia ka manao o ko Oahu nei poe kumu, hookumu i na halawai loa ma na wahi e ae o keia aina i na malama mahope aku nei. E hoomakaukau ana lakou i alanui no ka hiki ana mai o ka Haku, e ninini mai i kona Uhane mana e like me ka ua nui maluna o keia aina maloo. Aka, o ka hoomaka ana o kona hiki mai, aia no ia maloko o na naau o kona poe ohua, a malaila aku no ia i na kanaka e ae. E hoomaemae mua na kanaka ona i ko lakou mau naau i na hewa a me na hihia a pau, alaila e hapai lakou i na lima hala ole, a me na naau hewa ole e pule aku ia ia, e hoola oia i keia lahuikanaka mailoko mai o ka hewa a pau e huki ana ia lakou ilalo i ka lua.
                E na hoahanau a me na haipule a pau mai o a o. Eia ko kakou manawa e kaua nui aku ai me ka manao ka po. I keia makahiki e kahiko ia oukou iho, i na mea kaua a pau o ka Uhane, i hiki ia oukou ke ku paa i ka la o ka hoouka ana, a e lanakila hoi maluna o na mea a pau e imi ana e pepehi mai i ko oukou mau uhane.
                He alihi kaua mana ko kakou. Malalo iho o kona hae e houluulu ai kakou, a e hookuikahi i ko kakou manao e hoopau koke i ke aupuni o ka diabolo, i ka mea i noho kahiko ai i alii maluna o keia pae aina. Ina e makaukau io kakou, e hookoa aku no ko kakou Haku i keia makahiki hou, e halawai io mai no oia me kakou, a e hoopomaikai mai ia kakou, ma ka hoomalu ana mai i kona aupuni iwaena o kakou nei.

KE KUMU KAMALII.

                Ua pau ka Buke I. o ia pepa. Aole no e pai hou ia ua pepa la i neia manawa. Aka, e hookaawaleia no kekahi aoao o ke Kumu Hawaii no na keiki. Ilaila e paiia'i na olelo e pono no na kamalii.

NA HARIETA NAHIENAENA.

                Na makou aku, na ko Lahaina nei lahui ekalesia keia palapala, no ko makou makemake nui e noi aku ia oe e huli mai, no ka mea, oia ka makemake nui a ko kakou Haku ke Akua hoonani mau loa ia aku.
                LAHAINA, ke kulanakauhale ma ka moku o Maui, Detemaba 12, 1836.
                Auhea oe e ka mea i kapaia ka luwahine o ka lai? Ooe no kekahi o na hua mua i kohoia mai e ke aloha o ko kakou Akua Hemolele, no kou manaoio ana aku i kona inoa.
                Nolaila, ua kapa pono ia oe he keiki no ka malamalama, he hooili hoi no kela ola nui kaulana e hiki mai ana, he mea ku pono oe imua o ko ke Akua maka, aka, ua haalele loa oe i keia mau mea nou e pomaikai nui ai, ua lilo loa oe ma ka makemake o kou kuko iho.