Ke Kumu Hawaii, Volume III, Number 13, 22 November 1837 — Page 49

KE KUMU HAWAII HAWAII.
HE PEPA HOIKEIKE I NA MEA E PONO AI KO HAWAII NEI.
"O ka pono ka mea e pomaikai ai ka lahuikanaka; aka, o ka hewa ka mea e hoinoia'i na aina."
Buke 3. HONOLULU, OAHU, NOVEMABA 22, 1837. Pepa 13.

NO KEKAHI KEIKI O KE KULA SABATI.

                Heaha ka hana a kela keiki? E heluhelu ana i ka palapala. E hoopaa naau ana i ka haawina. Heaha ka palapala ana e heluhelu nei? E heluhelu ana ia i ka buke maikai loa, o ka Baibala. Heaha ka mea e hoopaa naau ai ia i kana haawina? E hoopaa naau ana no ia i kana haawina e hoike aku ma ke kula Sabati, ke hiki mai ka la o ka Haku. Ke makemake anei oia e hele i ke kula Sabati? Ae, makemake no ia i ke kula. Aole loa ia e noho aku ke hiki mai ka manawa e kula ai. Olioli no ia ke hiki mai ka la kula. Hoopaa naau no ia i kau wahi iki o kana haawina i kela la i keia la; a pela i ike maopopo ai i kana haawina mamua o ka hiki ana mai o ka Sabati. Ua kokua anei kekahi ia ia? Ae, no ka mea, ua pohihihi ia ia kekahi mau mea maloko o ka buke, aole ia i ike maopopo i ke ano. Alaila ninau aku no ia i kona makuwahine, a i kona kaikuaana, a i kona kaikuwahine paha. O Wilama Ione ka inoa o keia keiki. He keiki maikai.
                Eia ua Wilama uuku la E hele ana oia ihea? Ke manao nei au, e hele ana ia i ke kula Sabati. Aia kana mau buke malalo o kona lima. O ka Baibala kekahi, a o ka himeni kekahi. Hele no makemake ole e komo mahope loa iloko o ke kula. Ua paani anei ia ma ke ala? Aole loa! o na keiki pono, aole loa lakou e paani ma ke ala. Hoomanao no o Wilama, o ka la Sabati no ia, a he mea pono nana e hoano ia la. Ina halawai ia me na kamalii liilii, olelo oluolu aku no ia ia lakou, a noho malie loa no ia. Hele pololei ia ma kona noho maloko o ka hale kula. Ua ike oukou ano ia Wilama maloko o ke kula Sabati. Oia kela e ku ana iluna, e hoike aku ana i kana haawina. Ua aloha no ke kumu ia Wilama, no ka mea, ua ike maopopo hoi ia. I ka manawa i noho ai o Wilama iloko o ke kula, ua hoolohe ia i na mea a pau i oleloia mai. Ua hawanawana anei ia me na kamalii e ae? Aole, ua ike no ia, he mea hewa ke hawanawana. Ua like kona noho ana ma ke kula, me kona noho ana maloko o ka hale pule. I ka manawa e pule ai lakou, mele ai, oia kekahi e mele pu me lakou. Olioli no ia i ka hoolea i ke Akua; a ua paa naau ia ia kekahi himeni i kela hebedoma, keia hebedoma. A ike na kamalii ia ia e hana pono ana, a e noho pono ana hoao no lakou e hoohalike me ia.
                Ano ua pau ke kula. E nana i na kamalii kane a me na kamalii wahine e puke ana iwaho o ka hale kula. O kekahi e akaaka ana, a e paani ana. Ua paani anei o Wilama Ione? Aole o Wilama no kela mamua o lakou. Aia maloko o kona lima kana mau buke. Mahea la ia e hele ai i keia manawa? E hoi ana no ia i kona wahi i kahi manawa; alaila hele aku no ia i ka hale pule. Ua noho ia i kekahi manawa e malama i kona makuwahine maimai. Aka, heluhelu no ia i kona makuwahine ma na palapala maikai, a himeni pu laua. Ke manao nei au, a nui o Wilama, e lilo no ia i kanaka maikai.
 

HONOLULU, Oahu, Okatoba 5, 1837.
HOLO ANA MAI MAUI I OAHU.

                Auhea oukou e ka poe i ike ole ia Oahu nei. I ko'u holo ana i Oahu nei mai Lahainaluna aku; ee e au ma ka moku me Kauka Lapona ma, lohe au i ka leo o ka poe kahu moku e olelo ana ma ka olelo haole, kela kahumoku keia kahumoku, kulou iho la wau noonoo i ka lakou olelo ana pela, "Aloha iho la wau i ka kakou olelo i ka nalo wale paha ma keia hope aku, 'no ka mea, he makemake nui kekahi poe i ka olelo haole, nolaila, eia ko'u manao ia oukou e ka poe makemake i ka olelo haole, Mai hoolilo oukou i ka olelo haole i mea e nalowale ai ka kakou olelo. E ka poe ui, a me na keiki, e ae oukou i keia manao. A huki ia ae la ka heleuma a me na pea, aka lewa iho la ka moku o makou, pakele o Dibela mai hiki ole i Honolulu no ka lohi a me ka holo e o ka moku, a liuliu iki, hiki mai la o Dibela, a holo aku la makou; i ka po ko makou holo ana, oia ka la 21, o Sepatemaba, pa iho la ka makani ma ka aoao akau o ka moku, holo nui loa aku la ka moku; mamua aku o ka loaa ana o makou i ka makani, pule aku la o Dibela i ke Akua a me ka hoomaikai aku, a olelo, aku la no hoi, e malama mai ia makou. Huli iho ka moku o makou i ka makani a me ke kuaale, nolaila, aneane e haule o Kauka ma i ke kai no ka huli o ka moku, a no ka haahaa o kekahi aoao, o ko laua moe kekahi, nolaila, hoololiia ka aoao kiekie ma ka pale kai, a moe pono iho la laua, holo aku la makou: a hiki i ka pohu o Kaunakakai, alaila, holo akahele aku la ka moku o makou: hooiho pono aku la ka moku i ke komohana paha, pa iho ka makani mahope o ka moku, a hiki aku la makou i Kalaeokalaau, puka mai la ka Huihui, a mai hope mai, puka mai la ka Lalani, a ma lalo mai o ka lae o Kalaau pohu loa iho, a luli iho ka moku i ka makani ole, a hala kekahi mau hora ia makou me ka hakalia; alaila pa ikaika iho la ka makani ma ka aoao akau o ka moku o makou, a holo nui aku la, a wanaao ike aku la makou ia Makapuu, a owakawaka loa ike aku la makou ia Leahi, oia kahi i kapaia'i e ka haole o Kaimanahila (o kaimana puu ma ka olelo Hawaii,) alaila nana aku la wau i na helehelena o ka aoao hikina Oahu, he kunihoniho, ma Waialae, he nui loa ka niu. A hiki makou ma waho pono ae o Waialae, pule iho la kekahi hoahanau kanaka maoli i ke Akua, a pau ka pule, hiki aku la makou ma ka aoao hema o Leahi a kalawa ae la makou malalo o Kaluahole, olelo mai la kekahi kamaaina ia'u, aia o Honolulu, alaila nana aku la wau ia Honolulu, he like iho la o Honolulu me ka mea i puhiia i ke ahi, ka ula mai o a o, o Honolulu, aole kekahi mea uliuli a'u i ike aku ai, o na niu wale no. Alaila, nana pono aku la wau ia Oahu, aole i like me Maui, he maikai ke o ko Maui kuahiwi; he wai-