Ke Kumu Hawaii, Volume III, Number 7, 30 ʻAukake 1837 — Page 27

1837.) KUMU HAWAII. 27

no, aole i oo, o ko makou holoholo pu ana no ia. I kona make ana, haliia aku la kona kupapau e kanu, komo aku la kekahi mau kanaka ekolu iloko o ka lua, i mai la kekahi kanaka, "E noho malie olua.''
                Alaila pule aku la kekahi penei; "Euli iuka, euli i kai, euli iluna, euli Kapule.''
                A lohe kekahi mau kanaka, he pule anaana kana, noho iho la laua me ka makau, a me ka haalulu, aole laua e olelo ino aku ia ia. Nui no ka poe hoomana  kii ma Waipio nei, aole nae i maopopo loa.
                O ka poe hanai kela lealea keia lealea, he nui wale no, aole i pau i ka hoakakaia aku. Na NANA.
 

HELU 3.
WAIPIO, Hawaii, Augate 29, 1836.

                Ke hoike aku nei au ia oukou, e na hoalauna mai Hawaii a Niihau, i ke ma Waipio i ka 4 o ka la o Iune. Oia ka makahiki o ka Haku 1836; aole kula ma keia aina, ua lilo kekahi poe i ka lealea; ua lilo kekahi poe i ka hoomana kii: ua lilo kekahi i ka ona. Aole manao i ka uhaue. Aka, ua hooulu iho nei au i ke kula; ua ulu. Ua hele mai na kamalii i ke kula me ka molowa ole.
                O na haumana ma ke kula kamalii, 94; ma ke kula kanaka makana, 60; ma ke kula Sabati, 120; o lakou a pau ke huiia, 274. O ka nui o na kanaka, aole i laka mai. O na kanaka a pau ma Waipio nei i hele i ka hana, 830, o ka poe i hele ole i ka hana; aole i hoikeia ma keia pepa. Na NANA.
 

KA INO O KA RAMA MA KE KINO.

                Ua akaka loa ke ano ino o ka rama. He nui na mea e akaka ai. Eia kekahi. He mea ia e mainoino ai ke kino. A komo ia i ka waha, he mea ia e wela ai ka puu o ke kanaka, me he ahi la. O ka mea ia e maloo mau ai. A nolaila e hoohune lua aku ai ke kanaka ona ia mea ino. Aohe ana iki; aohe oluolu. Aohe no e oluolu kona puu i ka wai maoli; aia komo pu ka rama, malaila e oluolu ai. Aole nae e oluolu io malaila. O ka mea ia e wela hou aku ai, a papa loa. Nolaila ka paakiki loa o ka poe ona. Aneane hiki ole ke haalele ia mea e make ai ko lakou kino a me ka uhane.
                A komo ka rama iloko o ka opu, kahi e waiho ai ka ai, e ino auanei ia wahi. E like me ka wela ana ma ka puu, pela no ka wela maloko o ka opu.
                E huipuia ka rama me ke koko; e holo pu no hoi me ke koko maloko o na aa koko a pau o ke kino; a, no ka rama, ua lilo kekahi aa i iwi maoli, a hiki ole i ke koko ke holo aku ma na wahi a pau o ke kino; a ma na wahi e holo ole ai, e maeele iho la.
                Me ke koko e holo pu ai ka rama iloko o ka puuwai; a malaila e hana ino ai, maloko o ke kumu o ko ke kanaka ola. I kekahi manawa, ua lilo na pani o ka puuwai i iwi maoli. A pela no ke kaniai, ua lilo i iwi io no; a nolaila mai ka leo ha o kekahi poe ona rama.
                Maloko o ka puuwai, ua like ka rama me ke kepa lio. He mea ia e eha ai ka puuwai; a he mea e wikiwiki ai hoi kona pana ana. Nolaila mai ka pana ikaika ma na aa a pau o ke kino; a malaila e lilo ai ka rama i kumu no na mai he nui loa e make ai.
                Ma ke akepaa o ke kanaka inu rama kekahi mainoino ikaika loa. He paapu oolea kekahi; aole hiki i ke koko ke holo malaila. Ano e iho la ka lena maikai o ke au, a lilo la i i omaomao, a uliuli loa hoi; a nolaila mai kekahi lenalena o ka ili a me ka maka. He pehu o ke akepaa kekahi mai loaa pinepine i ka poe inu rama. Ua pehu kekahi a nui loa, papalua, a papakolu hoi, i ke kaupauna ana; aole loa e emi hou a pono. He puupuu ke akepaa o kahi poe; a he mai hehe ko kekahi, aneane like me ka puha mawaho ma ka ili. He mai make kahi ka mea walea i ka inu rama, a loaa ole kekahi mai ma kona akepaa.
                He kumu ka rama o ka hehena maoli, i kekahi manawa. Ma Amerika Huipuia, ua kukuluia kekahi mau hale no ka poe hehena; a malaila hoi e noho ai na kahu a me ka mea nana e lapaau ia lakou. O kekahi o ua poe hehena la, ua hehena no ka lilo ana o ko lakou waiwai; a o kekahi poe, no ka mai maoli; aka, o ka nui o lakou , ua lilo i hehena no ka inu rama. Kokoke alikealike ka poe lilo i hehena ma ka inu i na mea ona, a me ka poe lilo pela, ma na mea e ae a pau loa.
                O ka nalulu hoi, he mea mau no ia i ka poe inu rama; a nolaila ua akaka ka like pu ana o ka rama me keia mea ona kela mea ona. Nalulu pinepine ka poe ona a pau. Aole anei i ike ko Hawaii nei a pau, mai o a o, ma ka inu ana i ka uwala awaawa, i ka wela ana o ka opu? a pii mai ka wela o ke poo; wahi ka lae i ka wela a me ka eha. Aneane hehena kekahi poe o lakou; kuhikuhi aku, a kuhikuhi mai hoi, e like me na holoholona huhu; a he kaumaha, he mania o ke poo, he palaka, a mahope mai hiamoe loa. Oia ke ano o ka rama; oia hoi ko keia mea kela mea ona.
                He mea loaa pinepine ka mai kuhewa, a me ka make honua aku, i ka poe ona. Pouliuli ae la ka nuku, a kaili poni ke ea. Aole nae i loaa ia make i ka poe ona loa wale no; loaa no, i kekahi manawa, ma ka inu liilii. Aole ka poe ona loa wale no ka make malaila; o ka poe inu liilii, e make liilii no lakou; no ka mea, he mea pepehi kino ka lakou mea i inu ai. Ua komo ka make iloko o lakou.
                He nui wale na mai o kanaka e loaa ma ka inu rama; he nui loa hoi ke ano. O na mai o ke poo, o ka umauma, o ka opu, o ka lima, o ka wawae, na mai maloko o ke kino, na mai mawaho, ua kokoke pau keia mau mai i ka loaa ma ka inu rama. A eia hoi kekahi mea akaka; ina e loaa kekahi mai i ka poe inu rama, aole e ola wawe e like me ka poe inu ole i ka rama. He mai oolea, paakiki loa ko lakou; no ka mea, ua hoaaia e ka rama, me he ahi la. O ka rama maloko o ke kino mai, ua like me ka aila i nininiia iloko o ke ahi; he mea e lapalapa ai a wela loa. Oia ka mea i ikeia ma na aina a pau e noho ana ka poe inu rama. O ka mai ahulau i holo, i keia mau makahiki e noho nei, a kokoke poai wale ka honua, ua loaa pinepine ia mai i ka poe inu rama. Aneane pau ka poe ona, ma ke kauwahi, no ia mai; a kakaikahi loa ka mea inu oleakaka i na kahuna lapaau a pau, mai keia welau a kela welau o ka honua, aole e ola ka poe ona i ka lapaau ana, e like me ka poe haalele i na mea ona. A loaa ka mai ikaika i ka poe ona, make no ka mai; aole loa e pakele. He ano ole ka lapaau ia lakou; no ka mea, ua oi aku ka ikaika o ka rama e mahuahua ai ka mai.
                O ka rama, aole ia he mea hanai i ke kino e like me ka ai maoli. Aole mea e huipuia me ka ai, a lilo i io no ke kino. He mea hana ino wale no ia maloko o ke kino. Aohe mea ia e oluolu ai. Aole oluolu ka poe inu i na mea ona e like me ka poe hoopakele loa ia mau mea. Aohe mea ia e ikaika ai ke kino i ka hana. O ka ikaika i loaa ma ka rama, he mea helelei koke no ia.
                O ka nawaliwali ke akaka. Oia ka mea mau i ka poe ona. O lakou ka poe hele kulanalana: o lakou ka poe luhi i ka hana mama. Pau koke ko lakou ui ana; hiki wawe mai ka elemakule.
                He mea ka rama e ino ai ko loko a pau o ke kino, a me ko waho no hoi.
                O ka make o ka mea inu rama, he makole no ia. O ka ihu, ua like me ka momoku ahi. O kona lae, a kona papalina, he ulaula opikapika no ia, me he mea pawela la i ke ahi. Ua mai ke Akua i na hoailona o ke ano ino