Ke Kumu Hawaii, Volume III, Number 6, 16 August 1837 — Page 23
1837.) KUMU HAWAII 23
haawi wale ia mai; a pono ia'u ke haawi wale aku.''
"Ke aloha aku nei au ia oe no kou lokomaikai, no ke aha la oe e kuai ole? He kanaka ilihune oe, ua kokua iki paha he wahi kala?''
"Ke hoomaikai aku nei au i ke Akua,'' wahi a ka elemakule, "aole nele iki au. E malama ana mai kuu mau makamaka aloha i ko'u kino; a o ka olelo maikai, oia ka ai na kuu uhane, aole nele iki au, he kanaka waiwai no."
"Ua hele anei oe i ka hale pule?"
"Ae, hele aku no au malaila me ka olioli nui."
A mahope iho, loohia keia kanaka elemakule i ka mai a make. Pomaikai ka mea e heluhelu ai i ke Kauoha Hou me ka malama ana, e like me keia kanaka.
HE HALAWAI LOA MA WAILUKU. Ua pule mau na kumu a me na kanaka ma Wailuku i kekahi mau la o Iulai. Nui ka poe i akoakoa ai; a lohe lakou i ka olelo me ka pepeiao, hakahaka.
O DIBELE. Hele aku la ia ma Wailuku e kokua ma ka halawai loa, a malaila loohia oia i ka mai. Ua maha iki ia i keia manawa, aka aole ikaika.
WAIOLI. He halawai loa malaila i ka malama o Iulai.
Ua oluolu o Ioane ma i ko laua wahi I noho ai. He kula keiki ia laua, hookahi haneri haumana me kanakolu. He kula kakahiaka no na keki kane mai ka hora ewalu a hiki mai i ka hora he umi i ke ahiahi mai ka hora ekolu a elima.
O ke kula kaikamahine, mai ka hora akahi i ka hora ekolu. Ua manao o loane, he poe naaupo kana mau haumana, nui ka walaau, a me a hawanawana.
Ua kanalua ia, he pono paha e hahau ia lakou me ka laau, aole paha. I kana kauoha ana, "Hamau,'' aole lakou i hoolohe.
Ua palapala mai o Alekanedero, Iulai 25. "Ua ku mai maanei i keia hebedoma eono moku."
"Ua mareia e au, Iulai 26, kekahi kapena, Wiliama G. Randall me Naweli."
"Ikaika o Ioane laua me ka wahine ma ke kula.''
WAIMEA, KAUAI, Iulai 3, kakau mai Mi. Wini. "Ua piha loa ka hale pule i na kanaka a hu mawaho. E iini ikaika ana paha kekahi i ke ola o ko lakou uhane. E pule oukou no makou."
KOLOA. I mai la Mi. Gulika ma ka pepa, Ua akaka ko Iehova kokua ana mai mamuli o ka makou hana nawaliwali. Ua huli kekahi poe ma ka Haku."
WAIMEA, Hawaii. Liona a me Napa. He umikumamaiwa mau la ko lakou holo ana mai Honolulu i Waimea. Ua hoomaha lakou ma Maui, ma Kailua, a me Kaawaloa. He aina maikai o Waimea i ko Napa manao.
Holo aku la Mi. Leslie ma mai Honolulu aku i Kolumebia i ka la 12, Satude. Ma ka moku kia kolu no Beritani, Dunean ke lii.
HANA. Ua palapala mai o Limaikaika no ko lakou hele ana ma Maui Hikina penei;
WAILUKU, Iulai 15, 1837.
Ua hele makou i Hana i keia mau la iho nei. Eia ka poe i hele, o Konede, a o Aiwe no hoi, a o ka Limaikaika ma, a me kekahi mau kumu. I hele aku makou e makaikai, e alakai aku i na kumu hou, a e hooponopono i ko laua noho ana malaila.
Holo e aku maua me Kauka Lapona i Haiku ma ka po aono, a pii ae la i Lilikoi e ike ia Kamita ma, a e makaikai no hoi. He wahi maikai ko ka haole. Aia no ka hale iloko o ka ululaau, ua nalowale loa, aole ikea a kokoke aku: Aole hoi e hiki ko laila poe ke nana nui mawaho. O ka moana wale no, a me ka ulukukui na mea i ike maopopo ia, e kanaka e ku ana ma kona wahi. He oluolu wale no ka makani malaila, aole nui o ka wela, a papu ka honua i na mea ulu. Ua kanuia hoi kekahi mau mala i ka pulupulu, i ka uala, i ka uhi, i ke kulina, i ka laau kilika no hoi: ua pau nae kekahi mau mea kanu i ka enuhe he mea kolohe loa ia.
He maimai o Mi. Kamita wahine, a lapaau iho no o Lapona, a pau ka ai ana, hoi mai maua i kai i ka hana, a hoi loa mai Lapona i Wailuku nei.
I kela la ae la he la hoano ia, he kula Sabati ka makou, 550 haumana i akoakoa mai. He nui! Kukula makou, a hai aku au i ka olelo a ke Akua i na kamalii, penei, "Aole he weliweli i ke Akua imua o ko lakou mau maka." Aole nae maopopo ka hoolohe o na kamalii. He poe makau ole i ke Akua. Aloha ino ka poe makau i na mea liilii a me na mea wahahee, na akuahanai, na hale kupapau, ka mai, ka hune, ka eha o ke kino, a me ka make o ke kino, aole hoi makau iki i ke Akua ka mea mana loa. He mau mea liilii wale no na mea e make ai ke kino, o ka mea e make ai ke kino a me ka uhane pu, oia ka mea weliweli loa: o ke Akua no ia.
Po akahi, hiki aku ka huakai i Halehaku.Maluna o na lio kekahi poe, a ma na wawae kekahi poe, a ma na waa hoi kekahi poe. He oluolu ka hele ana a hiki ilaila.
He ala loa, keekee nae,
Elua kahawai,
Holo mauka, holo kai,
Aole okana mai.
Moe iho makou i Halehaku ia po, a hookipa pono mai na kamaaina olaila ia makou. Haawe mai i ka ai, a me kahi kapa moe; aole nae makaukau loa Konede ma i ka miki poi. A kakahiaka ae la, hoihoi aku la makou i na lio, no ka mea he aina pali loa ia, a hele wawae ma ke ala loa. He la ua nui wale kela; oki loa ko makou wahi kapa, pahee wale na wawae, a haule ilalo kekahi. He ino maluna, a he ino malalo, a koekoe makou. I ka ua nui loa, holo makou iloko o ka hale o na kamaaina, a ilalo o kekahi laau paha, a malie ka ua. Pela wale no mai kakahiaka a po ka la.
Eia hoi na alalai nui ia makou, o na kahawai. 20 paha kahawai a makou i ike ai ia la hookahi, a ua piha loa i ka wai iloko o Hamakua a me Koolau. Mea e ka ikaika o ka wai. Aneane lilo kekahi o makou ilalo. Ma na kahawai nui hoi, ua kokuaia mai makou e na kamaaina. Ua kaulia na laau a me na kaula mai kekahi kapa a i kekahi kapa, a ku na kanaka iloko o ka wai, e paa ana, a o ko makou alanui no ia. Po alua hele makou iloko o ka wai wale no. A i ka poakolu hiki aku i Hana, a palekaua. Olioli iho la ka naau.
Ua hala ka ua,
Ua hala ke aa,
Ua hala na pali,
Ua hala ka wai,
Hauoli makou,
A hoomaha no.
Eia no kekahi hewa a'u i ike ai ma keia hele ana. Eia, o ka baka. Nui wale ka haka e ulu ana ma Maui nei. Aia ma na kauhale a pau. Ua mahiia ka lepo, a ua puniia i ka pa, a iloko olaila ka baka. Aole au i ike i na akakai a me na papapa, a me na uala a me na kapiki e ulu nui ana ma na kauhale, o kela mea ino wale no o ka baka. He punahele paha ia. Auwe. Ua hoopunaheleia ka kela mea lapuwale.
E ka baka, ino wale,
Lau kolohe, lapuwale,
Haku o ka poe hewa,
Akuahanai, hele pela.
Hiki aku makou i Hana ma ka la 12, o Iulai. Mea e ka oopa o ko makou wawae, he oluolu nae ka hele ana iloko o Hana. Ua hanaia ke alanui, a maikai. Na ka poe hewa no i hana: hiki no na lio malaila. Hoomaha iki makou,