Ke Kumu Hawaii, Volume II, Number 20, 1 March 1837 — Page 78
78 KUMU HAWAII. (MA RAKI,
Aole paha. O ke ano o ka malama ana ia la ma ka halawai, a ma ke kula Sabati, oia wale no ka oukou i heluhelu ai. Koe no ka hoakaka'ku i waena a mahope o na halawai a me na kula.
1 Eia no kekahi o ke ano o ka hoi ana i ko oukou wahi noho ai.
A pau ka halawai paha, ke kula paha, e hoi koke, a e hoi malie no, me ka noonoo ana i ka olelo a oukou i lohe ai. E malama i ka wawae o hele hema kahi ino a me ka lapuwale. E noonoo oukou pakahi, peneia: Ka: o ka olelo a ke Alii nui o ka lani, a me ka honua, oia ka'u i lohe ae nei; he olelo nani ka la; he olelo maikai i ka hoi i ka poe malama ole. Pehea la wau: he kanaka malama anei? he naau aloha anei ko'u ia Iesu i ke kalahala e ola'i? Nani loa kona aloha mai; auhea la hoi ko'u aloha aku ia ia la? aole paha la o'u aloha.
Pela oukou e noonoo ai i ka hoi ana mai ka hale pule a i ka hale maoli Ina loihi loa kahi noho ai, aole hiki ke hoi i ke kakahiaka, a hoi ai i ka halawai ahiahi, alaila komo aka ma kauhale o na kamaaina; a i ole ia, e noho no ma ka hale pule, aole paha mawaho ma ka manu, ma ka nahelehele a ma kapa alanui me he poe holoholona. Oia kahi hoowalewale—kau mai ka hiamoe a me ka palaka, ke noho malaila; a i ole ia, e lilo paha auanei ke aleloi ke kamailio ana ma na mea haumia, lapuwale, paumaele a pono ole no. Ina paha ma ka hale pule ka noho ana ina paha e emi ka hoowalewale ana. He luakini ia no ke Akua he wahi hoano, a makau paha oukou e hana i na mea pono ole malaila. A ina aole oukou e hoolohe iki i keia moo, e noho malie no, mai walaau: mai wawa; aole hoi e lilo ma ka lealea, a ma ka puhi baka, a ma ka hiamoe ma ka olelo a ke Akua a malaila oukou e kamailio ai.
A ina manao kekahi e hoi, aole e hoi hou mai i ka halawai awakea a me ke ahiahi, e pono ia ia ke hoi koke, aole kokoke paha e kamailio pu me na makamaka a me na hoahanau a e lealea pu me lakou a kokoke ka manawa ehalawai hou ai, alaila wikiwiki i ka hoi. Aole pono ia, ua hewa. E hoi koke me ke kali ole. A i ka hoi ana, e niuau ia oe iho penei: Ka! ke hoi nei au; e pono anei ia; Ua lohe iho nei au i ka olelo a ke Akua i ke kakahiaka nei. Ua lohe au ua hewa ka haalele ana i ka halawai ahiahi: he hookamani ia, he wahahee, e make ai ka uhane. A ua uluhua mai hoi ke Akua i ka poe haalele. Ua like ka lakou me ka poe halawai ole. A ke haalele nei au i ua halawai nei. He hewa paha la ia. Pehea la wau e hoike aku ai imua o ke Akua, ma ka la hookolokolo: he mai anei ko'u; he nawaliwali anei? Aole ka! ua ola au, a ua ikaika hoi. He mai anei ka'u keiki, a ko'u hoahanau paha ma ka hale; aole la. E ua anei, a pulu kuu wahi kapa; aole paha ua, he malie no; he ua apuupuu paha, heaha la hoi? E napoo e anei ka la, a hoi au ma ka poeleele, a lalau paha a hina ilalo; ae ka paha, ke lohi; a i wikiwiki, aole e poeleele. No ke aha la ko'u hoi ana, a ko'u haalele ana i ka halawai ahiahi aole paha pono, e hoi hou paha auanei au. Pela oe e ninau mai ai ia oe iho, e ke kanaka, e haalele ana i ua halawai ahiahi. L. L.
NO KA MOKU I KU MUA MAI I HAWAII NEI.
Olelo mai ka poe kahiko ua ili kekahi mau moku ma keia pae aina i ka wa mamua loa, a ua ikeia kekahi makai lilo aka, aole hoi i ku mai. No ka ike ole o ko Hawaii nei poe kanaka ia manawa, i ke kakau palapala, nolaila, aole i paa na mea kahiko. Ua paa kapekepeke no ma ka naau o kekahi po, aole i paa pono.
Eia ka mea i oleloia no ka ili ana o kekahi moku i Hawaii nei i ka wa kahiko loa. Aole paha he oiaio keia olelo a pau, aka, he oiaio paha kekahi.
I ke au i ke alii o Hawaii nei ia Kealiiokaloa, oia ka Umi keiki, ia wa ka hiki ana mai o ka moku i Hawaii nei. O Konaliloha ka inoa o ka haole no ua moku la. O kona kaikuwahine no kekahi iluna o ka moku.
A i ko lakou holo ana mai, ili iho la ka moku ma Pale i Keei a naha iho la ua moku la i ka nalu, a au aku la ua haole la, o Kukanaloa, a mekona kaikuwahine pu iuka a pakele, a ua make paha ka nui o lakou, aole i ike pono ia.
A i ko laua pae ana ku iuka, kulou iho la laua ma kahakai, no ka hopohopo paha i ko laua malihini ana, a me ke ano e o ko onei kanaka, a no ko laua makau nui paha. Nui loa iho la ko laua kulou nui ana, ua kapaia aku ka inoa o ia kahakai, o Kulou, ma ko laua kulou ana i kapaia'ku ai ka inoa o ia wahi, o Kulou. Oia ka inoa o ia wahi a hiki i keia wa.
A hiki i ke ahiahi, hookipa'e la na kamaaina ia laua iloko o ka hale, a hoike mai la na kamaaina ia laua i ka ai me ka ninau mai penei. Aia a nei keia ai io olua la? I maila laua penei. Aia io'u la, ua kupu, ua pau.
A hoike hou aku na kamaaina i ka ulu a me ka ohia a me ka maia, makemake iho la laua i ka ono o ia mau mea, nui loa ko laua makemake e pii iuka i loaa ia laua ia mau mea ono, kuhikuhi ae la ko laua mau lima iuka me ka olelo penei, Iuka la i ka hua piai la. A mahope iho, moe iho la i ka wahine o Hawaii nei a hanau mai na keiki. Oia ke kupuna o kekahi poe o Hawaii nei a me kahi poe alii no hoi.
Eia hoi kekahi mea i kakauia'i ma na palapala haole.
He kanakolu kumamahiku makahiki mamua o ko Lono ku ana mai i Hawaii nei holo mai la kekahi moku mai Manila mai a i ko Rusia Amerika. O Galeona ka inoa o ia moku. I ka hoi ana o ua moku la, mai ko Rusia Amerika mai, pio iho la ia Anesona, ke alii o kekahi moku kaua no Beritania. Loaa ia Anesona maluna o ia moku no Manila kekahi palapala aina, a ma ia palapala aina ua kakauia kekahi pae moku puni i ikeia ia holo ana. O ka latitu kahi i kakauia'i ia pae moku puni, o ka latitu ia o Hawaii nei. Ua kapaia ua pae moku la ma ia palapala aina, o Los Monjes, aka, no ka ike alanui mai Manila mai a i ko Rusia Amerika, ua manaoia, o Hawaii nei paha ia.
S. D.
KO IESU HELE WAWAE ANA MALUNA O KA ILI O KA WAI.
1. Owai ka mea i hele mai i na haumana i ka ha o ka wahi o ka po?
O Iesu ka mea i hele mai ia lakou, e hele ana maluna o ka moanawai.
2. A ike lakou ia Iesu e hele ana maluna o ka moanawai, pehea iho la lakou?
Hopohopo iho la lakou, i ae la, "He uhane ia!" Ua hooho aku la lakou i ka makau.