Ke Kumu Hawaii, Volume II, Number 14, 6 July 1836 — KA NAONOKUMAMAHA KANAKA I MAKE I KA LA KOOKAHI. [ARTICLE+ILLUSTRATION]

KA NAONOKUMAMAHA KANAKA I MAKE I KA LA KOOKAHI.

Na Kamahulelani ka lieua, hemoHio Luke kanakii hookele waa Kuumuahi; lilo iiiu lu iei Paiiiko ka aina inoina, i lawei:i i ka luinaia o ka waiwai o Hnwaii nei o Kameluimeha, e Wahine inh. Oia ka lunaniolo a Kaumualii. Oia ka hala i hemo ai, oka huna ika waiwai. l a hoomakaukau ilio la o Luia ma i waa e hok>, aole i loheia ka hewa, a mahope, hewu ia Kamaholelani; hlo ai ia Pukiko ka h'»lo, a holo nuii la o Pakiko ma, ka luna a Kamah«>lclani. He umi waa; ehikn kaulua, ekolu kaukalA, Alaila, iiolo aku la lakou ma ka m«»anp. A iiaomakauka»! iho la kekaiii kanaka, o Kaua kona inoa, e lele i ke puiu haka n a kekahi waa. K«»11i aku la o Kaihekooh? e noho, " Aia k;:lu puhi oka l>aka, oukou." Akula, lioopaakiki iho la kona naau i ke puhi baka, ii'le aku la ua kanaka la, o Kaua, a au nku a j)ii aku la ma kela mau waa, no.ka nui «» kona ono ika haka. l'upuhi ih >la lakou 1 ka haka, a loihi lakou e puhi ana. o !>■<' kuaiu ia o ko hikou niake anu. Ouf n > k»> lakou mea i p<uno ai, oka haka. A I aa J 'i'» ika m-ikaui, oka pau i!e> I*no ia i ka" inake. O ka inoa o i;i i,i:;k iui lu v Kiu. I'iOiio kaulua i make, hookahi I ai.lua i ola. j>ao ina (>uhu, a 1* 2«e V ; hu. ua make Pakiko. 111ua kaukalu i o!a a pae ma Kauki, lohe ai o Kauai i ka īii iki' ana o Pakiko. Aloha iho 11 o Kaumualii. Ile kanaka l'uaahele ia, a naauauwa ih » la o Kaumualii i ke alolia t> ua kanaka la i iva make ana \ IlOh) mai la mahope, Ik ie aku kakou ma ke ahi a Pakiko i uuike ai, a pae ma Oa!ui a ike t o Kaumualii mb Kamehaaieha. Paumi na kanaka o na kaulua, eono kauhia i make, he kauaono lakou. kaukahi i make, eha la mau kunaka: i ka liui ana, he kanaonokumamaha lakou i make i ka la hookaiu, nani hoi ko lakou make ana, Make lakou a pau no ko lakoii puhi haka ana, O ka p< e puhi, pau lakou ika make, o ka poe puhi o'le, pau lakou i ke ola. Klua inea i tnake ai lakoik la lakou i hoomakaukau ai e puhi, I.ilo na waa i ka inakuui. A eia kekahi i\o ka loihi oko lakou holo ana, ono h>a ka haka, a nui ka puhi ana. a ona kekahi i ka puhi nui atta a nawaliwali kekahi, aole ikaika ka hoe ana a p<iu lakou i ka make. IS"a Mauia uoAPii.i waiiine.

w ApFfiui.\ 15, 1836. ko'u manao raa Kaupo aku nei. I

kn po elua, ukoakoa inai la na kanaka i ka nia'a i Piihale. Hoike aku au i ko'u manao ia lakou K konohiki e, ike au ua kanu oukou mahope o ka'u ao ana aku ia uokou, 4< Mai kukulu ia mea maluna oka aina. M Mahope aku e hoounaia kekahi p»»e, na lakou e nana i ke kauu hou ia p ka baka, a ine ka hookoe ia. Ikawa a konohiki i uhuki ai, i loaa ia lakou j kupu ana, ua [»a ia, ninau lakou i ka mea nana i kanu I luaa ole, hele aku no lakou i ke konohiki, e ninau aku ia ia i ka mea nana i kauu. I hai mai ke konohiki alaila maluna o ka mea nana i kanu ka hihiia, aka, i huna ke konoiiiki, a he ike ole paha kekahi nona, alaiia, pili no paha ia ia ka hihia. Kii, e ko'u hoamoe, e ala'e oe, e hai mai ia'u i ka mea.i ot ka hewao laua nei mamua 0 kekahi o laua, «»ka mea nana i kanu ka haka, a me ka mea nana i puhi. Hai mai la kela. k% () ka mra naua i kanu." I aku la au, Oia ia nana i kauu a nui, a haawi aku 1 ka poe i noi aku ia ia. Nokeaha la i hoojniioli ia'i kii iihm n na i kanu, a o ka mea wale no nuuima nana t puhi ke houkueanei?

0 Kiipahu ku iiuKi o ke kanaka nona keia hale. l a ho! > oia iwaho, aole ona ninlo, aolo kapa. I a wela kona lauoho ma kona lae. V a makau oia. O kana wahine ka i hooikaika e uhuki i ka upena, a rr,e ke kuina lyaj>a, mailoko mai o ka liale. Aole i akaka ke ahi i weīa'i keia hale. Ma ko'u ninau ana aku 1 ko lakou kapuahi, hai nmi lakou ia'u», he ahi no. Eha lakou oloko, he kane, he wahine, he kaikamalyne, lie moopuna na laua, he mau ilio, he palahu ka i wela. Ka lakou olelo, nowaho mai ke ahi, i puhi koloheia. 1 ko'u mauao, noloko no ke ahi. O ke kaikamahiue hookahi ma kona aoao, ma ka hikina. Ma koua aoao ka wela ana. Ua ala'e no paha e puhi haka, a kapae aku i ka ipu haka me ke ahi iloko ma ka paia. Ko lakou me i huna'i ke ahi, he upena na Ka-i hekili, he ukana no kahi i wela. I

Auhea oukou e na hoahana ? Mai hookaha oukou e kii hou i ka waiwai e waiho pu ana maloko oka make. I pakele keia wahine, mai make me ka Ua oi aku ka ikaika o keia wahine i na kanaka e hooikaika nei i ka pono, no ka mea, aole oia i manao nui i kona kino, manao no i ka waiwai pau koke, no ka mea" aole ka poe hooikaika nei i hookaha i ka waiwai pau ole, e waiho ana malaila ke ola may loa. No ka mea ke hoike nei ka lakou hana ana i ke ano o ko lakou naau. Aia hiki mai ka hoinoia, ame ka hoomaauia mai no ko Icsu pono, alaila, e kanana'i ka io, a me ke oka. Ke kane hoi, e uwe ana ia me ka waimaka; . <( Auwe kuu hune, a me kuu minamina i ka waiwai ake alii e. Pomaikai ka poe uwe waiifiaka, i ko lakou manao ana ole loaa ia lakou ka waiwai maikai loa o lesu. .Na'u na Manono.

Wailuki', Maui, lune 8, 1836.. Eke Kumu Hawaii. Ke manao nei inaua e hai aku ia oe i kekahi mau mea i hanaia ma Wailuku i keia makahiki 1 hala aku nei. E hoolohe mai oe, a e hai aku i keia mau niea i ka poe i hoolohe i kau olelo i kela īpalaina i keia malaina. 1. Nani ko ke Akua ahonui mai i na knnaka o Wailuku nei, i keia makahiki. Aole make pinepine na kanaka e like nie mainua. Kokoke like paha ka poe i lianauia me ka poe i make. E kali ana ka Kaku i ka mihi ana o kanaka i pakele lakou i ka make mau loa. [ No ka hooponpono ana i na mea o ke kino. Aole mahuahua nui namea e pono ai ke kino ma keia aina. l T a kukulu ia kekahi mau hale holowa, aka, o ka nui o kanaka, oluolu lakou i ko lakou noho ana e like me na puna a lakou i hanai, ma na hale uuku-paku ole—pelapela. Pono ole keia noha ana, hemahema loa, he kumu ia o ka moe kolohe a me ia liewa aku ia hewa aku. 'o. No ka hana lole. Ua ulanaia kekahi mau apana lole ana hiiiia kekahi palule hou. Ua aoia kekahi poe wahine i keia hana, aka, eia ka mea pono ole—aoie mea hana lole na keia poe wahine—aole kahi a lakou e hana'i. Pehea e hiki ia lakou ke hana a n'tfi ka lole ma keia pae aina? 4. No na kula.

Ua mabuahua ka hana ma na kula i keia makahiki. Ua makemake na kanaka ika palapaia. Nui ka poe makemake i ke Kumu Hawaii. Ua ao nui ia na kamalii mai Waihee a Waikapu—a ua loaa paha i kekahi poe ka naauao iki. Olioli makoui na kulakamalii, a ua paa ko makou manao » hana nui ma keia wahi, i pau koke paha ka pouli nui ma keia pae aina. 5. Nō ka poe i mareia. Ua mariia e maua anei ma Wailuku ama Maui hikina a pau 130. 6. No ka hai ana i ka olelo a ke Akua. Ua hai aku maua i ka olelo a ka Haku ma Wailuku i kela Sabati i keia Sabati, aole haule kekahi Sabati i keia makahiki i hala aku nei. Pela ika po ekolu, ame ka mahina hou. Ma Haiku kekahi, ua hai pinepine ia ka olelo i ka la Sabati, a ma Haniakua poko kekahi. I ka malama o Okatoba, hele kekahi o maua a puni ka aina, a hai pinepine aku ika ka Haku olelo. Ai keia mau la, hele o Batimea a puni ka aina, a kamailio nui me kanaka. Pela, ua nui ka poe ma Maui nei i lohe i ka olelo a ke Akua, i keia makahiki i hala aku nei. NO KA EKALESI\. Aole hookolokoia kekahi ma keia ekalesia. Aka, aole pono paha ka noho ana o lakou a pau loa. Iko maua manao, nui ka hoomaloka, a me ka palaka a me ka inolowa ma na ekale.sia o Hawaii nei. Aole o makou4>akele i keia mau mea ino. Eia no ka Haku o lesu ma kahi kokoke me ka makemake e kokua mai ia makou aka, aole manao ka ekalesia e hookipa ia ia. Aloha ino ka poe hewa ka i komo iloko o ka ekalesia. [ keia makahiki, ekolu kanaka wale no ka i komo iloko o ka ekaleaia ma Wailuku nei- Ena hoahanau, mai Hilo a Kauai, e pule oukou i ke Akua i ninini mai ia i ka Uhane Hemolele maluna o makou, i nui ka poe e'huli i ka makahiki hou aku. Aloha oukou a pau loa. Na maua, Gelixa, Limaikaika.