Ke Kumu Hawaii, Volume II, Number 12, 8 June 1836 — Page 46

46 KUMU HAWAII. (IUNE,

NO KEKAHI PUU.

                I ko makou holo ana ae loaa ia makou na puu--He kiekie loa, aole hoi kahi e pii ai iluna. Eia ka mooolelo o kekahi o ua mau puu la. Ua kapaia he pu kupu. Penei ke kupu ana. O kanaka o ua puu nei ua la pio aku lakou i ka makuawahine o Kana. O Kina ka inoa o ua wahine la. Kaua aku la o Kana i ke alii o ka puu. Holo aku la laua me kona kaikaina me Niheu a hiki aku i ka puu. Noho iho la o Kana i ka waa. Pii aku la o Niheu e kii i ko laua makuawahine. Loaa ia ia ka hale a kokoke e komo i ka puka ku ee mai na kiai elua ia ia. Hakaka lakou a aneane kokoke o Niheu e kiloia i ka pali, alaila la hopu mai la ka manu kolea ia ia ma ka lauoho, hemo ae la ke lauoho, a haule oia, hilahila iho la; nolaila oki ia i kona io, alaila iho iho la ilalo i kona kaikuaana. Ninau mai la o Kana ia ia Pehea oe i pii aku nei? I mai la kela i pii aku nei au a ike aku la au i ka makuawahine a kaua, kii aku nei au ia ia e lawe mai, paau i na kanaka ma ka puka, hakahaka wau a eha, a hoi mai nei au. I aku la o Kana ia ia. E noho oe, owau ke pii. Ku ae la no ia iluna ma kona wawae, maloko o ka waa, kupu ae la kona kino a like ke kiekie me ko ka pau, alaila kupu ae la hoi ka puu a kiekie, kupu hou no na Kana nei a like pu. Pii hou ae la ka puu, a pela no o Kana-a pela hou aku ka puu a pela hou aku no hoi o Kana Kupu pu ae laua o Kana me ka puu a punaweliweli kona kino A ike O Niheu kona punaweliweli ana kahea aku la oia i kona kaikuaana I aku la, E moe ae oe i Kona i Ouli la i kou kupunawahine. O aku la o Kana i kona lima i kona kupunawahine, hoouka mai o Ouli i ka ai iloko o kona lima a nui. Hoi mai la ia i kona lima, a ai iho la ia a nui kona kino a me kona wawae. Ike aku la o Niheu ua nui ka wawae o kona kaikuaana; oki aku i ka pahi a pii ae la ka huihui o kona eha a loaa ia maluna lalau na lima ona i ke kaupaku o ka hale. Ike na kanaka o loko, I aku la kona makuawahine O Kana"! alaila kupu pu ae la laua o Kana me ka puu---Paa nae kona lima ma ke kaupaku---kupu no ka puu—a kupu no o Kana a kiekie loa kokoke no e ku i ka lani, o ka hiolo no ia o ka puu a pau na kanaka i ka make. Ua nahaha liilii ka puu, a haule kekahi apana ma ke kauwahi, a o kekahi apana ma ke kauwahi oia na puu i ike pinepineia ma ka moana o kokoke mai ana, aka, loaa ia Kana kona makuawahine a hoi aku la. O ka olelo no ua puu nei he wahahee ia i ka manao o na kanaka a pau loa.
 

NO KO MAKOU PII ANA I KA PALI A ME KA
HOI ANA I KALUAAHA.

                Ua nui ka mea kupanaha i ikeia o makou i keia holo ana, aole e pau ia'u i ka palapalaia i keia wa; moe makou ia po ma Kalaupapa--- He aina kanaka ia---he maikai ke awa. Malaila paha e noho ana ka misionari hou ke hiki mai. Ala ae la makou i kakahiaka nana mawaho he makani ka! ua manaoia aole au e pono ke holo hou i ka waa. Nolaila haalele au i ka waa a pii mai i ka pali o na kanaka ehapa pu me au---He ino ke alapai, ua pakika i ka ua, kala aku au i na kamaa a pii no, aole au i nana mope o poniuniu ke poo a haule iho. Pii no makou a hiki i kekahi pohaku e ku pololei ana iluna. He haiki loa kahi e ku ai ka wawae, aole hoi kahi pono e kalele ai na lima, aole loa i hiki owau wale no ia wahi. Paulele no wau i na kanaka i maa i ka hele ma ia wahi a hiki no, ma ko'u pii ana ma ia wahi ino, loaa ia'u keia noonoo. Ua like pu au me ka mea e makemake ana e pii i ka lani. Ina i manao oia e hiki ia ia wale iho no o kona haule i ka po no ia, aka ina i manao oia aole i hiki ia ia wale no ke pii i ka lani, a paulele ia Iesu, o ka hiki iho la no ia. Loaa ia'u ko luna iho koke no i kai i Kalamaula, maloeloe no---moe malaila, kakahiaka ae hiki i Kaluaaha nei.
 

NO KA PULE HOOMAU.

                Nui na mea au e makemake ke palapala aku ia oe, aole ka hoi a'u manawa i keia wa e pono ai, aia e ike kaua he maka a he maka. O ka pule hoomau iho nei o makou, o ka'u ia e hoike aku nei ia oe, mai ka hoomaka ana a i ka hopena o ka pule, ehiku no la, nui mai na kanaka---piha loa ka hale i na la ehiku a pau, aka, ma ka la Sabati, ua piha ko makou mau hale pule nui elua. O ko kaua hoahanau o Gelina kekahi pu me makou. Ia ia kekahi hale, ia'u hoi kekahi. I ka wa poeleele kakahiaka nui, ua paa pu ka hale. Haka pono mai na kanaka---a ua loaa no i kekahi poe ka makau o make ko lakou uhane i ke Akua. Manao maua he maikai keia pule hoomau---he hua mai no—aole loa i akaka i keia manawa na hua a pau o keia pule hoomau aia i kela ao mahope mai paha o ka nui.
 

NO KE KULA SABATI O NA KAMALII.

                Elima haneli me kanalima haumana kamalii o ko makou kula Sabati. Elua paha haneli o lakou, ua hai pololei mai i na pauku o ka ai o ka la. I ka pau ana o ke kula hele mai lakou i ka luakini, aole nae e hiki ke komo i ka piha e ana o ka hale i kanaka alaila noho mawaho na kamalii a kokoke i ka puka makani.
 

NO KE KULA KAMALII.

                Aole emi iki kuu kula, mahuahua no. Elima o makou mau la e kula ai i ka hebakoma hookahi. 270 na haumana---ma na hale elua ke kula---a i ka pau ana o ke kula hui no na kamalii a pau i ka hale hookahi---a pau ka pule hoi no.
 

NO KA POE MAKE A ME KA POE HANAU.

                Aole pau loa ka poe make i ka loaa ia'u, a me ka poe hanau, o ka poe o ke kahi mau aina wale no ka i loaa'i ia'u. Iwakalua kanaka i make i keia malama ekolu, a me na kanaka keu eha---a o ka poe i hanau ma keia mau malama iho nei ekolu, ma ia mau aina no, kanakolu lakou a me kumamawalu---ua oi ka poe hanau i ka poe make i 14 Nolaila ua maopopo ia'u ka mahuahua ana o na kanaka o Molokai nei i keia mau makahiki.
Aloha oe. H. R. H.
 

                WAILUKU , Maui, Mei 19 1836.
Aloha oe e ko'u hoahanau, Ke manao nui au e hoakaka aku ia oe i kekahi mau mea no ko'u noho ana i keia mau la, a me na mea e pili ana i Wailuku nei.
                1. I ka malama o Aperila, holo maua, a me ka maua poe keiki i Kaluaaha ma Molokai. Ua noho oluolu pu makou me ko makou poe hoahanau malaila. He pule hoomau malaila ia mau la la. Ua lohe no oe ia Mi Hikekoke. Pomaikai paha ko Molokai poe i ua pule la. I ko maua me i Hikekoke manao, ua mihi pono kekahi poe ia manawa. Ke manao nei au ua makaukau lakou ma Kaluaaha e noho pomaikai. Ua loaa ia lakou ka hale pule maikai, a me ka hale kula, a me na kumu ikaika ma ka hana. Ua ae mai paha ke Akua i ka pule a maua a me Anevu i pule i ke Akua i ko maua hele ana a puni o Molokai i ka makahiki o ka Haku 1828.
                2. Eia kekahi mea a'u e hoakaka. I ka mua o keia malama, nui ka haunaele ma Wailuku nei. Eia ka mea e haunaele ai: o ka holoholo ana a kekahi poe i na lio i ka po. Nui ka poe hihia i keia hewa. Mai make na lio o ke alii, a o Kawailepolepo, a o Kaauwai, a me Mikahala. Manomano ka paakiki o keia poe. Ua hoohewaia mai lakou e na lii a ua ukuia mai no hoi. Penei ka uku ana. Ua hahauia lakou ma ke kua e like me ka nui o ko lakou hewa. Paluna kaula ko kekahi, paumi ko kekahi, paiwakalua ko kekahi, pa kanaha ko kekahi, a pakanaono ko kekahi. Eia ka mea e pau paha keia hewa, aole paha. Aloha ino ka noho liuliu ana o kanaka ma ka hana kolohe. Awaawa loa ka hua o ka hewa. No ke aha la i haalele ole na kanaka?
                3. Ua hoike ko makou kula kamalii i keia po akahi. Olioli au i keia hoike ana. Mahuahua ka naauao o kamalii. Nui ko'u makemake i na kula kamalii. Eia ka mea e pono ai kei pae aina. E huli nui kakou, e na hoahanau, malaila.
                4. I kela la, hoi mai o Batimea mai kona hele ana a puni o Maui hikina. Penei kona hele ana Hookahi Sabati ma Hamakua. Elua Sabati ma Kolau, elua ma Hana, hookahi ma Kahipahulu, elua ma Kaupo, a hookahi ma Honuaula. Pomaikai na kanaka i ko lakou lohe pinepine ana i ka olelo a ke Akua i keia mau la. I ko'u manao, nui ka hua i luluia a puni keia aina. O ka Uhane Hemolele wale no i koe, oia ka mea e kupu iho, a e ulu nui ka hua o ka ke Akua olelo.
                Ke manao nei au e kaohe ia Batimea e noho ma Wailuku nei, a hoi mai makou mai Oahu mai, ke holo makou ilaila i ka ahaolelo. I ko'u manao, Eia no