Ke Kumu Hawaii, Volume II, Number 5, 2 March 1836 — Page 19
1836.) KUMU HAWAII. 19
poe haalele ole. O ka rama he mea pepehi kanaka ia. — Aole anei pela ka mea e hana a e kuai aku? Eia kekahi olelo e hoakaka ai.
Ua pepehi ke kanaka opiopio i kona hoalauna, i ka makahiki 1833.
Ua ninau aku ka lunakanawai ia ia, "Pehea, ua hewa anei oe?"
I mai la kela "Ae. He hewa no wau. Aka, o kuu makuwahine, oia ke kumu o ka'u hana hewa ana.
He manao pepehi kona. Ua kiai oia, a nana i ke kanaka, alaila ua haawi mai oia ia'u i ka pu. Nui ko'u makau, a ninau au i ko'u makuwahine, 'Pehea e hiki ia'u ke pepehi aku ia ia a make? - Alaila haawi mai ko'u makuwahine ia'u i ka omole rama, i mai la, E inu iho oe ia mea, — a e hiki no.''
Pela no, inu ia, a pepehi, mahope iho, ua kaawiia ua mea pepehi kanaka la.
O KEKAHI NOWETE. Ua inu ia i ka rama, ma Honolulu nei, a haule iho mai ka moku iho iloko o ke kai, a make iho la. Feb. 18, ka la o kona make.
O KEKAHI KANAKA MAOLI. Mai make no hoi kekahi kanaka maoli ma Nuuanu i ka po 23 o Februari nei. Ua ona ia ma ka hale rama malaila a haule iloko o ke kahawai;aole hiki ia ia iho ke pakele; - ua huki kekahi i ua mea ona la mai loko mai o ka wai.
MR. DIELA MA. Ua hoi mai, lakou mai Maui mai, Feb. 19.
KAUKA IADA. Holo aku ia, Feb. 16, ma Kauai, i hoi mai i ka la 21.
He mea mau ka mai o Mi. Kuiniwahine, aole ona maha, aole hoi i nawaliwali loa, e hiki no ia ia ke hele uuku maloko o ka hale.
Ua maha ka mai o ke keiki a Mi. Alekanedero.
HALE PAIPALAPALA, Feb. 25, 1836.
Ua paiia a paa, ma Honolulu nei, ka lua o ka pai ana o ke KAUOHA HOU a ko kakou Haku e ola'i a Iesu Kristo.
Ua paiia no hoi KA HUHUIHELU.
NO NA KULA MA KOHALA.
Eia hoi neia waha mea hoakaka. Ia'u ma Kohala, hoike mai la ko laila mau kula, mai ka poakahi a poakolu. Ua kanaha paha ua kula. A o na haumana, hele kinikini mai la lakou i kekahi la, a ua i kekahi la, a makau ka nui, o pulu ke kapa, a opili ke kino. Aole nae i pau lakou i ka makau; hele mai no kekahi - ua aahu i ka moena, i mea e pale ai i ka ua a me ke anu. He ikaika paha lakou. Ua tausani paha ka poe hoike. He poe ike ka nui, a he poe kamalii kekahi. A nui no ka poe koe ma ka hale; no ka ua, no ka molowa paha, no ke aha la? A hoike mai lakou i ke aha? i ka ike pa oioi a me ka hawawa ka nui. Ua hoi i hope kekahi - a kahi no a hoike kekahi he mau haumana hou lakou. Ua lalau kekahi poe kahiko, a ua nalowale hoi paha, auhea la? - Hewa na kumu, a auhee na haumana. Aole kula ma Kohala; he mau kula nae — ekolu a eha paha - he mau kula nui - nui wale na haumana, a ua makaukau, i ka heluhelu ana; aole nae i makaukau loa, he nui no ka hemahema i koe. Ua kokua mai na konohiki i na kumu a me na haumana i ka hoala hou ana i ko lakou hale kula. Eha paha hale i paa iho nei. He mau hale nui a maikai kekahi. Mamuli paha mahuahua na hale hou.
NO KO LAILA PALAPALA.
Eia hoi kekahi; makemake mai na haumana i ka palapala. Mai keia hoike iho nei a hiki aku i kela hoike ma Maraki paha, pau loa ka'u mau palapala i ke kuaiia'ku ia lakou - o ka Nahelu - ke Kanawailua - ka Iosua, ka Lunakanawai, ke Samuela, ka Oihana, ka Roma, ke Galatia, ka Petero. Ua pau e palapala hemolele e ae. Nui no ka palapala i loaa ia lakou. Uuku nae ka lakou heluhelu ana.
NO KE KUMU HAWAII.
Eia hoi kekahi. Pau ka hoike, ninau aku la au; "Pehea? aole oukou makemake e lawe i ke Kumu Hawaii?
I mai la kekahi, "Makemake no paha — heaha ia? he palapala anei? he kanaka paha?"
"Ka! ka inoa ua akaka ia oukou; he palapala nui, i hiki pinepine mai i mea e naauao ai oukou.
A lohe lakou, - hoole mai kekahi, "Aole, aole makou makemake."
Kahaha; aole oukou makemake i ka naauao."
"Aole.''
A o kekahi, ae mai lakou, a loaa ia'u he kanaiwa kanaka e lawe i ke Kumu Hawaii ma keia makahiki. He poe hou keia, aole lakou i ohi mamua. Ina e huipuia lakou me ka poe i lawe mamua akolu paha kanaha ma Kohala. Lawe naaupo paha kekahi, a lawe pono no kekahi.
Pau ia manao. Na LAIANA.
NO NA KULA.
Hilo, Ian. 1, 1836.
I ka po akahi Dekemaba 28, hoike mai la kekahi mau kula ma Hilo nei.
O ke kula kamalii a Mi. Koana ma 110
O ke kula kamalii no Pueo 22
O ka poe Kumu 22
Kane. Wahine
O ke kula a ke alii o Hilo nei 32 89
O ke kula a ke alii o Waiakea 18 10
O kekahi kula hou aku ma Waiakea 0 1
O ke kula no Pueo 1 6
O ke kula no Wailua 9 11
O ke kule no Olaa 21 21
Ma ke kula kamalii a Mi Koana ma 70 ka poe heluhelu palapala, 40 ma ka A, a me 31 ma ka Helunaau. O na kula kanaka makua, heluhelu lakou ma ka Lunakanawai wale no. Ua hoike hoi kekahi poe o lakou ma ka Helunaau.
E ninau mai auanei paha kekahi, Heaha ka mea i emi ai na kula a me na haumana i keia wa? Aole he mea hookahi i emi mai ai, aole elua, nui wale no. Hilahila paha makou a me koonei poe kanaka ke haiia aku na mea a pau i emi mai ai na kula i keia manawa. Eia nae kekahi mea, o ka palapala ole. Pau kahiko na palapala. Noi pinepine aku makou i hoouka hou ia mai, aole nae i hiki mai. Nolaila aole i hiki ia makou e hooikaika nui aku i kanaka e hele i ke kula, o imi auanei lakou i ka palapala a loaa ole.
E hooikaika aku oe i kou poe hoalawehana ma Honolulu e haawi mai i na palapala a e pule nui i ke Akua hoi, i holo ka ke Akua olelo a lanakila loa ma keia wahi.
D. B. L.
NO KO PILILUA MAKE ANA.
Make ma Kualoa, o Pililua, ka wahine a Kaneakalau. He liuliu ka mai ana, he mau mala ma ehiku paha.
I kona wa mai, palapala mai la ia kona manao. Aole loaa mai ka palapala a ua wahine la i kona wa ola. Mahope mai o kona make ka loaa ana. Na ke kane ana e haawi mai ia'u. I kona la e make ai, i mai la ka wahine i kana kane, penei, "Eia paha kuu la e make ai. Aia kekahi palapala a'u i ke kumu a kaua. A make au e haawi oe ia ia keia palapala a'u;" Penei mai kona manao.
"Aloha oe e Paleka. Eia ko'u manao ia oe, he manao aloha, ma kou hoikaika ana i ka olelo a ko kakou Haku. Makemake au i ka hele ana o ko'u uhane iloko o Kristo. Ma ko'u manao i ke kino, pau ka manao ana o ke kino. No ka uhane keia manao ana. Aloha oukou e na misionari a pa u loa ma Hawaii nei, aloha na alii, aloha na ohua haipule ma Hawaii a Kauai.
O na alii, a me na kanaka, a me