Ke Kumu Hawaii, Volume I, Number 24, 25 Nowemapa 1835 — Page 187
1835.) KUMU HAWAII. 187
Pane aku la ke kahuna; "Heaha la kana, he nani ia, ua ike iho la no oe, ka mea nana ke keiki; e aho no wau no ka uku."
I aku la ka makuakane, "Aole ia kaua ia wahi, aia no i na'lii.
Pela ka make ana o ua kaikamahine la. Ua ku anei kela hana ana a ke kahuna i ke aloha? Ua ku anei i ka pepehi kanaka. E noonoo oukou ka poe ike, ka poe nona ke kanawai. C. F.
Helu 4.
NO KA HALAWAI MA KA LA SABATI.
O KA PULE.
A hoomaka ka halawai, a ku iluna ke kahuna pule, me ka i ana'ku, "E pule kakou," alaila e ku oukou iluna, a e pule pu ko oukou naau me ke kahuna. Mai noho oukou ilalo. O ka poe molowa me ka nawaliwali, o lakou ke noho ilalo. -A o ka poe ikaika e ku lakou iluna. Pela ka ke Akua poe kanaka mamua, a pela kona makemake i keia manawa e noho nei. Aole paha o ke Akua oluolu i ka poe moe i ka wa pale; he hoomaewaewa aku ka keia ia ia. Oia no ka hoohalike ana i ke Akua me ke kanaka paha me ke alii paha o ka honua. - Haahaa loa na'lii o ka honua. A kiekie loa ke Akua. E pono no i na kanaka ke pule aku i ke Akua me ke kino ku pololei, me he kanaka la aole me ke kino moe paha, a noho paha ilalo, me he holoholona la. Ma na halawai uuku, na halawai ma na hale maoli, ua pono no, ke kukuli iho i ka manawa pule, pela no ka pule a pau ma kahi mehameha. - A ma ka luakini, ma ka hale o ke Akua nui – o ka pule me ke ku ana iluna o ka wawae oia ka pono.
Ina noho, a moe paha, molowa paha ke kino, a palaka hoi ka naau, a lilo paha i kekahi manawa ma ka hiamoe. Ina ku ae iluna, aole paha hiki ke hiamoe. A o ka pule me ka noho ana ilalo oia no ka hoohalike ana me ka poe naaupo, a me ka hoomanakii.
A ku oukou iluna a hoomaka ke kumui ka pule, e hoolohe pono oukou i kana pule, a pule pu me ia, aole pule me ka leo, e pule naau no. E hoolilo aku i ka manao ma ka pule a malaila wale no. Mai nana aku ka maka mai o a o, ma kela mea keia mea, ma ke kanaka paha, ma ke keiki e paani ana paha, ma ke kapa maikai a ma ka lole paha - ma ka ilio paha - ma na mea mawaho paha, aole oukou e pule ke nana aku ko oukou mau maka pela, he hookamani wale no ka oukou. Mai lalau ka manao ma na mea e ae. Ina e ku oukou e pule ana, a lilo ko oukou manao ma kahi e, ma na mea olalo nei, ma ka waiwai, ma ka lealea, ma ka hana, aole oukou e pule; e ku hookamani ana no oukou a me ka hoomaewaewa aku i ke Akua. E hoopaa i ka manao ma ka pule i ka wa i pule ai, e malama o lalau ka manao, a ina lalau
iki ka manao ma kahi e i kekahi manawa, e hoihoi koke mai, me ka hilahila, a me ka mihi, a makaala nui ae - o lalau hou ka manao.
Ina pule ke kahuna no ka poe hewa, e ae aku ko oukou naau i kana pule a e pule hoi oukou ma ka naau, no lakou, ia manawa iho. A pela hoi oukou ke pule ke kumu no ka poe pono, no ka poe alii, no ka poe mi sionari, a no ko kela aina, no ko keia aina. A pela oukou
e hoomana pono aku ai i ke Akua.
L. L.
Helu 5.
NO KA HALAWAI MA KA LA SABA TI.
O KA HELUHELU ANA.
A pau ka pule, a heluhelu ke kumu i ka palapala a ke Akua, o ka poe ike a loaa hoi ka palapala e heluhelu pu lakou,e heluhelu naau, me ka manao ana na ke Akua mai no ia olelo, aole na na kanaka mai a nolaila e pono ke heluhelu me ka makau, a me ka mahalo
aku, a me ka makemake malaila, a me ke aloha aku no ka loaa mai, a me ka manao oiaio i na mea a pau i kakauia'i maloko, a me ka manao kupaa e malama ia mau mea. Aole pono ke nana wale no ma ka palapala aole heluhelu,
aole hoi e heluhelu me ka manao ole, aole hoi e heluhelu i kekahi manawa, a e nana aku ma kahi e i kekahi manawa, - a hawanawana i kekahi manawa; e lilo ka manao ma ka heluhelu a ma ka imi i ke ano o ka olelo i heluheluia'i.
A o ka poe ike ole a me ka heluhelu ole, e hoolohe mai lakou i ka heluhelu ana a ke kumu - a e hoopaa naau i ka mea i lohea'i, e manao i ka pono o ka olelo, a me ka malama ia olelo. Mai noho wale lakou, me ka lohe ole a me ka manao ole, ua hewa ia, a he hookamani no. Ua lilo ka manao ma kahi e, ma na mea lapuwale i ka wa heluhelu, aole lakou e hoomana aku i ke Akua. Eia hoi kekahi mea no ka poe ike ole a me ka heluhelu ole. E hooikaika lakou ma ka heluhelu, a e wikiwiki hoi i loaa wawe ka ike, a e kuai i ka palapala, a e lawe mai i ka hale pule i heluhelu pu lakou me ka poe ike. L.L.
Helu 6.
NO KA HIMENI ANA.
A pau ka heluhelu ana, a i aku ke kumu, "E himeni kakou," alaila lawe ka poe himeni i ka palapala himeni a i imi i ka wahi e himeni ai, a e himeni no, aole me ka waha wale no, - aka me ka waha a me ka naau no hoi. Heaha la ke ano o ka himeni? He ano nui no ia. O ka himeni oia no ka hoolea'ku i ke Akua me ka hiilani, me ka hoomana - a me ka hoomaikai aku ia ia. O kekahi himeni ua like ia me ka pule. Pehea la oukou e hoomaikai aku ai i ke Akua, ke himeni oukou me ka manao ole, a me ka ike ole, me he mea naaupo la. Pehea hoi e hoolea aku ai oukou i ke Akua ke ike ole oukou i ka leo pono; a himeni hawawa a me ka hemahema loa, - aole ku kekahi leo me ko kekahi - ku e no, kiekie loa kekahi - a haahaa loa kekahi, a pahupahu kekahi, aole ku like iki; he uluaoa wale no ka keia, aole e makemakeia'ku e ke Akua, aole hoi oia e oluolu mai. E himeni pono oukou e hoohalike me ka leo o ke kumu - a i hiki ole ke hoohalike, e waiho no, mai himeni. E hooikaika no ma ke kula himeni, i pono ka leo a i pololei. A o ka poe himeni ole na lakou no e nana i ka palapala himeni, ina he palapala ka lakou - i ike lakou i ke ano o ka olelo i himeniia'i - a i palapala ole, e hoolohe mai ko lakou pepeiao, a e lilo hoi ko lakou manao ma ke ano o ka himeni. Mai kuhi oukou he mea ole ka himeni ana; - he mea nui no. — Ua lilo loa ko ka lani malaila. Ina paha e hiki aku kekahi o oukou i ka lani, i ke la Sabati mau o ka oukou e hana'i oia no ka hoolea aku i ke Akua -- ia Iesu i kona make ana, a i kona alahou ana i loaa ia oukou ke ola mau ma ona la. A pela oukou e hana'i ma keia Sabati. Mai lilo ka manao a me ka maka ma na mea o keia ao, ma na mea pono ole, i ka wa himeni - ua hewa ia. E hoolilo ae i ka manao ma ka hoomaikai aku i ke Akua a me ka mahalo aku ia ia, no kona aloha mai ia oukou no kona haawi ana mai i ka la Sabati, i la e imi ai i ka pono, a e mihi ai i ka hewa, a e manao ai i ke ola ma o Iesu Kristo la. L. L.
LAHAINALUNA, Nov. 5, 1835.
No na kanaka a pau loa e noho ana ma na aoao o ku honua o Hawaii nei, a me ka poe e noho nei i loko o keia hale.
Auhea oukou e ko Hawaii; a me ko Maui hikina, a me ko Maui komohana, o ko Lanai a me ko Molokai, o ko Oahu a me ko Kauai, a me ko Niihau. E hoolohe, e na aina o Hawaii nei a me ka poe no hoi e