Ke Kumu Hawaii, Volume I, Number 23, 11 November 1835 — Page 183

1835.) KUMU HAWAII. 183

NO KA WAHAHEE.

                Auhea oukou e na hoahanu a pau mai Hawaii a Kauai. Ua pomaikai makou i ke Akua i keia mau la, no ka mea, lohe iho la makou i kekahi mau mea a kana kauwa i hai mai ai ia makou. Aia ma ka Oihana, mokuna elima—pauku akahi a hiki i ka pauku umi kumamalua, no ka wahahee o Anania, a me kana wahine o Sapeire. O ko'u lohe ana i keia olelo, olioli ko'u naau me ka makau, i ko'u lohe ana i ka hewa o ka hoopunipuni, i ka make ana o Anania a me kana wahine, no ke kuai ana i ka aina i ke kala, a make, huna laua i kekahi, a hoike aku i kekahi. Manao iho la laua e nui paha ko laua waiwai malaila, aole laua i manao he hoopunipuni keia—ikaika ko laua manao e waiwai laua ma ka huna ana i kekahi mea i loaa mai ai ka aina, a ae no kana wahine i keia mea a laua i manao ai a make pu no laua i ka la hookahi, no keia hewa o ka hoopunipuni;—Oiaio no he hewa nui io no keia.

                Auhea oukou, e na hoahanau? e pili nui keia hewa ia kakou i na ekalesia, o ka wahahee, kakaikahi paha ka poe i koe, no ka wahahee ka nui mai o a o. Ina i hoole mai kekahi, aole, he wahahee no ia. E noonoo ia Anania a me kana wahine, e na hoahanau e, nani ka hewa nui o ka wahahee, pili ma ka ae ana a ma ka hoole ana, ma ka haawi ana, a ma ka aua ana, a ma ka lohe ana, a ma ka olelo ana, a ma na hana a pau a ke kanaka i hana 'i me ka pono ole—o ka make ka hope e like me Anania a me Sapeire.

                Lokomaikai ka Haku i kona haawi ana mai ia kakou i na mea a pau e pono ai. Pomaikai ka mea i hilinai ma na mea pono i ko lakou Haku e ola'i ia Iesu, aka poino kakou, e na hoahanau, ke hilinai ma na mea pono ole e like me keia hewa o ka hoopunipuni. E like me ka poe moekolohe, ua loheia, a ninauia, a hoole, aole, aole, he hoopunipuni no ia, ina paha he aihue, a hoole, he hoopunipuni no ia.

                Pela na mea i hihia i kela hewa i keia hewa, a me ka poe puhi paka ma ka ekalesia, ua honiia lakou a hoole, aole, he hoopunipuni no ia. Aka o ka puhi paka, he hewa nui keia, nolaila mai kekahi hua o ka moekolohe, a me ka pepehi kanaka, a me ka aihue, a me na hewa nui e like me keia mau mea, o ka hope no ka make.

                E na hoahanau, e hoomanao ia Anania, a me kana wahine. No ko kakou malama ana i keia hewa, hiki ole mai na kanaka ia nei ke keakea nui kakou ia lakou—ke uumi nei kakou i keia hanauna kanaka. Ke kuhikuhi aku nei kakou ia lakou e hele ma ke kae o ka po a nolaila ke pai a uma wale nei lakakou i ka make aka e loaa auanei ia kakou ka make hikilele iloko o lua naonao, weliweli makau, make pau ole ia ao aku, ia ao aku.

Na KAAUWAI.

Waihee, Maui, Oct. 7, 1835.

WAILUKU, Maui, Okatoba 26, 1835.

                E Tineka.—Ke manao nei au e hoakaka aku i ka poe heluhelu i ke Kumu Hawaii i kekahi mau mea a'u i ike ai i ko'u hele pu ana me ko'u h oahanau a puni keia aina moku.

                1. Nui ka aina maikai, momona, a maua i ike maka ai. Ua hele pinepine au mamua a puni ka moku. Eia ka ha o ko'u helu ana. Aka, aole emi iki ko'u mahalo i kekahi mau aina. Aia Koolau, he aina momona no ia. Ua inu ia i ka ua mai ka lani mai. Ua uhiia ia aina i na laau, a me ka mauu a me na pua. Ua loheia ka leo o na manu e himeni ana i ke Akua, me ka nahelehele kokoke i na hale malaila, Ua lele ka wai ma ka pali ilalo me he mea paani la. Aia o Hana, he aina maikai no ia. Nui ka ai e ulu ana ma Hana. Nui ke ko, a me na laau malaila. Aia ka pulupulu, a me na laau hua kekahi, o ke papaia, a me ke kuawa. A ina kanu ia, e ulu pono no paha na laau hua a pau loa. Hookahi mea wale no i koe a maikai loa i aina. O ka wai kahe. Aole poino loa no nae ko laila poe i ke wai kahe ole, no ka mea, aia  mauka kekahi wai, a hooua pinepine mai ke Akua maluna o lakou. Nui loa ka aina maikai ma Maui hikina.

                2. Eia kekahi mea a maua i ike maka ai. O ka mehameha o ka aina i kanaka ole—a o ka hemahema o ka poe i koe.

                Nui na aina kanaka ole ma Maui hikina. Pela ma Hamakua, a ma Koolau, a ma Hana hoi. Minamina maua i ka nana ana i kekahi mau ainamaikai aole mahiai ia—he nahelehele wale no. Ua pau na kanaka i ka haalele—make paha kekahi—hele kekahi i ka aina e. Aloha ino i ka mehameha o ka aina. Pehea ka hope?

                A hemahema no hoi ka poe i koe a puni keia moku. Aole manao nui lakou i ka palapala hemolele—i ka ke Akua olelo. Aole nui ka poe komo iloko o ke kula i keia mau makahiki—kakaikahi wale no. Aole akamai lakou—aole manao i ka hoike e like me ka wa mamua. Aole manao lakou i ke Akua. Ma na mea e pono ai, palaka ka nui o kanaka, molowa—hookuli lakou i ko lakou mau pepeiao—hoopaakiki i ko lakou mau naau. Ma Koolau, a me Hana, a me Kipahulu, a me Kaupo, a me Kahikinui, a me Honuaula, a me Kula, hoike mai 1181 haumana wale no. A kaumaha ko maua naau, no ka mea, aole kamalii iloko o ke kula—kakaikahi wale no. Minamina loa ko maua mau naau i ko na kamalii he nui loa ma Maui hikina e noho ana ma ka naaupo, a ma ka pouli. E lilo koke lakou i poe kolohe, a poino nui ka aina a me ke aupuni ia lakou. Aole pono anei na'lii ke kau i ke kanawai maluna o kamalii a pau ma keia moku, e komo lakou iloko o ke kula? I ole lakou e komo, a e ao i ka palapala a lilo i naauao, e uhi hou ia keia aina i ka naaupo, a me ka pouli, a paapu ka aina i ka poe powa, a me ka poe kolohe, aole paha e hiki ia ka malihini ke hele a puni ka moku o pepehiia e ka poe powa.

                3. Eia kekahi mea a'u e hoakaka aku ai. I ko maua hele ana a puni, aole maua ike i kekahi mea e puhi baka ana. Pomaikai maua i keia mea. Pomaikai ko maua mau maka i ka ike ole i ka uwahi e puhi ana iwaho o ko ke kanaka waha a me ka ihu, e like me ka uwahi e pii ana iluna ma ka luapele. Pomaikai ko maua ihu i ka honi ole i ka hanu pilau o ka mea puhi baka. I ko'u manao, aole pio loa ka puhi ana o keia mea ino—aka, o ka poe puhi, puhi malu no lakou. Ua pono keia, no ka mea, i mai o Paulo, "O ka poe ona, ua ona lakou i ka po." E ka poe hoahanau, mai Hawaii a Niihau, pono oukou e haalele loa i ka baka. Ua ike maopopo oukou i ka hewa o ka puhi ana, pehea e hiki ia oukou ke hele i ka ahaaina a ka Haku me ka hanu pilau i ka puhi baka ana? Ua paa ko'u manao, paa loa, aole e haawi hou aku i ka berena, a me ke kiaha, i hoailona o ko Iesu make ana, i kekahi kanaka, a i kekahi wahine haalele ole i ka baka. Eia ke kanawai paa, ma ko Iesu ekalesia ma Wailuku. E na'lii a me