Ke Kumu Hawaii, Volume I, Number 10, 18 March 1835 — Page 78
78 KUMU HAWAII. (MARAKI,
HE OLELO KIKE NO KA OLELO A HAWAII NEI.
Kamailio pu ke kumu me na haumana, penei;
1. Kumu. Ea, auhea oukou; E hiki anei i ka pohaku ke hai mai i ka manao?
Haumana. Aole.
2. E hiki anei i ka pauku laau ke hai mai i ka manao?
Aole loa.
3. No ke aha la?
No ka mea, aole manao o ia mau mea, aole hoi he waha.
4. E hiki anei i na mea waha a pau ke olelo mai?
Ae paha; aole, hiki no i kekahi poe, a hiki ole i kekahi.
5. Owai ka mea e hiki ai?
O ke kanaka.
6. Mahea i hai mai ai ke kanaka i kona manao?
Ma ka waha mai.
7. Ehia mea o ka waha? E noonoo pono oukou a e hai mai.
Ehia la? O ke a luna, o ke a lalo,o ke alelo, a o ka lehelehe oia ka makou i ike ai; oia paha ea?
8. Oia hoi ha. A pehea ka poe holoholona, aole anei he waha ko lakou e like me kakou?
He waha no.
9. Ua maopopo anei ka manao ma ko lakou waha mai?
Aole; he walaau wale no ka lakou, he ano ole.
10. Ae ka hoi, he ano ole no, nolaila ua like me kekahi walaau ana o oukou nei.
Kahaha; he walaau wale ia, aka, aole noonoo o ka poe holoholona, aole manao, aole hoi uhane.
11. Oia; no ka uhane ole. A e noonoo pono oukou ea, a e hai mai, mahea ka like ole o ke kanaka me ka holoholona.
Eia, ma ka hiki pono i ke kanaka ke noonoo, a manao ae, a e olelo aku i ka manao ia hai, a kamailio pu me kona hoa, a aoia mai kela mea keia mea; aka, o ka holoholona, aole ona manao, aole e hiki ia ia ke kamailo pu, aole e hiki ke olelo mai, aole hoi la e noonoo ae i na mea ma keia hope aku, he kino wale no kona.
12. Ua maopopo anei, okoa ke kino okoa ka uhane?
Ua maopopo no; penei ko makou lohe ana ae, o ke kino o ke kanaka, ua like me ke kino o ka holoholona, ua like hoi ka io kanaka a me na iwi kanaka me ka io holoholona a me na iwi holoholona, he mea manao ole.
13. Ae ka paha; a nohea i kupu mai ai ka manao kanaka?
No ka uhane mai no. 14. Ua lawa anei na kanaka a pau i ka uhane?
Ae, ua lawa no, a ma ka waha i puka mai ai ka olelo a maopopo ka manao maloko o ka naau a o ka uhane paha.
15. Ua like anei ka manao o na kanaka a pau?
Aole like, ua naauao kekahi, ua naaupo kekahi.
E nana i ka aoao 62.
NO KA LA SABATI.
PUKAANA xx. 8.
E hoomanao i ka la Sabati; e malama hoi ia la, e hoano ia.
NO KA MANAO HEWA MA KA LA SABATI.
4. Eia hoi ka ha o na mea.
O na mea i papaia mai ma ka la Sabati.
1. Eia kekahi mea i papaia mai ma ia la.
O ka manao hewa.
Heaha ka manao hewa? Nui no na manao hewa ole ma na la noa; a ma ka la kapu, ua hewa no.
Ua hewa ka manao ma ke kino. E pono no ke malama i ke kino ma ka la Sabati, e pono no ke ai, a me ke inu, a me ke aahu i ka aahu. Aka o ka lilo ana o ka manao malaila, aole pono, ua hewa no. Ina ala'e oukou ma ke kakahiaka me ka manao ana i ka oukou ai a me ka lealea, ua hewa no ia. A ina paha e manao ae oukou ma ka oukou oihana i na la noa ma ka hana kapa ma ka mahiai, ma ke kukulu hale, ma ka lawaia, ma na mea e kula'i ma na mea e mahuahua'i ka waiwai a ma ia mea aku a ia mea aku. Ina pela ka manao ana mai ke kakahiaka o ka la Sabati a po, ina paha e hoolilo ae oukou i ka la kapu i la noa; a pela oukou e hookiekie ai maluna o ke Akua i ka hoohaumia ana i kona la hemolele, aole hiki ke hoano i keia la, ke lilo ko oukou manao ma ia mau mea. Ina paha hele oukou i ka halawai, a heluhelu hoi i ka ke Akua olelo, a pule aku i ke Akua, pono ole no ia mau mea no ka lilo ana o ka manao ma kahi e. O ka manao, oia no ka mea e pono ai ka hana, oia hoi ka mea e hewa ai ka hana. Ina pono ka manao, pono no ka hana; ina hewa ka manao, hewa no hoi ka hana, hewa ka pule, hewa ka heluhelu, a hewa ka halawai. Ina e hele oukou i ka hale pule a ike aku ko oukou mau maka i wahi mea maikai, i wahi lole paha, i wahi kapa hanohano paha, a lilo aku ko oukou manao ma ia mau mea, ina e paumaele ka la Sabati ia oukou. Aole oukou e malama ia la, aole hoi e hoolaa ia, ua hewa oukou no ka manao ana ma ia mau mea ma ka la Sabati.
Pela hoi oukou e hewa'i ke manao oukou ma ia mau mea maloko o ko oukou hale iho, a mawaho paha, ma ke ala paha, a ma ke kula paha. Ina paha e manao oukou ma na mea pono i ka manawa e noho ai oukou ma ka hale pule, a i ka manawa halawai ole e lilo auanei ko oukou manao i na mea pono ole, i ua mea lapuwale, i ka lealea paha, i ka hana paha, a i kela mea kino i keia mea kino, ina paha e hoolilo oukou i ko oukou halawai ana i mea ole, a e hoohaumia hoi i ka la hemolele.
Ina hiki mai ka la Sabati, a makemake oukou i noa wawe ia la i hoi oukou i ka lealea paha, i ka hana paha, a oluolu ole oukou no ko ke Akua hoolilo ana ia la i la kapu, a no ka loihi hoi paha o ua la la, ina akaka loa aole oukou malama ia la, aole hoi e hoano ia. E hoohalike no oukou i keia la me na la noa, a i hoomana aku oukou i ke Akua, he hookamani wale no ka oukou. E pale aku oukou i keia mau manao a pau ma ka la Sabati - no ka mea ua papaia mai ia e ke Akua.
2. O ke kamailio hewa ana, oia no kekahi mea i papapia mai ma ka la Sabati.
He aha ke kamailio hewa ana? He mea nui wale ia, he mea pinepine ma keia pae aina a ma na aina e ae no hoi. Ua lohe iho nei oukou i ka manao hewa ma ia la. A o ke kamailio ana ma na mea pono ole ke manao malaila i ka la kapu, ua hewa no ia, aole pono. E hoolohe mai ko oukou pepeiao i akaka keia mea nui. Ua haawi mai ke Akua i kino no oukou - he pono no ke kamailio no ke kino ma na la noa - a ma ka la kapu, ua hewa ke kamailio oukou malaila, aole no ke kino ka la Sabati no ka uhane no. Ina lilo ka olelo ma ia la i ke kino, ina hoololi ae oukou ia la i la noa. Ina like pu ka olelo ana ma ka la Sabati me ka olelo ana ma na la e ae - heaha anei ka mea e like ole ai ia la me na la e ae? O ka halawai anei? Aole, he halawai no ma na la noa. O ka hooki ana i ka hana anei? Aole. Heaha la ka pono o ka hooki ana i ka hana ke lilo ka oukou kamailio ana malaila. Ina e hooki ae oukou i ka hana ma ke kino i ka la kapu, aka e kamailio nui no nae malaila - kokoke paha ia e like pu me ka hana o ke kino, a hoolilo ae no oukou i ka la Sabati i mea ole, a hoohalike hoi oukou me ka poe hoomaloka a me ka naaupo, i ka poe i lohe ole i ka la maikai.
E waiho paa oukou i keia manao iloko o ko oukou naau. Ua hewa ke kamailio ana no ke kino ma ko ke Akua la. A o ke kamailio ana no ke kino oia no ke kamailio ana no ke kapa, no ka maikai a me ka hanohano o ke kapa, a me ka lole, a me ka lei, a me