Ke Kumu Hawaii, Volume I, Number 8, 18 February 1835 — PEHEA LA E HOOHULIIA'I NA MAKAAINANA MA KA PONO? [ARTICLE]

PEHEA LA E HOOHULIIA'I NA MAKAAINANA MA KA PONO?

1 :» afoha like ia mai e ke Akua ke alii ;i me ka inakaainnna. Ina e inanan k«>kahi nole i akaka ke nloha o ke Akua i ka p<>e makaaiimna ilihune; eia knn olelo ia ia: .lole ma ka wuiwai ko ke .ILuu alnlKi i» i kf kanaka. Ma koiia inanao e hoola i ko kakou mau uhane, malaila ke atoha uiaopopo. Ina paha e manao nna ke Akua e hoola i ka uhape o kekahi kanaka, ua hoopale aku oia i na mea hewa a pau mai ona aku. He mea hoowalewale hewa ka waiwai. Aohe nui o na mea waiwai e imi ana i ke aupuni o ke Akua. Ua paa ko iakou manao ma na mea o keia ao, a ua hoowahawahaia na mea

0 kel» to. Nolail*, mlm mii o ka poe haipule wakv«L Ok lw ke Akua i pap« mai ai i kona poe k*n*ka, u Mai pu« ni waiwai oukou:" « Im ike mai kela, e hoopapau aaa lea mau rat na mea o keia ao,laweaku iio ia i ko lakou »«• wai mai o aku t i lik» ole lakou i ka hoohewaia ilaila. No"kona aloha ole anei ia? Aole. No kona niakemake no e kaawaie ai na mea hoohihia a pau, i poina ole ia lakou ka pakela nani oluna, ma ka heowalewaleia e na mea olalo nei. hia i pono i ko ke Akua manao i waiwai mai kakou a pau, he mea hiki wa< we no ia ia ke haawi mai ia mea. A* ka, ina peia ia mai kakou, e lilo ka naau o kanakai ka hookiekie a me ka hookano wale, aole hoii na kanaka ma* lama ike Akua e koe. Ke kumu ia a ke Akua i aua ai i ka waiwai nui no na kanaka a pau. Aka, o kona aloha ika poe ilihune, aole ia i aua i kona- aloha ia lakou. I haawi mai no ia i kana Keiki ponoi no lakou, i hele ai lakou 1 ka olelo e ola'i ma kona waha oiai. Me ka poe iiihune oia i noho pu ai ma keia ao; a hai mai la hoi ia lakou i kana olelomaikai. Nowaena mai oia poe hoi kana mau haumana a me kona poe haipule; a ua waihoia ka poe wariwai ma ko lakou makemake e hahai ana mamuli oke ao nei. Ina i haawiia mai ka waiwai no na'lii a me na mea nui 0 keia ao, ua haawi mai no hoi oia i ka Uhane ona a ine ka olelomaikai i ka poe ilihune i ola'i lakou. Pehea ka poe ilihune o keia pae ai* na? Ina paha i manao ke Akua, e haiia'ku ai kana olelomaikai i ka poe ilihune ma ka honua nei, heaha la ao!e i lohe na makaainana o keia pae aina ia mea inaikai? Ke 1 aku nei au, L'a lohe no lakou, ua hai nui ia ka olelomaikai ia lakou, aole nae lakou i huli n»ai. Ua liAonohoia no hoi na kuinu ma ko lakou mau wahi e ao ia lakou i ka palapala a ke Akua; a ua ao lakou.aole nae i ao nui, a hiki jnai ka molou a a haalele lakou ia n»ea. No ke ahala ia? lle naau paakiki loa anei ko lakou, 1 hiki ole i ke Akua ke hoohuli mai ia lakou? (I kekahi poe alii, a me kekahi poe kanaka ua liuli mai, a koe no na inakaainana. llealia la ka mea li huli ole mai no hoi kekahi poe nui o lakou, ke manao ke Akua no lakou ke ola? Eia paha kekahi mea i ole ai. i'a hewa kekahi poe kumupalapala ihele eao ia lakou. Ku iluna no lakou, hai aku la i ka olelo a ke Akua me ka uhauha; —papa la lakou i ka hewa, na hoi lakou iho i ka hewa. la na makaainana i ka hana ana ana kumu, ua hewa, aole i like ia me ka olelo a lakou i hai aku ai: a manao iho

la lakou, he mea oiaio ole ia. Aole no i huli mai: a paakiki iho la ko l&kou nmau ilaila. Eia pahakekahi kumu i huli ole ai na makaainana i ka pono. Ke manao nei lakou, aole no lakou ia aupuni. Ua ike lakou i ka lakou alii nonakeaupuni honua, e hooikaika &na i keia mea hou. Ua ike hoi lakou i na kanaka kiēkie e hooikaika ana, me ka olelo mai, ( -Ea, hemea maikai keia, he meaoluolu, he mea ola. Ua hoao no makou, a ua ike,'o ko kē Akua aupuni ke au- % puni o ka pono. He oiuolu ka auamo aka Haku, he mama hoi kana ukana. Pomaikai no makou" i ka hiki ana mai 0 keia aupuni hou." Ua ike mai lakou 1 na'lii e hai mai ana pela, me ka hana ana mamuli o na manao kahiko. Ua lohe lakou "he mea mama ka auamo a ka Haku," aole hoi i' hoomama mai na'lii i ka lakoi. auamo e kau ana ma 'ka ai o na makaainana. Ua lohe lakou, "hemea oluolu ka ukana a Kri«to," aole hoi 1 hooluolu mai na alii i ko lakou naau i ka haawe kaumaha a lakou i kau ai maluna o na makaainana. Ua pomaikai na'lii a me kekahi poe kanakā iho i ka hiki ana mai o ka pono ma neiapae aina, aka. aole i pomaikai ka nui o na makaainana. JKe kau nei na mea koikoi kahiko maiuna o iakou 0 ke pai wale. o ke aiihee nui, 0 ke kuahana pinepine : a o ke kapu o na niea waiwai a pau o ka aina a o ke k-'ii no na'iii, oia kekahi mau mea kaumaha e koe nei maluna o na inakaainana. Ina e makemake kekahi kanaka e kuai i wahi mea ai ma ka ua ohiia ka hapalua o kona mea kuai no ke alii. A i make ke kanaka i ka ia ole, manao iho no ia e hele i ka lawaia; ole hiki, ua kapu ka moana, a ua kapu paha kekahi mau ia on«»; na na'iii wale no lakou e ai. Manao iho no ia e hanai i ka hoioholona i ia nana, i mea kuai paha i wahi lole i mahapa ke kino; a hiki aku ka lunaauhau ilaila, ua ohiia na holohoiona e ia na ke alii. Kanu paha ia i mala puiupulu e kuai ai"me ka haole, aole e hiki ke kuai waie; a lilo kekahi hapa na ke aiii, alaila pono ke kuai i ke koena. 0 ka uku, o ke k'.iahana, a o ka auhau nui, .a o ke kapu o keia mea a o keia mea, —ko ka makaainana mea kaumaha ia. • Olelo iho no ia, "Ua pomaikai na'iii a me ka poe waiwai i ke aupuni hou 1 hiki mai, auhea hoi ka pono no ka makaainana ilaila?" Nolaila, ua liloka oielo a ke Akua i mea ole i kona manao t< no kona ike ole i ka oiaio o na 4nea i hooikeia mai, a no kona manao, aale nona ka pono o ia nfau mea. Oia ha raea hhuli- oie mai ai na ma-i

kaainum 1 ka pono. Ua koumaha lakou i na mea kahiko i hoomauia e na lii haipule na keia pae aina. Ua papa mai ke kanawai o na'lii inamea hewa waiwai ole no lakou; aole hoi lakou i hooki i na mea koikoi maiima o na kanaka No ke aha? No kau mea, ooalaiia e waWai ai na'lii. A no ko lakou puniwaiwai, ua papaniia ke aupuni o ke Akua imua o kekahi poe nui, i komo ole ai lakou maloko. AubeaūukFu e na'lii haipule? Ūaike Tfo rakōu aole i huli mai na makaainana i ka pono. Pehea lk e hoo!atileaia'i lakou i na inea o ke Akua, i launa mai ai lakou i ka olelomaikai e ola'i ? I ka wa e ola ana o Kaahumanu, aloha aku la oia i na niakaainana, manao iho la ia e hoomama i ko lakou kauniaha, a e hooki i kekahi mau mea koikoi kahiko. A i kona manawa e hooikaika aku ai i na'lii ma ia manao, loaa ia ia ka mai a make aku no ia. Ai la ihea i hala aku ai ia manao i neia manawa? Ua kanili pu ia paha ia me ua alii aloha la maloko o kona holowaa:—ua hala paha mei ia i ka lani. Aole ia i ulu hou ma ka naau o kekahr kaikunane, o kekahi kai-1 kamahine paha* ea ? He mea kanu ia! manao pono ona mai ka lani niai. Na 1 ka Uhane ia i hahao iloko o kona 1 naau. • Ke i mai nei paha oukou, "Pehea la e hiki ia makpu ia mea, aole no makou ke kanawai." Aole no oukou ke kanawai. No oukou kekahi ieo kokua i ke kanawai. Aka, o keia mau niea a'u c paipai aku nei ia oukou, lie mau mea kahiko no mai na kupuna mni. A i ka haalele ana o oukou i na niea kahiko i kaumaha ai oukou, aole i hiki kekahi manao ma ke kaumaha o na mea kahiko a na'lii i hookaumaha ai i na makaainana. ■ > E aho paha e hoomanao oukou nno i ka pono no na makaainana. Itia i alohaia lakou e ke-Akua, e like me kona aloha mai i na mea waiwai, e kokua kakou ma kona manao, i laulea inai lakou i ka pono. Aka i ole, i ole oukou « kokua i ko ka makaainana mea e pono ai, na, ke Akua no e Jawē aku i ko oukou alii ana, a e haaw'i aku ia no kekahi poe hoomanao i kona makemake, a nele oukou. Ke manao nei oukou ua loaa ia oukou kapono e ola'i. Aka, o ko na makaainana manao ia oukou, 'he puniwaiwai wale no ko oukou. Aole au e i aku he oiaio no ko lakou manao, aka, ua hke me ia ke ano o na hana a oukou e hana aku ai ia lakou. Eia ka u e hooiaih aku ai, Ina aoie oukou e kokua mai me ko ke Akua manao i ka p<»o■ no na makaainaaa, aole ioa lakou f J uil 1 ** j>ono; e hele hewa mau no lakou a make: a i ka ia nui mahope i

ka hookolokoio m • t hoofli auaoei lakuu i ko Imkoa bm mtluna o nalii, i papaniia'ikapuka o keaupuni ota i kooip ol« ai lokOa. A.B.