Ke Kumu Hawaii, Volume I, Number 7, 4 February 1835 — Page 55

1835.) KUMU HAWAII. 55

                Kokoke pau ka hale kula malaila i ka hiolo. A pau ka hoike o na kamalii akoakoa mai na kane a me na wahine he 12 paha, hoakaka aku la au i ka olelo he aolele, pule iho la i ke Akua, a holo aku la.

                WAIALEE . Aole hale kula; ua pau ia i ka hiolo. Aole haumana, aole kumu; hookahi wale no kumu i koe, aole ana haumana. Ku e na kanaka i ka pono. I kuu holo ana, ike aku la au i kekahi poe e kui ana i ka mea rama, ninau aku la au,
                "Heaha ka oukou hana?"
Hoike mai la lakou me ka hilahila ole, "He mea rama."
                Ninau hou aku la au, "Pehea? Pomaikai anei oukou i ka inu rama?"
                I mai la lakou , "Oia paha; he poe inu rama makou a pau."
                I aku la au, "He mea hewa keia imua o ke Akua. O ka poe ona, aole lakou e hiki aku i ka lani; e kipaku aku ke Akua ia lakou iloko o ka po ma kahi eha mau."
                Ninau mai la kekahi, "Mahea ia wahi."
                I aku la au, "E ike auanei oukou ke haalele ole oukou i ka rama a me na hana hewa a pau. He mea pono paha ia oukou ke kiola i ka rama iloko o ke kai, a e haalele loa i kela mea ino."
                I mai la kela, "No Kauikeaouli ka rama, ina i kauoha mai oia ia makou e kiola i ka rama, ina ua pono."
                Ninau hou aku la au ia ia. "Aole anei oe i makau i ke Akua?"
                I mai la kela. "Aole."
                Ninau hou aku la au, "Owai ka mea imi i kou manao, ke Akua anei, Kauikeaouli anei?"
                I mai la kela, "Kauikeaouli paha."
                Nui ino lakou, ka poe makau ole i ke Akua.
                He halawai ko makou ma Waialee. Hai aku la au i ka olele hemolele. Kanakolu kanaka paha ka poe i koe; o ka nui ua inu lakou i ka rama, a ua moe kolohe.
                Aole kula kamalii ma Waialee. Aole hale pule malaila; pau ia i ka helelei. Paina makou; a pau, holo aku la.

                KAHUKU. Ulu mai ka pono ma ia aina no ka mea ua ikaika ka manao o ka lunaaina ma ka pono. Kanakolu haumana kamalii malaila, a hookahi haneri kanaka oo a keu, ka poe malama i "ka ai o ka la." Ua ike kekahi poe i ka heluhelu palapala. Hai aku la au i ka olelo hemolele i na kanaka 170. Moe makou ma Kahuku ia po. A halawai mai ma ka wanaao me na kanaka 150. A pau ka pule holo aku la.

                LAIE. Ekolu o ko makou halawai ana me na kanaka o ua aina la ma ka po akolu; moe malaila, a halawai ma ka wanaao. Aole nui na kamaaina, hookahi haneri ma kekahi pule; kanaha ma kekahi: umikumamalima ma kekahi: nui na malihini: no Kaneohe kekahi poe a no Koolauloa kekahi poe: ua kokoke like ka nui o ka poe malihini me na kamaaina ma ka makou pule ana. O na kamaaina ka nui o ko lakou makemake i ka hee nalu; aole makemake lakou ma ka pule, no ia mea ole makou i hooloihi i ko makou noho ana malaila. He hale kula nui ma Laie, ma ia aina, aole nae lakou i imi ka naauao. Ua palaka paha lakou; ua palaka paha na kumu; ua palaka paha lakou a pau. No ke aha la?---Ua imi aku makou i kekahi mau kamalii e ao aku ia lakou i ka heluhelu palapala: he umikumamawalu wale no ka poe i launa mai; ua hihiu ke koena, aole laka.
                Halawai makou ma Laie me Mr. ana makou e e malama i ka pule malaila i kekahi mau la; aka no ka launa ole mai o na kanaka, haalele makou a pau i ua wahi la ma ke awakea o ka po aha, a holo aku la.

                HAUULA. Malama makou i kekahi mau pule ma Hauula a ma Kaluanui kekahi, a hiki makou i Kahana ma ka po alima i ka aina awakea. Aole nui na kanaka i akoakoa mai; kanaha wale no ma kekahi halawai ana, a he hane ri paha ma kekahi, aole nui. Aole he kula ma ia mau aina a pau. Aka ua ae mai kekahi mau kamalii ma ke kula; a ua hoike mai kekahi mau kumu i ko lakou manao e ao aku i ua mau kamalii la. Ua haalele makou i ka nui o na aina, no ka mea, pau loa lakou i ka lilo i ka hewa, kakaikahi wale no ka mea i koe. O ka moe kolohe a me ka inu rama a me ka hakaka ana, oia kekahi mau hewa o lakou.
                I ke awakea o ka po alima holo makou me M r. Pareka ma a hiki aku i Kualoa. Ee makou a pau malaila ma na waa elua a holo kiki aku la.

                KANEOHE. Noho makou malaila me Mr. Pareka ma a me Amasa ma a hiki i ka la noa, oia ka la mua o Dekemaba. Ua lohe oukou i ka makou hana malaila me Mr. Binamu ma ka aoao 22 a me 23 o Ke Kumu Hawaii.
                Ma ka la noa hoi mai makou a malama i kekahi mau pule ma na kauhale, a hiki mai i Waialua nei ma ke ahiahi o ka pu alua. Kanahakumamalima mau mile, i kuu manao, mawaena o Kaneohe a me Waialua, a elima, eono paha tausani kanaka. Ke noho nei ka nui o lakou me ka makau ole i ke Akua, iloko o ka pouli, a me ka malu o ka make. Aloha ino lakou.
                I alua mau makahiki me ka hapalua waena o Waialua a me Kaneohe; 24 paha, 30 paha lakou a pau i ka helu ana. I keia manawa, eha elima paha wale no na hale kula i koe, na mea pau ole i ka haalele. I keia manawa kakaikahi wale no na kula, uuku wale ka poe haumana, a he hapa wale no ka ikaika o na kumu. Aloha ino lakou a pau loa.
Na J. S. E.

Waialua, Ian. 12, 1835.
                Ma ka malama o Dekema ba, make aku la ma Waialua nei na kanaka umikumakahi. Alua wale no na keiki i hanauia mai ma ia malama.
                Me he pua la o ka nahelehele na kanaka; helelei e ka nui me ka hua ole. He oia mau ke Akua wale no, nona mai ke ola i ka poe pauleleio. J. S. E.

                Honolulu, Ian. 12. Holo mai ka moku kalepa, o ke kia alua, Europa kona inoa, o Allen ke alii, mai Kaliforenia mai.
                Ian. 26. O ke kia alua, Velocity, Proctor ke alii, mai Bosetona mai.

                He papa inoa no na moku i ku mai ma Honolulu, Oahu, mai Ian. 1, 1834, a hiki mai Ian. 1, 1835.

Na barela aila.
Ko Beretania mau maku o kohola ....... 17, 14,400
Ko Ame rika......... 95. 99,008
112 113,408

Moku manawa ...... 1
Moku kalepa kia akolu, 9
Moku kalepa kia alua .. 27
 37
Ko lokou tona a pau 46,416