Ke Kumu Hawaii, Volume I, Number 6, 21 Ianuali 1835 — Page 41
KE KUMU HAWAII.
HE PEPA HOIKEIKE I NA MEA E PONO AI KO HAWAII NEI.
"O ka pono ka mea e pomaikai ai ka lahuikanaka; aka, o ka hewa ka mea e hoinoia'i na aina."
Buke 1. HONOLULU, OAHU, IANUARI 21, 1835. Pepa 6.
NO KA TIGA.
Ua like kekahi ano o ka Tiga me ko ka popoki.
Ua like ka nui o ka Tiga alii me ko ka Liona. Ekolu kapuai, a ekolu a me ka hapa kona kiekie, a eha kapuai kekahi. Ewalu kapuai kona loa, a he umi kekahi.
Ua like kona mau helehelena, me ko ka popoki, he nui no nae kona mau wawae a ua ikaika loa. Ua uuku kona mau pepeiao, na palahalaha ka waha, ua loihi loa na niho a me na maiuu, he mau mea weliweli loa. No ka olenalena maikai o ka Tiga, ua nani ia ke nana aku. He olenalena ka nui o kona kino, onionio nae, he eleele kekahi. Ma ke kua ka lena loa, he lena ula, a ma na aoao he hapa ka olenalena; a malalo o ka ai, kokoke keokeo.
O ka Tiga ka ilio hae o na ilio a pau, oia hoi ka ilio puni koko, aole mea e like ai.
No kona hae loa, aole loa ia e hoomaha iki i kona pepehi ana, ke ike aku ia i ka mea ola.
No kona makemake loa i ka pepehi, aole ia e ai, a pau na mea ana i ike aku ai, i ka make, alaila ai. Ina maona, pepehi wale aku no ia, no ka mea oia kona olioli.
He kamaaina ka Tiga ma Asia, a ma Aferika. O na wahi wela loa, oia kona wahi hae loa, ma Inia hoi. Holoholo oia ma ko laila ululaau, me ka pepehi aku i na mea ola a pau i loaa ia ia.
Aole loa i hoolaka pono ia ka Tiga, a lokomaikai i ka malihini. Ua noho pono nae kekahi Tiga opiopio me ka ilio maoli, aole i pepehi mai ia ia.
Ina i lokomaikai aku ke kahu ia ia, a i lokoino aku, ua like wale no, aole ia e laka mai. E nahu mai no ia i ka lima i hanai aku ia ia, e like me kona nahu ana i ka lima hahau ia ia.
I kona wa e huhu ai, e hae aku no ia i na mea ola a pau o ka honua nei. O ka Elepani a me ka Laehaokela, oia wale no kona mau mea makau iki, e hae aku no nae ia laua i kekahi manawa.
No kona hae loa, aole ia e makau i ke kanaka, aka, ina ike aku oia i ke kanaka ma kahi mehameha, lele aku no oia, e like me ka popoki, aole loa e pakele iki ke kanaka. A i kekahi manawa, ina ike mai oia i na kanaka he nui loa, lele mai no ia, a pau no kekahi a laweia'ku.
Ina ike aku ka Tiga alii i ka Liona, aole ia e holo; aka, ina kii mai ka Liona ia ia, hakaka no, a ua oleloia, ua make no kekahi Liona i ke Tiga, a i kekahi hakaka ana make pu no laua elua.
Ua oleloia ke Tiga he ilio maikai loa ke nana aku. He kulalani wale no ka onionio, he eleele loa a he lenalena loa, a ua hinuhinu maikai kona oho. A he maikai wale no kona mau helehelena. Ua ku no i ka ikaika a me ka mama.
Ua like loa ka lele ana o ka Tiga me ko ka popoki. Aole hahai ka popoki i ka iole e like me ka hahai ana o ka ilio maoli i kana mea e hahai ai. Aka, kolo malu no ka popoki, a hiki i kahi kokoke o kona lele no ia, a paa ka mea ana i ike aku ai. Pela no ka Tiga. Moe malu no ia ma ke ala kahi e hele ai ka bufalo, a o ka bipi paha, a hele naaupo kekahi o laua, a kekahi holoholona e paha, o kona lele no ia, a paa koke ua mea nui la, i kona maiuu a me kona niho.
No ka ikaika loa o ka Tiga, e pepehi no ia i ka bufalo, a waiho ia ia ma kona ai, a paa ke poo ma kona waha, a holo mama no, e like me ka holo ana o ka alopeke me ka nene.
No ka hae loa o ka Tiga aole loa lakou e noho pu ma kahi hookahi. Nolaila, aole ike nui ia lakou, ua ike mehameha ia wale no; a no ka hele pu ole o kekahi Tiga me kekahi Tiga, nolaila, aole lakou e kokua kekahi i kekahi.
Ua like na helehelena o ka Tiga me ko ka Leopadi. Ua like no hoi ke oho. Ua eleele, a ua lenalena. Eia kahi like ole. Ua onionio ka Tiga, a ua kikokiko ka Leopadi. He nui no hoi ka Tiga, uuku iho ka Leopadi. Ua nui ka huhu o ka Tiga, he hapa ko ka Leopadi. Ua hoolakaia kekahi Leopadi, a olioli no ke ike mai i kekahu, aole oluolu ka Tiga ke ike aku i ka mea e, o ka mea ana e haehae ai wale no.
Ua makemake nui ia ka ili o ka Tiga, no ka onionio maikai; a he mea kuai nui ia. Aole mea maikai e ae o ka Tiga.
O ka Tiga ea, aole ia he mea waiwai, he mea maikai no nae ke ao mai i ke kanaka.
Ina e ninauia mai kakou, Ua hana ke Akua i ka Tiga, i mea aha? E