Kuokoa Home Rula, Volume X, Number 44, 31 ʻOkakopa 1912 — NA MANAO HOOLAHA He Leta i ke Kuokoa Home Rula, Kahi i ku ai o ka Moho Senatoa Kuokoa J. C. Cohen. [ARTICLE+ILLUSTRATION]

NA MANAO HOOLAHA

He Leta i ke Kuokoa Home Rula, Kahi i ku ai o ka Moho Senatoa Kuokoa J. C. Cohen.

I keu m,uu\u e koho ai • ke kanakamaikn a kupono ua hoike mai oe i kou ir.anao maikm maoh, oia hoi, ua koho aku oe no ka pono 01 kelakeh o kou «n.i nlohn Ua 01 keiakela aku k\u haya no kou ami mamua o kau hana no kou aoio kalamna E hke me kou keho pololei atn ma ka aoao kalaiaina me ka nana ole i ka poe e holo ana, ame ka lakou mau loma alakai e hooko aku ana, pela īho la no auanei ka mau ana o ka hooponopono aupuni kuloko ole īloko o na hana 0 ka lehulehu e loaa aku ia oukou. I kou wa e wae ae ai 1 na kanaka maikai me ka nana ole i ka aoao kalauuna, a e koho aku īa lakou a puka, e i<e aku no auanei oe ī ka oili ma-. o na Kooponopoho HOOPONO A KUPONO ILOKC) 0 KE AUPUNĪ O Ke Kanaka e olelo aku aua la ee e koho pololei i ka paa baloka, oia ka Boki o ka Aoao, he Moa ī Hoolimalimaia, he Moho maluna o ka p«a balota, a i ole he Waiwai Naaupo 0 K.A HEMAHEMA NUi I IKEIA, a ma kekahi olelo ana ae paha, oia no ka ninau maia me he mea la i ka nana aku, ke hana nei oia maluna o ka noonoo o kekahi heluna nui o ka poe koho tnloka Mahope īho o ko'u hoomaka ana e hoikeike aku ī ko'u mau manao maloko o ka'u kahuahana, ua !oaa nui mai la ia u na leta, me ka hoea pu m-io na mnau lehulehu e pili ana \ ko u kulana maluna o na ninau o kela ame keia ao. >. apela nohoi me na olelo hocv]an.t maiiao ime n i ole'o a'o kupano. O ka hapanui o na ninau i hoea mai, e pih ana no īa maluna o ka ninau maia, aia he heluna nui i makemake e īke i ko'u kulana maiuna o keia ninau 0 ka ma'i fi>a lenalena he mea ku la i ka weliweh, a o kekahi alahele niaikaie lawelaweia ana no ke kupale ana ī ka laha ana mai o kela ma'i, he mea ia na kakou apau e hauoli ai Ua hoikeike ae na kanaka ī hoomaopopoia he ike kuhohonu ko lakou mi keia ninau, ī ko lakou mau manao, i walu e kaohua aku ai ka pahola ana mai a keia ma'i welmeh, he mea pono ka e okna aku na kumu maia, mawaho ae o kekahi niau mea he nui Malalo īho la o keia ano, a he mea pono ka hooili w.ile ana aku ī na aheua ana malunao kekahi mea, maluna o keia mau ao ana ī loaa mai O KA HEMAHEMA NUī, aia no la ma ke ano o ka hqohana ana aku ī ua han i la Ua lawelaweia he mau hana hmanui, a pela nohoi ka nana oleia ana o na pono o-ka poe mea ain?i īloko o keia hana kinai ma'i fn a lenalena E hke me ka hooliloia ana o kekahi mau tausani dala lehulenu, pela īho la ka pono e ae &i ī haawina dala, no ka uku houia ana aku o na poho o ka poe no lakou na waiwai i hoopoinoia Aole hemau hooikiika ana an , a 1 keia m(?a ' 0 keia ihoIakaHEMA±IEMA NUI Aole o u manaoio, ī ke kahihi wale ana aku i na ahewa ana maluna o ka Papa Ola a maluna paha o kekahi mea e ae, i hooko aku i ke kauoha ! haawua laia n , ohol 0 11 manaoio e lawe ae ! kekahi loina hoapono, no ke kue ana aku i kekahi inea i komo kmo īloko o keia hana e kamaiho nuna nei 1 ko'u manao maoh, ua hma ame keia e like nie kana i īke n he pono iloko o keia manawa. Aka nae, he niea pono e hoihoi houia mai na poho apau elike me ka hikiwawe e loaa ana I ka manawa e noho koke mai ai ka Ahaolelo, he mea pono e hooholo koke la ka bila haawina a e hookaawaleia ae no keia hana He pouo e koho īa 1 Komisina me ka hoopanee ole, no ka nana pono ana ī kela ame keia no keia mau koi, a e loaa koke ka uku koke ia aku ma ke ano kupono i kela ame keia mea koi, i ike ma°h kona poho No ka hooko ana aku i keia manao, o īa kekahi o ka'u mau hoohiki maloko o ka'u kahuahana' HE MEA PALAUEKA. O ka haawi ana i ka ahaama LUAU he kuna wale no īa 1 ka noonoo o ke kanaka ma o kona OPU Ia 0 ke ake ana o ka ahaama luau e maopopo ke ano a kekahi mea koho baloka e koho ai i kona balrka, e hke no ia me ka loihi o ka \vaiho ana o na ineaai īloko, oia hoi mai ka unn-kumamalua a hiki aku ī ka īwakalua-kumama-ha hora, e hke me ka hooljana ana a na mea paahana o ka opu o ka mea koho haloka Ua hiki ole i ka MOHO KUOKOA ke haawi i ahaama luau, nolaila, aole e īh aku maluna ona na ahewa wale ana īna e loaa aku ana kekahi i ke nahu o ka opu He alahele maikai maoh ka ahaaina luau e hookahe ai ī ka waihona dala kaulele o ka hana kalaiaina e nui ai ke ohohiaia, eia nae oloko o KA OPU kaln e waiho ai 1 kuhke ai me ka loina Repubalika i keia manawa, e

kapaia ana kekahi he mea kaukanawai maikai, i na ua nele oia 1 ka noonoo kuokoa nona īho, he noho mumule wale ! , n °> a 1 ka lux ' a mai 1 ka «wa e koho ai maluna o kekahi ninau e koho ana anei oia me ka hoopono, a ku aku I,ko uetj "° ha "'"« b Ua punukuia Au ka ?OB KALEPA no ka haawi ana ma: i na dala luhi no ka Hiwko KaUuma,etatuie aohe a lakou kamailio nuu i ke ano e hoo'ilo u aku aiia mau u \ nt \ \ ,' a V veLlwt " ul niea paahana a ka AN.UNA AIMIAU MA NAMEAĒPILI MAHIKo' 111 lh ° ' Mh Ul a ha,lh,U no n ' l OIIIANA H hoop . ae i na auhau a KIHKU< r hke me ka hiki no ke k naka e hooiLuka mao'i ana, ame ka mea e kaukai ana i kona pono ma ka hana ana. 1-. iioohana aku ja mau 10 u a } au no ka pono o ka OIHANA MAHIKO. 0 keu , ° lx tu k ; ulol ''\ l lHX>pukaia ae e lea MANA ALUNU, i kona mau holoholona maloko o ka Alnolelo O kh KANAKA MAHIKO maloko o ka Ahaolelo, M'\NVAI UNU ll ° u ° ° la llok ° ° 11,1 lun ' l huluhulu 0 ua A ir,V, ] l°y V - xh] ,olln,u > ko oleia e hoomomon j ,a ine ke KOPAA Ina e hoao mai ana na kauka i kekahi alahele e pau av na ko \ ke okua maloko o NA MALAKO i vvaht e pale īa aku ai ka pahola ana nui a ka ma'i fiva lenalena, ke kaluha nei au, lieaha mai ana Ja ka hopena? . no lie tnoa P ofo ' ei u e oleloia nei, eu KA OIH ANA ke uku nei he 75 pakeneta o na auhau, he kumu iho ™ ei ia e P° no e loaa aku ia lakou i 100 pakeneta o ka hooponopono Ahaolelo ana Af'LE KEIA HE MAHELE 0 KE KAHUAHANA. Ma ka ahaaina luau a na Repubalika i malam,i u ma ki po oka Poakolu o ka pule aku nei i hala maloko o ka Apana iiha, ua kapaia mai au e ka mea ma ke poo o ke! i ahaaina ma ke ano he "ILIO I HOOWAHAWAHAIA " no ka mea ka, eia au ke holo nei ma ke ano he Moho Kuokoa no ke kulana Senatoa. Ua kaolu mai au ī ke komo ana aku ī'oko o na h.u luku pihkino ma keia hakoko ana, ame u manao aole o'u makemake e hoano e ae i ko'u kulana i keia m mawa me k° u nana ole ī na kumu hoonaukiuki e peluia -i.ai ana'n.aluna iho o'u Ke waiho mal e aku nei no au muoki lehulehu na lakou e hooholo nuu, ina paha o ko'u ano m i--011 ilio la īa elike me ke'a huaoleio i kapaia mai ai au No īa mea, ī ka manawa a n* alakai o ka a< ao Repubahka i nana maka aku ai i na olelo o keia ano i hoopuka u ae ma ka aoao o ka mea ma ke poo o kela ahaaina luau o ka hooia ana mai īa i na niealehulehu a'u ī ole'o ai e pn ana ī ka mana e hoomalu ana maluna o ka aoao ka'aiaina HOOMALUIA* NA MAHELE O KE KAHUAHANA Ina e hoohana aku ana kanaka lawelaw'e oihana ī kela noonoo POO LIO maka wae ana ī na moho kalaiama, a'aila, koho īa lakou e like me kana i hoolimahma aku ai ī ka poe e noho mai ana īloko o kana mau hana >cr rf re nofkefa ae ana i nih , ko ka' kou mau hana o ka lehulehu i - A i W Kd | Ina he wahi hakahaka kekahi e panua aku ai īloko o kau oihana, e kono u ai kekahi mea i piha meka eleu ame ka makaukau no la kulana, e hoole aku anei oe i ka hoohmalima ana iaia, no ka mea, aole oia iloko oke Kalapu hookahi me oe K hoohmalima aku ana anei oe ī kekahi kanaka au no 1 ] ke ai ī ke kupono ole ma nri ano apau, mainuli wale no o ke kumu, noloko hke olua oia k-)lapu hook.hi O keia ka mea oiaio loa au e hani nei, i kou w\ e hoole aku ai i kekahi moho, k,. mea i hiki ke hooko aku i ka hana ma na ano apau me ka hoohalahala nle, nu kahio kekahi mea ī kupono o!e maoli, no keia kumu wale iho la no oia ke kau ana o ka mea hope i ka pihipihi o kou .loao kalaiaina, a nele hoi ka mea mua īa mea. O ke pela ana o keia ano hana apakee iloko o ka lawe lawe oihana ana, he PALAKAI, iloko hoi omhm kalaiaina, he Hooponopono AUPUNI POPOPO Aia a hiki ī ko kakon Ahaolelo ke kaihu mai ka noho mana ana o ka MANA ALUNU, a kohoia aku i Kom; Sma oia hoi i P oe kanaka, e h.ki ai ! ki Alu S-nat- o ka LehuHm ke kakoo aku, no ka non pono ana aku i ke ano o na Hana Imi Pomaikai Laula, pela wale no e ikeia ai ka loh ma na ano malokonei o Hawau E loa;a auanei na manawa maikai no na kanaka apau lon, aole hoi nokekahi mau punahele kakaikahhwale no Ua kakau ae o Ernest N. Sm,th, he mei kakau Kuikawa no ke Star-Bulletm malalo o ke poo "Ua heei mai i ka manawa a na kanaka haahaa e oh, a« , ko lakou man pomaikai iho maloko o ka Mokuaina o Kalepom " I hor pukaia ae maloko o ke Star-Bulletin o Okatoba 23, i kekahi manao e pono ai e heluheluia e kela ame keia mea koho nei o Hawan. . Uahoakakamai oia ! keano o ka noho mana la ana o Kalepom e ka Hui Alahao o ka Pakipika Hema, ka Hui Kelepona ame kekahi mau hui alunu e ae no na makahiki lehulehu, mamuh o ka hoouna mau ana i ko lakou poe iloko o ka Ahaolelo; etc Ua hoakaka pu mai oia i ke ala ana mai o na kanaka me ka hoono ana ī ke kahea o ke kukala kaua c 'Na na oT„tk: n R l a; a e hoopuehu aku 1 na «* "»■— Ma o na Kom.ana la . l.ookohu:,, no fea nmanmau pono ana aku ī na alahele i hoohanaia ai iloko o na hui nui' ua emi mai la ka auhau no ke kau ana maluna o na kaa ahi, a pela pu no hoi me na auhau o na ukana. Ua kauo ia a ku na hui hana kelepona ame kekahi mau hui īmi pomaikai e ae, e hoemī mai ī ka lakou mau kaki O ka hopena īa numuh o keia hana, oia no ka hoomahuahuaia ana ae o na hana o na hui alahao, ka hui kelepone, etc ke obi nei lakou ia mau pomaikai nui. Aka nae, he mea pono la lakou ka hoollmahma ana aku ī poe kanaka hou no ka malama ana i ka lakou oihana ī hoomahuahuaia ae la. Ma keia ano i emi mai ai ke kakiia ana i na kanak?, a hoomahuahuaia ae la ka uku hana o na hmahana, a ma keia ano nohoi, aohe he hoohalahala ana mai ma ka aoao o na hui nui, ao ka mea oi akuo ka nani, oia KA HAUOLI O NA MEA APAU." M Ē hooia mai ana keia, ī wahi e loaa ai ka hooponopono aupuni ana, a e loaa ai na kulana holomua. "He

mea pono e noho mana na kanaka ma ka rula ana " non ha;Lrk!r ma \\ kahui nu5 ' raa ano moowini no īa, haiki ka noonoo, lokomo a nana ole i ka hoaki-»ki No keaha imi ka me, i ohohia oleia ai n .i lui.W kah prpa oka bukoo Kaleponi. K hiki ani ia kakou ko ? ' ae .' nTI 3110 m f anei kulike 1110 u e akeh ak.i ne., koho h Uoka 5 noonoo E l»ke nae me kou puni \N,Ue .vna aku i na hooho ana «u i H u, v;.i 1 lnn r\ k ° ,w ke koiw ; ,',l p ,l YcU ,ho Uno pko ni,ui A\ na kulana nui.inei, tn,i ke tno pofvijH>. k,- lJ" k ;?" "V, 1 ' 1 ""' 1 Al ""« N>" O H.iw.ū, „C, ,rn k, ki 1.,,,., liki' II,„ Al,m,i o k.i AinaMiku.,, a,, kekahi nian.io haowale iloko oliU, al.ul.i, ,iololoa kekalu īlahele 1 īken no ke kaohi ,uu m.u i k,i hookoi.i an.i aku o kela ano h.uia, O kola louw Aliinu i kukul,. ,ho i Uon.i m ,ui \v.iw,e nnia o ke <mo kohu pu.ui iloko o ka holowai o ka lelmlehu a lian lu , e la Iko k,i lehuk hu mahele a pela no ho, me ko a mahole pono, iho, oi , k,i me, hina , '"Hoomomona aku \ ka me.\ y>epeh, pua.i Ke nalohn aku neuue m H,.i Atuni, nui na lnna I oluika aku Ua ikeia ka lokou ,„11, oi tka luowale ame ka noonoo ole 1 ko hai pono Ua loaa ma, nae ka hoomaopopo ana īa lakou, aole na kanaka e kunana wale aku ana.a pili wale aku nulalo o ka lakou mau ano hana ona nunawa ae noi i hala ka ulu mai ona manao maka'u no ke kau aku o kekahi uku hoopai maluna o hkou, ma e h >om.m,a ak-i ana ken mau ano, ma la ano ke hookiii ak.i nei laku , ka Uk)u r ana ma ka noho mana ana ileko ona hana knhiama. Ua emi mai ka ike nuua ana o na loio i hoolimalinirU i e na hui kmkawa kapoepiepele Ahaoleio , ukun, a pela me ka poe ī hoolinuhma h no ka im, ana i ka pono oko hkou mau haku nia na Ahaolelo Mokua.na, aole hoi elike me numua Ke hook koke loa nm rei k, la e pau loa a, ko lke ,a a " a O keia ka Mmao Hohmua, ka manao lv>i o Rus vela, ke knpa ~ki oe pela oka mei i\ nana e hdna aku nna a loaa mai k, h >pena maik-i O«\ manao , paheneheneia aku, a i kiol t ia ī kiman wā ī h 11 ua hlo la manao , mei w*,wa, lo , , ke.a nuna-va e nee n,.! 0 ke kahua p*h.,p„h . kahil o a k- k ,hi o ni , o o , ku at , naaoleuemn . n , ,ko,lh 'e no k.. Lolom.n.'e haule auanei oia niahope o li !,u 10. E \ oea mai rna keu <no ! ookahi m > Haw i «\), paa ioa kona 1 ee, m o nip ka I eo'.ew, hewa oa i > "(J l<a 4 r k , a '| Va T°, n : A|l ,V: '■ nol,u " > «>"l ■' o0 ka Auaolelo, oke , 1 ,hele „ u? n-, u, e1 o a ,v„u u I ov, „, maanei n, 1, e liKe u.e ta , īken ma ki A n i M ,k>ia Oke k-ahea an ia ka age »a k,k n >prp , , i ooi.malimaia no ni han i Pohlki -He o, <e ka holomua man.ui oka ho« o <-n t he F ono nou, mn.euaim 1 ka noiomua no na ken ka apau, r ole hoi no ki <K M ni nu vva!e no " Ua makapo, a 1 o'e he hrpo nuol 110 paha n,, M na Alunu ka hoio ana me k, hma nui e k ili ika Ali elelo o ko lakou mau hma, nu o ke S n >tL- I AOLE NA KANAKA E KUNANA WALti AKU ANA NO 11 HANA He kaulike ka lawehue h ni ana o ka Ah ol >looni . kannka. Aole īa no ke kue ana ik*pno o ka Aluno aka,no ka pono ona me, Ao'e n eh.n, ana , na hoo p onopono Ah.olelo rma, no ke k„e ana aku , ka Olhana Mahiko, aka, no ka poma'kai no u oka Oihana Maniko Aole nae e loaa aku ana n lakon e like ka nui me ko na manawa j hah, aka, e ioaa aku ~na i ka hhui K.n ,ki he pono nui «e, nnmua o ka w, i h-I.i Ina kanaka me na Uku Hain, ka nen malama Buke a Kakauolelo keena pihi, i ka mea h.»oikai!c d i ka hana i ka mea Kahakn, 1 ke kainka Mikamka. ' 1 u i He I m^ kahl^l 1 iljld ae nei ua aku la au he bila e hooholoia maloko o ka Ahaolelo, e hoopakeie nni mai ka lawe ,a ana ae, , Umi Dah o k, makahik) na, kou auhau makahik, ae Ina au e kohoia a puka, e hoao ana r<u e hookoeia mai ke koena iho 1 koe O na dala 1 loaa maoh ma, ma ke =no he nkuhana i kekahi kanaka e hana ana maloko o ke keena, 1 ke Kupaa,me,a kuai P ah a> i »le i,a ehla paha , loaa mai rnamuh o ka hooiknika kino maoli ana aku a ka mea kahaku, ka mikanika, aole u he loaa makahiki, e pono ai e kau u aku ka auhau ma ke ano he auhau loaa makahik, E hoao aku ana an e hoomahunlma ae , kou ukuhana, i wahi e loaa ae ai īa oe ke ano maikai mai ko keia wa ap he hu la maoli no hoi ke,a e ikeia nei Ma ,a ano auanei e h,ki pono a, ,a ee ke kah,ko ia oe iho n,e na lole kupono, a e leuai i mau meaa, maikai nau ame kou ohana, a e hoomahuahuaia ae kou ukuiana. e hke me ka pipn o na mea kuai no ka pono o kona ola ana. IKEKANAKA K ALEPA E hoao aku ana au e hana ma kekah, ano. 1 wahi e pahola laula aku ai kekahi kulana holomua , puhkna a pia īloko oka omoole- ona manao hoeueu no ka hoala ana ma, ina hana mikiala hou iloko oka aim, he mea auanei īa e hoomahuahuaia ai ka hana a peh pu in: ki ukuhani, a nui noho, ke dala e hookaheia ma na alahele hhulehu O ka loaa nui ana aku o na dila i kekahi men e hooika,ka ana 1 ka hana, o ka mea auanei h e nui ai kona hoo hlo ana aku: "O ke Ola iho la u o kau Oihana I NA MANA ALUNU E hoao,no au e hooiaio ma ka hoike ana ae, hewa loa ka oukou loma hana e hwe'awe nei 1 keia manawa. O na kanaka ka , makemake n oukou, eia nae ma la wah, īho la, o oukou ke,a e makemake aku nei , na kanaka He mea auanei ,a e loaa mai at na kokua ana la oukou ma ka hopena ke lawe ia ae kekihi loim hana, ma ka haawi ana aku , na noonoo ana no ka poe e kaukai mai nei maluna o oukou. E hoomanao eia oukou ke uoho a,e nei 1 ka Aina ame ka lahui kahi i loaa mai ai ka waiwai a oukou e paa nei.

J C