Kuokoa Home Rula, Volume X, Number 40, 3 October 1912 — MOOLELO HOONIUA PUUWAI NO Kuaialii Ka lua ole o kanaka Ui o ka Papa Lohi o Apua i Puna Paia-ala i ka Hala me ka Lehua [ARTICLE]

MOOLELO HOONIUA PUUWAI NO Kuaialii

Ka lua ole o kanaka Ui o ka Papa Lohi o Apua i Puna Paia-ala i ka Hala me ka Lehua

Nona ka Nani, Pali ke Kua Mahina ke ALO—-Imi i Kana IPO "M A NA Al E KAIOLOA 0 KA MOANA,—LOAA 0 LUUKĪA KA OHIA NOHO I KA MaLU 0 KA PA HAULANA IA KA WAI 0 WAILUA—KA HI'APAIOLE OKA IKAIKA—LUKUIA NA KUPUA O HAWAII NEI —HUEIA. NA MEA POIIIHIHI 0 KONA HANAUNA.

| I ka makili iki ana ae o ka la a kiekie, ua piha- u ae Ia na kahakai i,na makaaipana, okapaa no īa mai ka ulumu o Mala a hala ma kei£ pe'a o Olauniu-' ppko, ke hele ala na kanaka a koliuliu, a ponalonalo, ka ua mea he hewa i ka wai ka nui o na kane, na wahme ame na keiki. I ke kiekie loa ana ae o ka la ī ka hapalua hke o kaupoku o ka mauna o Eeka, aia hoi, o ka wa la i lohe ia aku ai o ka hookanikani pihe mai o ka leo o na kanaka ma na'e mai o ka Loko o Mokuhinia. Aole keia mau leo no ha'i aku a na kanaka e nee nei i ka uwauwa me ke ohohia nut; aka, no Paupih no ia e hele ae ana no kahi o kona kaikuahine. Ma ka nana aku a ke anaina iaia, ua hele ua keiki ala o Lele a ku kapuali, pali nohoi ke kua, a mahma ke alo, ī ka uamea o ka u'i maoli no e hiki ole ai ke nema ia aku e ka mea e nana aku ana i ka hele ae o ua all{ opio ala, a hila i ka halau hale o mua i hoomakaukau īa ai nona. Aole nohoii iho, hooho ia ana o Olaumupoko. Ma ka nana aku nohoi īa keiki la, kau aahu iho la oia he kapa hulumanu 00, a he malo puakai ke kakikepa ana ma koua puhaka, a-he papale mahiole hoi kona e papale ana ī owilna me na ano hulumanu like Qle, a mamuh o ka nani o keia aahu ka mea nana i hooi loa aku ī kauwauwa ana o na kanaka. A no ka nui loa o ka leo o na [kanaka i ka hooho, ua oili mai la o Mailelaunui īwaho, a īke mai la oia i keia keiki kanaka maikai ua hele a ku kalaihi i [ Mana, i ka ua mea he u'i, a no jkeia u'i o Olaumupoko kamea nana i aneane e katli aku i ka puuwai o keia kaikamahine.o Kauai, a no konahooha ī a hoohie ia Olauniupko, oia pu kdcahi e hōoho nei, i ka tan/amp ka u'i o ke keiki kamamna o Lele a hiki ī konakomo ana iloko o kona halau hale, paunohoi ka uwa anaana kanaka A ua lilo nohoi ia wa, he manawa nune no na kanaka me ke keha pu ana ae aole e nele ana ka eo o ka la heenalu i na keiki o Lele. Me ko lakou ike mua ole no nae i na u'i o Kauai ame ko lakou mau kulana pakahi Aole hoi i pau ae ka hauwalaau ana a ke anaina no kela kedci aku la o ka Malu-ulu oLele. Hoea ana o Moalii ame Kumukukui, a-oia mau keiki u'i ! aku nohoi • ia e hiki ole ai ke nema īa aku e ka aoao palupalu, ua hiki loa ke hoolilo lakekuPaa o ka mea manao kupaai mea ole i ka uU o keia mau keiki, a ke akoakoa like ae paha lakou nei. Eal aohe nao aii ka papaa o na kaikamanme o Kauai, aka, aha nae hoi kaua e pulale loa aku imua. I ka akoakoa ana ae o ua poe lakou halauhale

hookahi, ua kuka koke īho ta lakou i ka iakou hana pono e hanauiua eu, oia ka PaupiH i kamaihoaku ai, he mea ponoiaia' ka mua e hoao ai me kekahi o na kaikamahme malihim, ua' holo like ae la keia manao īwa-! enaolakou. I ke "kupono ana ae o ka la i ka 1010, ua oili aku la o Paupili' mailoko ajju o ko lakou hale, a' e paa ana ma kona hope he' malo puakai, a he kanaka ka' mea nana e paa aku ana kona | papa heenalu, a au aku la ī ka' nalu o U'o. A hoopaepae mai, la īluna o ka opuu nalu, ama ka nana aku a ke anaina, me he, mea ala nana ana no ka ai mua; aka, nae hoi, aole ī īke ia aku' ke akamai heenalu onakaikamahine o ahi ona pali o makana» la Paupih e hookikakaha nei īluna o ka eheu o na nalu opuu. Ūa oilt aku la o Mailelaulii me kona kulana kilakila, ua hele nohoj kona lauoho a kowelo ina |kuli, a o kona wahi pauku kino |he puipui no a ka lawaia, a ua phele no a lawakua ke kulana o ka wahine, a he pa-u ma'o ekahaloa ke hume ana i kona hope, ī kona wa i oih maiai iwaho, ua jme ka nani o na helehelena o I Mailelaulii Auwe, ua ku a pu|pule maoli ke anaina no ka u'i o Kauai, ke hele ala ka uwa a umii ka īwi aoao, a hanapilo ke kileo ī ka ua mea ī ka noke ī ka haanou no ka u'i o Mailelaulii. I ka īke ana mai o Paupili i ka u'i o kona hoa hoopapa nalu ua pii e wale ae la no kona manene, apn pu no me ka haakoi a ka makemake, a wahi ana iaia iho Ina o ko ( u hoa heenalu keia o nei la a kaa ka lanakila

ia'u, alaila, aole a'u mea hauoli e ae o keia kaikamahme wale no A hookikakaha hou ae la ua keiki la īluna o ka oipuu nalu Nolaila, ua au aku la o Mailelauln a kokoke i kuan'alu ma ko Paupih wahL e hoolana mai ana, a'kau pu aku la keia ma-' laila, aole nohoi i liuliu īho, ua' hoomaka mai Ia fea ohu nalu e 1 ! opuu, a oia ko' Paupili wa i ka- 1 hea aku ai kona hoa heenalu. I Eia ka ualu la e papapae paha kaua? ~ J Na Paupih ka olelo, o ko Mailelaulii kokope mai la no īa 0 na lima o na wawae, a haule pono aku la keia no lalo o ka' liu'a o ka nalu, a okaliloaku la no ia i ka niau o ka nalu, me kona nana ole mai ia Paupih. I ua kaikamahine "Kanai n ei e lilo ala.i ka wai me kona papa 1 ka h'hilihi o ka nalu, ua. ku ae la oia īluna o kona papa a pololei me ke kulanalana Ōle, a holo aku Ia ī kalala apau hoi i ka muku. A. eia hoi na kanaka o uka aku nei ke nee nei j ka uwa me ka hookanikani pihe ana, a e lelele'ana hoi īluna meka holo hele pu ana x o a lanei me he pupule ala. Aole i pau ia hana akamai a • ua kaikamahinenei; aka, ua huh

ae la kona alo ilunaj me ka, pae; 110 o kona papa 1 ka nalu, pauia huh aoao hull kunih' me ka moe' pu ana iluna o ka papa, a hiki ■wale no i kona pae ana ika nuku wai o M'okuhinia." | laia nohoi a kau 1 kahi maloo, 0 lea oili mai la no ia ona kai-' kuaana a holo mai la a loaā o Mailelauhi, kakua ae la i kahi kapa maloo a Hoihoi aku la i ka pokn īloko oka hale. A eia nq hoi na kanaka ke pupule hele nei, e haanou ana no ika wahine u'i anie ka luaole o ke akamaa. ' i No Paupih hoi, īa laua ī hee - like mai ai me MailelauTu,~ua o la iho 'a kona papa iialo a kuwala poo aku la a haule ana ma mua o kona papa, i kona puoho ana ae 3 aole kona p t tpa, aka, u& lumihnm ia aku la eke kai a pae i kaha one o Hauole Huli iho la o Paupili a'o ka loaa ole oka papa oua; nolaila, ua hoao iho la oia e kaha i ka nalu, ~aka, īaia nae ī hana ai pela, ua loaa mai la oia i kekahi nalu nui a lumilumi ia iho la ūaio' a ua aneane maoli ī kau wahi oka pihkia. Heaha la īa apakau wale ana ae no a kona mau uma, ua paa ae la kekahi lala ulu maloo, a o kona v,aln īa 1 hoolana ai a hiki i kona pae ana ī kaha one. No ke anaina kanaka hoi eia lakou ke hi-o nei mauka me ke ake nui ana e ike mai ī ko ianei pae ana aku, aohe no nae he wahi mea a ike īa aku. E ole he puulu kamalii, na lakou i īke piua aku e pupue ana ī ka lala ulu maloo, ua hele nohoi a nae | ila i ka ua mea o ka paupauaho; | a na lakou i hapai a kahi maloo Ime ka noke ana ī ka opa, lomi ame ke kahikahi ana, a loaa io |ka palekana, kaakaa ae la na j maka hoopuka pu ae la me na huaolelo olalau Aia !a īhea ka U c i o Kauai! a haua īho la ka haina o kana ni nau, Aia oia ke hiolani mai la Puna. \ooe ka makou e kali ne> 3 eia he make kou e waiho | ae nei | Ika lohe ana aku oka lehu|lehu no keia poino o Paupili, ua īulumi mai la ka ahakanaka holookoa apau ma ko Paupih a īke 10 īho la īka poino oke | alu opio Kaialupe īa aku la o Paupili a ka hale mua, ana kona mau hoa ī kokua a loaa ka ikaika kupono iaia, a hoih'oi loa la aku la no ka haiau halealu o ke kaikuahine.

Ina hoa o Paupili ame keana ina kanaka i hiki aku ai ī kahi o Mokuhinia, ke kaikuahine oka mea pomo e mamaka īa aku nei e kona mau hoa me ko lakou mau aahu piha, aia hoi, ua ike mai la o Mokuhmia me ka hilalele me ka hoohuoi pu ana iho . ī'oko ona Heaha la -ho\ nei mea ia na kanaka e popo'i pu mai f nei, hele ka hoi a puukiuki na kanaka i kaha hookahi e nee mai nei. | I hoea akn ka hana ika hale, J auwe, ua h.'o keia wa he mana--1 wa hi-o ame ka Juuluu no mua oke aloalu o Mokuhinia, a ua t like hoi oia me ka pupule, ka noke īka uwe ame ke kuwo no ka, īke maka ana īho x k»iapoino :o ke kaikuaane Na Mokuhinia hoi ka 'Uwe, he hookahi ka makena hke ana me na makaai- ■ nana mai kahi aoao a kahi aoao. Ana keia leo kumakena ka ■ mea nana ī kono aku īa Maile 1 kalauhea ma e holo e • n ana i ke kumu o keia naauau--Iwao ko lakou makamaka. A īko lakou ninau ana aku ike ■ krimu o keia uwe. Ua haua aku la, o ke keikialii Paupih aole i maopopo kona hopena, a no ka mea aia ke aihili wale mai la no, me he mea ala ua piha ka opu i ke kai. j