Kuokoa Home Rula, Volume X, Number 35, 29 ʻAukake 1912 — MOOLELO HOONAUE PUUWAI NO Kuaialii Ka lua ole o kanaka Ui o ka Papa Lohi o Apua i Puna Paia-ala i ka Hala me ka Lehua. [ARTICLE]

MOOLELO HOONAUE PUUWAI NO Kuaialii

Ka lua ole o kanaka Ui o ka Papa Lohi o Apua i Puna Paia-ala i ka Hala me ka Lehua.

Non\ ka Nant, P,\Ll kk Kua Mahina KK AIO—ĪM) 1 KaNA lH) VA NA All' KALOLOA OKA MOANA—L()A \ 0 Ll'l'kia k\ Oiha Noho r ka M\lu o k\ Pa Haui.ana ia \VAI o \YAILUA K \ HI'APAIOI K O KA IKAIKA - Ltr KUt \ N \ KP\ ) [i Al' NKI- HoPIA N'\ MK\3 1 ()Hr HIHi O KON\ HANAUNA.

Nu' ki luili o n,i kihu o ti.i inau Ko'ki.iln nei a ,io ta po, a p ) 11 11, i,ti !khi a(i im p.°>, he ole kalu moa .1 loa i n Iho ma, a hala kc analmln la, akahi no a loaa o Ilt<i e waiho mai ?na ke kinomil'ahi kipnpnli kahakai, ■ o b I e u Kaluakoi, a no ka make a>n o Uio malaila, kipaia īho la ka >noa oia l«ie a hiki 1 kei.i I), "Ka Lai v o ka Iho," oia ki lae o Molokai e n-ma īa mai ai ? I'alaupapa, a e ike la aku ai no hoi o Oahu net, O Kalnao hoi, mamuh no oi,t ma'i hookihio lini he h'lahila, ua holo no oja a kiliakai, a ka* la > r i.ana i i niai ,u e Lanai, M ini, | cv, he w ilii kipap th e Lokoke'l.i nnku .<o o ki Hale Lpiikukui e ku nei ī km l<i, ma !ailt no oia i pee ai a h.la ke anahulu li, ukihi no oia loaa aku i kona mau kuhu, a ua kapa la no hoi ka īnnn oia wahi a hiki ī keia h, ki o Kalaau, kahi a kek.ihi kiikaniHhine mai Koiu ,nn i o!fclo ae ai "A ka L e o Kal.iau, piu ki pono a Kiki n, a ke hele rei au ī ka ulAol tko o k.m ki.io " E ki mea heluholii, e hoomanao iho oe i n.i olelo a ua mau keiki nei, "E hb f.na kaua i miu kanaki kaulana ma keia mua aku," a ua ko 10 īa mau olelo a laua a hiki ī kela, ka Lae o ka Ilio ame ka Lae o Kalaau Ina paha aole i huīi o Luukia l kana ipo, ma pahi aole e loaa ka pomo i keia ui o Molo kai elike me ia a kakou ī ike ae ne i E hoi hou ae kakou no hope no na ui o ICauai, lakou ne'e Wu ana no mua Oiai ke anaiiaa e"hul{ nei la Ilio ma, ua koi o Luukia e hoi iakou no ko lakou hale i haawi ia mai no lakou e na kamaaina, a )a la kou i hik? aī no ko lakou hale, ua wa olelo iho la kona mau ps,kn me na kamaaina, oia o Papohaku ame Kalaeioa. 0 ka lakou wa olelo la manawa, oia no ko lakou u-i ana aku a u-i mai i kaht i nalowale ai o na aln opio, aohe mea hiki ia lakou ke hoaka ka pono mai ī kahi inalowale ai, aka, o Luukia tio ka i maopopo, aole ona ekemu mai, no ka mea, haule aku la no oia hiamoe, a un hiaa wale aku la no o Mailelaulu ma, a hiki 1 ko lakou pauhia ana e ka hiamoe, puoho ae ua : ka la īluna ; m. | Ua makaukau mai la na mea ai, haule aku nei lakou hoopiha 1 1 ko lakou mau opu, pau ka lakou pama ana, ua hoeu koke ' aku la no Luukia t kona mau po ktt no ko lakou haalele. ana īho ! ta Molokai, a e nee aku ka la|kou huakai aumoana no mua, ua ae mai Ia na pokn u manao 0 ka lakou hanau mua 1 A i ka lohe ana hot o Kaluakot ame kona mau kaikuahine i koia manao hoeu a Luukia ma, ; ua ka-ua mai la lakūu me ka elelo ana aku* Ka i no paha, e 1 hoalu iki iho ana kakou Jie mau Ia īa Molokai nei, eia ka haalele ■ koke mat ana no oukou ia ma- » kou?" j "Ae," wahi a Mailelauhi, me

lu hoom.ui nni aku i kana ole!o "Aole no hoi e hiki ia mrkou k*e hoalu iho he mau la me oukon, no ka mea he huakni ka makou a īa ī ka hikma a ka La nolaila ea, aole makou e noho e'ike me ko oukou manao oluolu e ka-ua mai nei. Anhea nae oukou, e ae mai e lawae aku i ka makou hoo maikai palena ole no ko oukou lokomaikn i pahola mai ia makou." N6ke loa mai la no nae na kamaaina i ke ka-ua la lakou nei, ua hoole aku o Mailelauln i keia koi ka-t/a a lakou Ua n a kaukau na wao, a o Papohaku a ine Kalaeloa ka i holopu ma na waa a pae ma Pelaau, o ka EC-?-ame kona poe mauka o ka aina ko lakou hele ana aku a hiki ma la wahi. Hookahfhana a ko laila poe, o ka hookamkam a pihe o ka ui o keia poe wahine, ke kupanaha o na vyāa, a hlo ia he kamahao īa lakou, oi hele o keia mau olelo a lohe o Kalamaula, Kapaakea, ame Kamiloloa, a no ka mea o na kanaka maikai no ia oia wahi he pa!i ke kua be mahma ke alo ka ua mea o ka ui o keia poe kanaka, a ma ka nana ana a na poe Maile ī na helehelena 0 keia poe, ua ku a hoohihi 10 no iakou, a ua i aku lakou i ko kaikuaana me ka olelo aku e hoopau ko lakou holo ana aku no mua, ua loaa īho la no na kane a e noho no lakou malaila I ka lohe ana o Luukia ī keia mau manaoo na pokn, ua olelo aku la oia īa iakou penei: "He aha Ja hoi, ua nani la ua makemake oukou i keia poe kanaka ui„ o oukou o kakou ke noho iho, o maua me ka poku o kakou ke hele ae e huli 1 ke kane a kakou a'u e moe ole nei o ka po, me he mea *la eia no oia me a.'u e moe pu nei' |he makemake nae no hoi au e īke pono aku i 1 keia ppe kanaka a oukou e ku kahki mai nei 1 ka ui, a ma he ui io, alaila, makepono ke kino ka hina ana, a no ka mea, he ui e wa-ia ole ai ka īnoa o ko kakou makuakane ame ko kakou aina hanau I ka lohe ana o kona mau pokiki, ua kulou'like iho la ko lakou mau poo ilalo a na ka waimaka no e hiolo, a no ka mea, ua komo aku la na ole'o a ke lakou kaikuaana la lakou. I ka noe ana īho o ke ahiahi ua a mai la na kukui na aulana • iloko o na halau lealea o na ah 1 oia kaha, a kukalaia mai la k; lealea mua he pumehana, nek » mai la o Kaiuakoi a kono ma • la la lakou e hele e nana iealea ua ae aku la no hoi lakou nei ua hele aku la lakou ma kahi hoomakaueau la, ua nana dkt • la 1 ka lealea oia manawa, o nKamiloloa elua ma kekahi aoa( , o Mailelalii makekahi aoao, ni t nau ka pili. 2 Heaha ka pih e ke kaika.na 3 hme mahhmi o ka papohaku ka J pihaiku, he lau ke kapa he lat - ka puaa, a pane o Mailelaunui o kun kino no hoi a me ke km< i' o kuu poku nau, a ma ko mau;

aoao no hoi na kmo no o maua |lca pane a im Kamiloloa nei, a l*ia nnn ka p,ne a Luhkia. I 1 Au\w 1 K> nnM oka ninau a I\>l>aphoko, a pano o Maile- j l.uilli, i n,i kannaina no ka mua luila no hoi k.i kakou koho atu 0 k.i co no u, ;vk.\, i poloWi ho\! jl\.iu hih rtn,i eo Uualaia'u, ua' hov">puupuvna ae la na puu me ke j),vnpa-\j oia wn, oia kah) Inuu .u k.< no'<t, a ka jiu\\on\ pmi, i na mai aoao .U>.au m u ka holu ana o na puu •il.ula, o ka Moe ka puu mua, o fvapili mai ka puu ohw, Ka-u ka puu i waena, kapili o Ka-u' ka pun eha, Kipuka ka puu e- 1 lima, alaila ua huna ta maila' ka noa nui ka moe mai kahi e' .waihoaiu o ka no'a, hoohelel Jloa ka hma a hoa i ka puu mua ihopeoia kipuka, o ka mua, he pohaku a-la nemonemo matkaij 1 hana īa a poepoe e piha pono ka poho lima oia kona nui,' ua kapa ia pohaku he no'a.i Ua hoomakd ka huna a Kamiloloa e kuhi mai ka Moe ma:, a| ua h le loa mai oia me ka no'aj a waiho i ka-u a kaholo loa mat,i la ī ka hma a hiki i kipuka, alaīla unuhi ka lima i waho paipai pono i na puu a pau elima, alaila hoi a okuu ma kona waht, hoekepue, o ka mea koho hoi ī ka no'a, he laau no ma kona lima i kap ua he "Maile" ma pjha Ulei, a i ole he lluna a Alahee paha, aia la ma ka lima o ka poe puhenehene kahi i paa ai I ka wanae e huna la ana ka noa aia na maka o ka hoa paio ke nana pono ala ma ke a-a o •ka hma, a ī ole ma ka hanu_o ka mea huna no,a, a i ole ma ke kuekue o hope o ka hma a me na kuli, oia mau wahi na wahi a ka hoa paio e nana makaala ai Iha huna ana o Kamiloloa i ka no'a a waiho at ma Ka-u oia ka puu no'a mawaena konu, ua ike maopopo īho la o MailelauIu l kahi i huna la ai o ka no'a mamuli o ka mama o ka hanu 0 Kamiloloa ma kona hoohele loa ana ī kona lima a hiki ī kipuka Ua olelo ae la o Kamiloloa ekahi 1 kona hoa lealea oia wa, nui ko akamai i ka huli ana |i kuu no'a noho ole oe me a'u i mea o hee ro neia mau pukoa--1 koa e waiho mai nei, aka hoi I nui ko ike, lift. no hoi ka'u pih lia oe oia ke ahupuaa o Kawela |maikaukaa ke kai, ta wa a 'Kamiloloa e kamailio nei, ua Ihili īho la o Mailelanln i kana 1 'laau maile i ka puka moena, (kuhihewa o Kamiloloa ua hih ia Ikalaau maile iluna o ka puu (noa o Kau, o kona puiwa no la [aoleloae la, "pa c<ku la kuu no'a ta i ala, aia īluna o Kau, jo ka pilikia ana keia o Kamilo!loa īaia iho no. i Ika lohe ana o Luukia ame na poe apau e hoopum ana i ke (kahua puhenehene o na ln no '|nei mau olelo lele-e wale no mai ', īa Kamilōloa aku, ua kani ihola

, 1 ka hene iki o ka aka laia a pane j )'aelaoia. "Kuhi au ika hau-l |wawa olelo īa e kamaiho īa 'hekanaka akamai laoe e£a-, ' miloloa 1 ke k<so laau, eia ka he maukauka hoehewa no uka o ; ' Kalae. Nou nohoi ka hema--1 hema, a hemahema pu mai U, j no me kou mau hoa, e olelo u ! nei, na u'i kaili pua ihma o nei kaha, e kaulana nei "ka i'a ka ' wawae o Hilia, a ī ole, o na la'i ' elua o ke kiowea. j 'i "I ka Maile no ka oe a kuu i' poku, o kou hikilele mai nei no 3 ia a puiwa, a hoike okoa mai la. 3 no u īmua o keia anaina aia ko no 7 a i Kau, ea, make no oe \a oe īho, a i_ke ole oe īka mea maikai o Pihanaakalani, ka mea nana c.e, e hana nowelo aku a ku ii ī ka nani ame ka maemae a luhi j ke kino. O ka'u īa oe ame- ou. Tjiau hoa e kamailio aku nei. He d poe u'i no oukou, o ka hewa nae i o oukou he maukauka."