Kuokoa Home Rula, Volume X, Number 27, 5 July 1912 — MOOLELO HOONIUA PUUWAI NO Kuaialii Ka lua ole o kanaka Ui o ka Papa Lohi o Apua i Puna Paia-ala i ka Hala me ka Lehua [ARTICLE]

MOOLELO HOONIUA PUUWAI NO Kuaialii

Ka lua ole o kanaka Ui o ka Papa Lohi o Apua i Puna Paia-ala i ka Hala me ka Lehua

Nona ka Nanj, Pali ke Kua Mahina ke alo —Imi i Kana IPO MA NA ALE KUALOLOA 0 KA MOANA—LOAA 0 LUUKIA*KA OHIA NOHO I KA MALU 0 KA PUA HAULANA I KA ' \I O^WAILUA —KA HI'APAIOLE 0 KA IKAIKA—LUKL. NA KUPUA 0 HAWAII NEI—HUEIA NA MEA POHI" T T 'HI 0 KON^HANAUNA

Ua kuKa iho la lakou Ika la kou hana pono e hana ai, oia hoaia pae o Luukia 1 ka aina, ala' la, 0 ia ko lakou wa e kau ai ma luna 0 ko lakou waa a holo e mamua, 1 apa o Luukia ma ilaīla, a hala loa lakou no Hawaii, aka, ua poho wale nae ana a lakou, oiai, ua hoolana mai la no na waa o Luukia 1 waho no ka lakou paina ana, kakou mai )a no na hoe waa no ko lakou holo ana no mua, Ika ike ana o na kaikama 1 ka niau holo o na waa o ko lakou haku kaikuaana no mua, uaj lilo īa 1 mea ehaeha no ko lakou { noonoo, me ka haupu mua ole| nae o Luukia ma, eia kona mau pokn iuka o keia aina, oiai, aole oia 1 mahui mua ua holo malu mai kona mau poku. Eia na kanaka ke uwauwa nei no keia mau waa, oiai, he ulaula na waa, he ulaula like na pe'a, na hoe a me na aahu o na hoewaa, a ua lilo īa mau mea ula 1 ka nana aku a ko uka poe he mau mea hoopahaohao iko lakou mau noonoo apela no hoi ka halii paa o ka puiohu ua ko!ko ame na anuenue e pipw ana maluna o na waa a hiki 1 ke kaa

| h-ele nu> imua o'u, he ma'i Wu a 0 ko'u ma'i ua aloha au 1 kuu |kane, a no ka mea, īa'u e nana aku ai 1 ka pua ona laau me he [ mea ala e haa mai ana, ahe ano e na pua i kuu maka ke nana aku i ka lau o na laau, a ke pa mai ka makani me he meaala. e hawanawana. mai ana i kuu mau pepeiao, ke īnu aku i kahi olapu wai, me he mea ala he iwi e kooia ae ana, a o kuu houpu e lelele ana ka oih i kela ame keia manawa, aole hiki īa'u ke hiamoe, a ua manao ae nei au e imi i kuu īpo aia Ia i ka ama o Kalahiki." Kulou iho Ia ke 'poo o Kalalea īlalo a ea ae la iluna a nana hou mat la i ka moopuna a olelo aku la. "Auhea oe e kuu moopuna, ua luhi maua ia oe a hiki i kou nui ana aohe'ou puu aohe kee a na na manu oe i hanai a nui, a he nani īa na na manu no oe j ku mai a loaa oe, ua hiki, onua imua he moe na. na aa laau o Ka hihikolo, hookoloia ko aloha. A auhea oe, ke kau niai nei na ao opua īmua ou, a ke hoike mai ou kupona. i ka po. "Aia oka auwana, oke alakai hewa, keauka, keaumiki ame kiaiola, he huakai luhi keia e ka maua moopuna, e au ana oe i na kai ame na aina, e halawai ana oe me na makani ino, ka ua ka la, a me na inea o ka ehaeha a iloko 0 keia mau luhi e ha- | lawai ai oe me ko kane, a e kani uhui ana nae oe."

ana ona waa maanei o Waianae, apau ka leleie ana ona kanaka me he pupule 'la

Ikawa i kaa mai ai na waa malalo ae o Nanakuhi ma, aia no ke moe kaoo ae la na kane, na wahme a me na keiki mauka ae oka aina no ke aluaju ana mahope ooa waa o Luukia ma, ua holo aku la na waa a pae ma Kawehewehe īa ahiahi, a maj laila lakou > hooaumoe ai ma la po. E huli ae kakou a nana i ka moolelo o ko Luukia alanui i holo mai ai. i

"Nolaila, o ka'u e noi nei īa oe, o ka aina no keia o Kamawaelualam noho iho, he makua he mau makaainana 'noueke alii, he lani luna a he honua ilalo nei, ai no i ka poi uaua o 0 Kapahi, a haule aku no hee Ika nalu keekee o Makaiwa, i ka hu mai a ke Kalu | kaluokewa, haule ae auau ī ke ki owai kapu, haule mai moe ma iie ī ka olu o na puahau o Wailua, e kuu moopuna e noho mai he mea pau waie no ke aloha ke loaa ko laati o Makanikeo Pehea e kuu moopuna haku? '

Ikahikiana mai o na kahu o Luukia no kai o WaiJua, a ia laua ī komo aku ai ilo'ko o ka haie o ka laua hanai, ike aku 1? o Kaialea ma i ke ku lu a na % maluna o na papal'n: o ka laua moopuna, ua heie a jpehupehu kona mau ma ka i k? ua mea i ka noke i ka uwe, i ka īke ana mai o Luukia [ i kona mau kupuna a kahuhanai hoi ona, ua kahea tnai la oia ia laua* "Mail He mai!' Mama mai la no olua." i ka lohe ana o kona mau ku puna i keia leo kahea a ka laua moopuna, ua kokolo aku la laua a kokoke imua o Luukia a honi aku Ia i ka hma o ka laua hanai a noke iho la i ka uwe, a no na jkupuna hoi ka uwe hookahi ko lakou uwe pu ana. Oi noke hoi lakou ī ka uwe a liuiliu wale akahi no apau na lipoa a aloha moopuna apela hoi ka moopuna i na kupuna, a ea ( ae la ke poo o Kalalea iluna a j kaulono aku la kana nana ana I maluna o Luukia a ninau aku I ra: « I Heaha ka manao nui o ke alii i hoouna ae nei i ka elele ia (mauae h\ki mai?" ! j "I hoouna īa aku nei olua e

No keia hoakaka loihi a kona j kupunakane, aīa no o Luukia ke uwe haaloulou nei īmua o na kupuna a me Olopana, na'lii a «ne na makaainana, aohe leo pane a ka moopuna a liuliu wale pane mailao Luukia. "He laau no kau e pau ai nei ma'i o'u i keia wa?" I Ua ae koke aku la o Kalalea [imuaoka moopuna. "Ae, he laau no, o ka mama ae ka paha 0 ko ma'i aloha kane, a mahope noonoo kaiiuakai huli kane." Ina pela ua pono, akahi no a ike la aku ka hoholo ula oke koko ma kona mau papalina a me kona mau maka, a hoi mai la ke ano hauoli maluna o kona helehelena. Ua kena aku la o Kalalea e kii īa o Haupu a e paa mai eha opuu o ka laau i kapaia "o Kamakeloa," fie inoa huna keia o na laau o ka wa kahiko, e huna ana i ka oiaio maoli o ia laau, 1 hanaia pela i loaa ole i ka hu-a a me namakaamana

Aole no/hoi i upu iho, ku ana o Haupu me na opuu laau eha, a hanai koke aku Ia ia Luu

kia a komo ka olapu wai, o ko Luukia hiamoe noia. Oi hele hoi a wehe ka pewa o ke ao, akahi do oia a ala mai, a hoolale mai la e pama, no ka mea, ua ono mai la ka ai me ka wai, akahi no a olelo aku i na kupuna:

"Kamahao, i kuu ai ana no 1 kela mau opuu laau Ime ko'u inu ana no i ka wai me jhe ala ka hoi au e lupea ana e ka luluhi hiamoe, eia ka ua hiamoe au a i puoho ae nei 1 ka hanehane o ka opu, ana'e haha'i nei i kona ano, la wa ī hiki mai na mea ai a haule iho la oia paina me kona poku, 1 ka piha aaa 0 Haloa, ua huli ae la oia a ninau i kona luaui makuakane ia 01dpana. "Pehea au 1 kau ikemai ī ko'u mau helehelena?" Huli ae la Olapana a 1 aku la. 'Auhea oe e kuu lei hekeiki,nanl īa tfa mnau mai la ou ia'u ī kou ano, ae, e ha'i aku au i kou mau helehelena no keia wa, ma ko'u īke aku ī kou ano a'u e ha'i aku nei ia oe, ua hooiia ae kou wahme ui i keia wa ī ko wa mamua, no ka mea, o ko ih ua hke no ia me ka memele oka pua o ka hau e luhe mai nei ma hai o na kae kahawai o Wailua nei, o kou mau papalina, ua like me na ohia noho i ka ma lu o Nounou, ou mau maka, ua like ke onaona me na maka o ka Mo haea, a ou mau maka hoi, ua hke no ia me na pahapaha o ka ama nei o kaua, e kuu lei aloha ke hauoh nei au no kou kulana 1 keia wa ame he mea dla he gla bou iloko ou mai ko'u mau aumakua mai, a o ka'u hoike ia oe, aua ao loa ae la hoi kela wa. I

Ike ao loa, ana ae akahj/ no |0 Luukia a pianao ae e hele e j hiu wai, apau ka hiu wai ana hoi mai la a ka hale, akahi no a loaa na kukakuka maikai ana mawaena o lakou no kana huabele Ia lakou e kukakuka nei, ua makaukau rnua na waa, aua holopono ka huakai huli kane a Luukia, a o ia ka kakou | i īke ae nei, ua hooaumoe o Luu j kia ma Waikiki, aole oia i pae raa Kou nei.

Ia Luukia ma i hiamoe ai a ao ae, ua kukalaia aku Jaka ho īkeike a Luukia ma ke kukalaia ana aku oka poe akamai heenalu e heenalu ma la la, oiai aia 0 Luukia me ke Wehewehe kahi 1 noho ai, a oia ke alii ma ia Ka lana, ao ko laila wahine ui no ia, he nui ae no na poe ui a na 1 kona mau makua o ia o Wailoki a me Hamohamo kana wa hine, aka, aole nae lakou i helu" ia mamua oka Wehewehe ame Pololu, a he nui no hoi oa poei kanaka ui a maikai o ia mau ae i kai ia mau la. I Ua oleloia, o Kapaokea keka hi ona opio kanaka maikai, o kona ku]ana be pilalahi a maohe ohe kona paukukin®, a he malo puakai ula ma kona puhaka, o kona lauoho he memele elike me ka pua o ka laau mao a i ole pua o ke kookoolau, aohe puu o keia ut o Waikiki, a o ka lua o na kanaka ui o Jaila o ia no o Pahoa, he ui a he maikai no ;kona helehelena, a he poupou pahaahaa kona pauku kino, aka, he ui no e kaili ana i ka puuwai ona opio oia mai mau la. O na Kalia kekahi mau ui ekolu lakou, he poe lauoho apiipu lauinui ko lakou a he poe loloa o Iko lakou. mau kino, ua unuia ae i k a piha ka one ,o kai o kaWehewehe no ka hoikeike akamai heenalu. I Ua kukala mal la o Halimoa īmua o ke anaina i ke kulana i makemake ia ai no ka heenalu ana, o ia hoi, e ku iluna o ka papa heenalu, e kaha wale ma no i ka nalu aole papa.