Kuokoa Home Rula, Volume X, Number 13, 29 March 1912 — KA MOOLELO HOONIUA PUUWAI NO Kuaialii Ka lua ole o kanaka Ui o ka Papa Lohi o Apua i Puna Paia-ala i ka Hala me ka Lehua [ARTICLE]

Help Learn more about this Article Text

KA MOOLELO HOONIUA PUUWAI NO Kuaialii

Ka lua ole o kanaka Ui o ka Papa Lohi o Apua i Puna Paia-ala i ka Hala me ka Lehua

Nona ka Nani; Pau ke Kua Mahina kk ai.o_lmi i Kana IPO MA NA ALE KUALOLOA OKA MOANA—LOAA 0 LlUrKIA' NOHO I KA MAU! 0 KA PUA HAULANA I KA WAI O WAJLUA—KA HI'APAIOLE 0 KA IJCAIKA— L*/KUIA NA KUPUA 0 HAWAII NEI—HUEIA NA MEA POHIHIHI o|kona Hanauna.

Nolail», e hoopau 10 au i ko'u huhu i keia wa, a ina w«u e ike hou ia oee hana anu pela c eha loa ana oe ia'u i hoike no kou aloha ia'u, e poao ce c noho mai a mai hele oe i ka heenalu i keia po," wahi a ua Tii net o i pane mar ai "0 ko poioa iho la no ka ia i na kanawai a kaua i kau ai, aole oe e au'a īa'u no ka heenalu o ka po, pehea, owaiokaua kat ului i ke kanawai? owau, a i ole o oe," i ninau aku ai o Ku aialn P<)a tho la ka waha o ua ui nei o Nuumealani, a liuhu wale pane mai la oia: "Ina no ia he hewa po'u, no'u no ia hewa, a e au'a ana au ia oe i keia po e no ho mai oe, a ina oe e hele ana i ■ ka h»icrialu, e hele ana no wau." Na keu mau olelo kike a laua j ke olu 'la o Kuaialii, a ua haule like laua i na olelo hoopaa mua a laua ma ka helu i hala, akahi no ua mau ui nei a haule hoolu olu, a kaomi malie aku la paha ma ia wahi, e huli ae kaua e ka makamaka heluhelu e nana no na Huihui e ae. Ua hele io lakou i ka heenalu a ke uwauwa nei na'hi a me na makaamanano ke akamai o neia poe kaikamahine i ka heenalu e holo ana 1 k» papa heenalu o ua poe kaikamahme ne» i ka lala a e hoi ana i ka muku, a mai ka muku ae hoi i ka lala, a i oJe i ka niau o k*. nalu, pela lako'u ī heenaiu ai a pau ko iakou lealea auau kai, a ke komo pu ala iloko pakahi o lakou keia nmau "Heaha la hoi keia o kuaana e hele ole mai nei ī ka auau kai, nana hoi keia koikoi e heie mai l ka heenalu, eia ka mea apiki aole ona hele mai? Heaha la keia pilikia ona, ua loaa paha ī ka ma'i " Pane mai la kekahi o iakou "O ko kuaana mau no), ke kiki iho ī kana mea e paakiki a a/a wale no ka pau a ko kona makemake, a pela no auanei ia i noho aku la, nolaila, e hoi kakou, ke anu mai la " Hoi aku la kela a me keia o Ukou pakahi iho i ko lakou mau halau pakahi īho me ka hele ole e kiei aku i ka īpuka hale o ke kaikuaana. Ina paha 1 kiei la aku, ina ua loaa pono, e kau ana na poo l ka uluna, o Welehu ka m*lama ohoene 1 ka pua o ka manu ka omaka ana e koii lupalupa ke oho o ka palai, aole nae o la* kou noonoo ae no ia mea. Nolaila, e waiho kakou ī na mea e hiamoe e moe ana, no ka mea, e ku ka po 1 ke ao, a hala ia po, alaiia, he ao, o ia hoi, e hiolani ana laua ia ao a po ia po a ao ae, alaila, pau ka au'a ana a ke Alohilohi īa Kuaialn' E huli ae kaua e ka ipaKama ka heluhelu e nana no ka ui o Wailua peh6a J aku nei I«* o'a. laia no a'hala aku [Olopana]. ua olelo aku Ia ota i'koha poku ia Mailelaulu.' M E, he naAi īa ua lohe pono aku k no kaua i ka olelo a ka makuakane haku o kaua, no ke

kane a k*ua, a 0 ka'u kauoha la oe, īaia i n» \va apau a kaua e ike ai ika punohu; ka ua koko a rae ka mea a, aole ia he kana ka e, aka, o ke kaae no ia a kaua, a mai hopohopo kau hele |ana e kii īaia a e hoihoi no kau|hale neij malia ua buhu ou mau kaikuaana hukihuki ia kaua a o ka lilo no īa o ke kane a kaua ia lakou la, oko kaua hoka no ia, nolaila, e makaala loa oe 1 ke kakahiaka, ke awakea ame ka auinala

No'u nei la e kaina, 1 ha'i aku au īa oe, ua hele au a piha i ke alohn no keia keiki, kanea mai la ka ai, ono ole mai ka wai, o puni hoi a'u oka heenalu, ua hele «m a lupea i keia mea he aloha, no mea, ekolu o maua hui ana, iuki no ko'u 'uhane i kona wahi, a alualu mai no kela mahope o'u a o ka hiki hope ana mai, o īa no kela la a kakou i heenalu hke ai, a huhu ai no boi au īa kama ma i ka hehe o ka a-kaaka me ua ipo nei a kaua, au no hoi i hele ai e|

koi -e hoi i kauhale e pama ai' ai, ma ia wahi no hoi oe e kaina nui ko'u mahalo nou, a o oe no ko'u hoa kuka ma keia mea he kane, a o ka'» kauoha nae keia ia oe. I ka lohe ana o kahi poku ona 1 keia mau olelo a kona kaikuaa na haku, he ae wale no kana ha na imua o Luuleia, ka ohia noho i ka malu o Wailu?, a olelo hou aku la o Luukia i kahi pokii ona"I moe au a hala na la he anahulu, a 1 ala ole au, e hoala mai oe ia'u, mai kah oe." I ka lohe ana o kahi poku no keia mau o!eto a kona kaikuaa-' na e toe ana oia a hala he' anahulu po, ua oielo aku la' kahi pokn i keia mau olelo; f "E kuaana, no keaha la oe i| manao ai pela ī anahulu la. a ī anahulu po ou e moe at, heaha auanei kou mea e moe ai pela e kuaana, kai no e moe no oe i ka po a ao ae no hele no kaua i 'ko puni o ka heeaalu, eia ka, hiamoe ana oe, owai ka mea ae, aku i kau olelo mai pela, ,aole ku eae aku i kou manao, ke moe no oe i ka po a ao ae no, hoala aku no wau īa oe." j "Aole pela kaua e pono ai e kaina, e ae tnai oe i ka'u kauo-, , ha, alaiU, loaa ke kane a kaua a īna aole oe e ae mai ana, Jaole ana a kaua kane." | "Heaha auanei hoi ko kaua mea e kane ole ai? Otai ua hookupumaioia la kaua i kana mau waiwai maemae, a'u e olelo ' ae ai, ka lua ole o ke kanaka !o komaikai, maemae no ka helehelena"o ke kanaka, iiiaemae no kana olelo a he kuoo kana kauoha, oiat, ua kauoha mai oia iaV e hiki mai ana oia, a olelo liou māi nei no oia ia kaua e hl ki hou mai ana no oia, īna e hiki ole mat,alaila,na kaua wahine no ē imi i ua ipo nei & kaua, ke hele kaua hele pu'na kahuna, na hoewaa me na'ln oko kaua aina ame na makaainana pu, owai auanei hoi ka punahele a ka makuakane o kaua, o oe wale no,nau ka

leo pane, aohe hoole ko makua» kane, nolaila, aole au e ae i kou manao 1 olelo mai nei i anahulu la a me ke anahulu po. M I mai la o Luukia i kahi pokii ona: M Auhca oe e Mailelaulii kuu pokii aloha, a hoa hoihoi olelo hoi o keia mea he īpo, e hai aku au ia oe i ka mea oiaio, ma ka moeuhane i huli ta ai e a'u kela keiki, oia ka hahai mai, 0 'u ko oukou ike iaia e heenaIu pu ana kakou, elua hele ana o ko'u uhane mamua, a 1 ke ko« lu no hoi, hiki kino maoli oia l&nei t ao ka eha iho la keia i hele hope mai nei a hui hou ai kakou, a pe!a no wau e manao nei e moe hou, a o kuu uhane nei no ke hele hou e hakilo i ua ipo nei a kaua, no ka mea, ua j hele mai Ia o loko o'u a īkuki, e I ake no e ike aku wau laia, a o jia ko'u kumu i noi aku !a ia oe hiamoe hou wau, ī ike hou ; aku wau i na maka oke aloha ' & kaua, eia hoi kau he hoole ; mai " Pane aku la kahi pokii ia Luu kia "Ua ike la auanei au e, o kau hana mau ia o ka hiamoe l ke awakea, alaila, hele kou whane, akahi no hoi paha au a lohe

he niea hele 110 ka ka uhane o ke awakea, "o īa no h mea t oleloia ai e ka poe kahiko ka hi amoe oke awakea e hele ana j ka uhane." j Ia laua no e kamakamailio nei, lohe aku la laua i ka hooka , nikam pihe o kaha one a me na lae kahakai 1 na kanaka,na wahi ( ne ame ka lakou mau keiki, a s olelo mai la o Luukia i kahi poI kn ona īa Mailelauln < j "Nani hoi ke olowalu oka ieo o na kanaka e uwauwa mai nei, heaha la hoi keia mea a na kanaka e uwauwa nei, e kiei ! aku oe iwaho a nana aku?" ! Ia oih ana mai o Mailelaulii 1 waho o ko laua hale, a i nana pono aku ka hana i kahakai he paa wale no i na kanaka mai o a o aka nuku wai o Wailua, a i halo ioa aku kona hana ī kai o. ka moana, ike aku ]a oia 1 ka punohu, ka ua kūko a me]ka pio 0 ke anuenue he umikumamalua 1 ka moana, ia wa, ua uwa ae la oia no keia mea kamahao. e nee mai nei 1 ka moana me ka; hoi ole aku i ka hale e hai ai i ke kaikuaana no*keia mea kupa j naha ana e īke nei, aole nae peI la oia i hana ai, i koai uwa laua i ana no ua kua pupuie maoli oia a no kona noke ī ka lele iluna a f ilalo, ua hoohuoi ke kaikuaana |a holo okoa mai la oia ejjnana ī

| kahi pokn ona me ka ninau ana aku laia. "Heaha keia ou e kaina e pupule nei me ka hele ou naau ma I ka a a pono, heaha keia pilikia ' ou e kaina?" O ke kuhi wale aku no o ka lima i ka moana, o ke kunou mai o ke poo, o ka lele no 1 luna a īlalo, a oia wale no kana hana ia wa, a liuliu ka* Luukia 'nana ana i kona pokii, a i huh 1 pono io aku kona hana i kai, ua īke aku la oia i ke kumu o keia lelele o kona pokii a m« ka uwa 0 na kanaka, sia ka, he punohu ua koko, a o kona hoomaka no hoi īa e uwa hke noka mea; aole 1 īkeia keia mea mamua aku aka hi wale no a īkeia keia «ea. 1 I ke kuu ana iho o ko laua anopihoihoi, ua haaupu koke ae la īloko o'Luukia kei* manao ke kane no keia a laua, aohe mea e ae, nolaila, huki aku la oia i kona pokn īloko o ka hale a olelo aku la; "Auhea oe e kuu pokii, aole kela he mea okoa, o ke katie no keia a kaua e holo mai nei, o ka'u kauoha ia oe, e hele oe ma ka nuku wai, malaila oe e ku ai a i ka wa e kokoke mai ai ka punohu no ka aina nei, e peahi

' aku oe iaia, aole oe e hele loaa ■ i kai o ka niiku wai, e ku no' i oe mahai o kuu kiowal kapu, » |mal« o pae Ipa mai no a hooko i jtno ae oe i ka w,va on;X īloko o| i ( ke kiowai. ina nae hewaa,īna i ( hepapa heenalu, hookomo no > oe iloko o laiU, lalao no oe ika lima o ka ipo n kuua a ! pii pu mai no kaulule uei. I la Luukia no a'oa'o neu ■ kahi pokii ona, ua uhi īho U ka noe a pouli pu ka ama, a hooho ae )a laua me ka leo nw a nie na kiai pu kekahij "Heaha la keu pouli Auo-e o kakou, oiai aole i kupono ae ka ,La ī ka lolo?" i

J Ia lakou no e nune nei, lohe aku la lakou i ke kani olehaU ana mai oka leo ona manu, a lohe pu aku la lakou i ke kani a ke kahuli me he mea ala ua aumoe, a ia laua i huli aku ai a nana iwaho, he mea e ka lele o ko laua hauli i ka ike ana aku { kekahi malamalama ano-e me kekahi keiki a ke kanaka ui launaole e noho mai ana īluna o ka eheu o na manu, he msa-e ko laua ilihia i ka īke ana i neia mea kupanaha. la wa i-peahi aku ai na hma 0 ua keiki nei īa Luukia e puka mai iwaho ® ka hale, ua ohilahi la iho Ia o Luukia aka, no Mailelaulu nae, ua hooho ae la oia me ka leo nur ' "Aole oia he mea-e, o ke kane no kela a kaua, e hele hoi paha kaua e ike, au e hoapaapa nei, l mai hoi oe ia'u he atoha oe iaia, "eia ka; he aioha wale no ma ka lehelehe,"no keia mau olelo a kahi pokii ia Luukia, ua eu okoa mai la oia a hele aku la īmua o ua keiki nei e kau ner iluna o ka eheu o na manu I Ia Luukia ma i hookokoke aku ai imua ona, ua lele mai la' ua keiki nei mai luna mai o ka I eheu ona manu a puili aku la Ika puhaka oLuukia, a kaikail ae la. la laua no luna oka eheu' 0 na manu, a la wa i ninau aku ' ai ua keiki nei ia Luukia ( "Ihea kaua e nanea ai o ka hoau mua ana ī ko kaua mau la ma ka kehan, i ka eheu no anei no o na manu a i ole ī ke aopo lohiwa anei i ka ua awa, a ī ole 1 ka hale punohu ua koko paha i i !ka poli o Kane, a īhe kau wahi! ī makemake ai īa kaua?" I Pane mai la o Luukia i ke ka l nakakaumanu l jNa kamea! hale ole hoi paha īa e auana aku ' ai ka īmi 1 wahi e luana ai, he hale no ko'u au la ī ka leo o na 1 Imanu." !