Kuokoa Home Rula, Volume X, Number 6, 9 February 1912 — HE MOOLELO HOONI PUUWAI No ka eueu KAPUNOHUULA Ka hele ana o Kauluhinalo ma ke A-na-Ka Hoao ana me Kaeweulaokalani ma Keawaula, Ma kua, Waianae [ARTICLE]

Help Learn more about this Article Text

HE MOOLELO HOONI PUUWAI No ka eueu KAPUNOHUULA

Ka hele ana o Kauluhinalo ma ke A-na-Ka Hoao ana me Kaeweulaokalani ma Keawaula, Ma kua, Waianae

MOKUNA m HeXanca e HoouUii)>oJiithie ai na Hawaii

I Ike aku la o Kauakahialn hej jwahi keiki ano kalohe keia, a la wa i nana pono aku ai o Ka- , uakahialu 1 kahi manu ana e kau ana iluna o ka pali, a e moe ana no hoi ua mano nei, o ka ' olelo mai la no īa o ua wahi kei ki nei īa Kauakahiahi I "E hot kaua ī ko'u hale?" I "Aole, e hoi no au, ua pau ae ■la no hoi ka kaua hana," wahi a Kauakahulu "la wa ī kahea aku ai o Kauakahialn 1 kahi manu ana, a ī jka lohe ana o kahi manu i kona , leo kahea, o ka hoi mai la no ia, a 1 kona hoea ana mai, ua ninau aku la o'Kauakahial» Pehea mai la?" "Ua pilikia ka maka ua pili īlalo o ka papaku o ka moana, ua makapo' aole ona wahi ike i koe," wahi a kahi manu. A ke mahalo net o Kauakahi »lnt no ua wahi keiki ala, no ke ku ana ona maka o ua mano nei elike me ka ike a kahi manu a ī makapo ai hoi na maka t ka !aau a kahi keiki. Aka, t kahi manu e kau ana maluna o ke kua o ua mano nei, oia ka wa j ea ae ai ke poo o ua mano nei me ka manao e nahu ae ī ka. wahine, e kani koke ae ana kahi manu, a puiwa ae la ka wahine, a ī kona nana ana īho, ike īho la ota i ua manb nei a 1 ka wa 1 ea ae ai o kona poo oka loaa koke aku la no ia o na maka o ua mano nei ī ka pua pana a ua wahi keiki nei. Oka ko laua hele mai la la 1 kahi o ua wahi keiki nei i laloo Namahana, aīa laua no e hele nei, ke lele wale no ua wahi keikl nei, a i ko Kauakahiahi na na ana īna wahi pupupuhale i ka oawawa, hoopj|u iho la oia i kona manao e tho aku no lalo o kahi noho o ua wahi keiki nei, a iaia no e noho ana me ka ma nao e hol ua &ui ka la. Kahea ana ua wahi keiki nei ia Kauakahialii «e ka olelo ana mai: "Mai kaua ilalo nei, ua moa kahi uwala a me kahi pulehu pa lula, a olelo mai la ua wahi kei ki nei īa Kauakahialu: "E hoi kaua i ko'u wahi e moe ai " Ua hoole aku la o Kauakahialt me ka olelo aoa aku. "Aole, e hoi no wau, a ma ia wahi i ninau mai ai ua wahi kei ki nei* "Ea, owai kou īnoa?" "O Kauakahiahi ko'u inoa." "O oe ke aln opio e noho nei i 'ke kuahiwi. "Ae, a olelo mat la o Kauakahialii* "E kahi keiki. Mai kolohe oe i ka manu me ko pana. "E af mai oe eke aln ī ka'u uwala, a huli aku hoj he loa, A he loa hoi īa ua maona : Ua ae aku la no hoi o Kaua kahialn, a at iho la oia a roaona apau olelo mai Ia oia 1 kahi keiki: j "0 ka'u kauoha ia oe e ke i ahi. I makemake oe_e pii ae, e i pii pololei ae oe a hiki i kela s pua ia a tho no lalo, o ko'u wai hl la e noho nei. A ma ia wah l i hoopau ae ai oia 1 kana kama-

i ilio ana, a ku ae la oia iluna e hoi no kona wahi, a olelo mai la ī ua wahi keiki nei. "Heaha kau hana?" "He kipoko iole o na kuahiwt," wahi a ua keiki nei. ' "No ke aha hoi," i ninau aku I ai o Kauakahialii". ' "No ke kolohe i ka awa a' maua me kuu makuahine." I laia t hoi mai ai a htkt tluna 0 Kilohana īlaila oia kahi i noho ai a hiki ī ka puka ana o ka mahina Hoku. A ke haohāo ba nei na makua alh i keia nalowale loa a ahiahi, o ka pn mai la no ia o Kauakahi, ka makua kane o ua alii opio nei no ka na na ana i ua alii opio nei iloko o kona hale hulu manu, me ka ma nao ua hoi mai no a moe, a īaia ī pit loa aku ai no Kilohana, e noho mai ana no ua alii opio nei a olelo aku la ka makuakane: "Eia ka oe iiuna nei kahi i noho ai." "Ae, ilalo aku nei a«-oJcela puu kaht t nana ai i keln wahi moku akoakoa, « ike akd nei au, he poe wahine e kui opihi ana, a pii ae ana he mano nui a mai pau t ka mano, ma aole au \ kena aku ,nei i kaht manu e kit e kiko a malie o eha a holo i ka manu, a he ike-ana ka'u ī ka lele ana o ua mano nei iluna a pahu hou ana īlalo. "Nawai i hou," t ninau aku ai ka makuakane. "He wahi keiki uuku wale no nana ī pana aku nei nie kana pua a ku na maka o ua mano nei, a olelo mai nei, o Pikoiakaa lala kona inoa Oia keia a'u e nana nei, aohe nae he ike hou īa aku, i ke ku aua no i ka pua a kahl keiki o ka nalowale loa no ta. "Heaha kou mea i lawe ole mai i ua wahi keiki nei," waht ka makuakane i olelo aku at. Aia ihea kona wahi e noho nei? "Aia i Namahana kona wahi e noho nei, a īlaila aku nei maua 1 kona hale, a ilaila ko'u wahi i noho mai nei, a o ia ko'u mea i po ai. A olelo aku nei au ī tcam keiki, ina e makemake oe py ae i ko'u, wahi aia no īuka o kela puu a ilalo iho o ia wahi o ko'u wahi ia e noho nei. la'u i haalele aku ai 1 kahi ke iki, o ko'u hoi mai la no ia a hi-' kt i ke kula o ko'u wehe ae la no ia i ke kapa hulu manu a kau ae la, o ko'u lele aku net no īa i no Makaiwa, a mailaila ae nei a Kalehuawehe, a kau ikt au e • nana ī ka heenalu o ia wahi e pihaia ana e na kanaka. A haalele aku nei au ilaila a hele ioa mai nei au a kau i kahi e kaheia ana e ka wai wai uka hlo mai a komo ī ke kai, a he wahi puu īa i kapaia o Kalam puu, ilaila, lele hou au no luna i o kela puu e uhi ia ana e ka ohu ■ a o Hapuu īa, a mai ktla au ī hoi mat nei a hoomaha iho la ; ianei a hiki mai la oe. ' "Ae, e hoi aku kaua no lalo. » A ia laua e hoi nei a hiki i kona - halau, a mai laila aku a hiki i 1 halau hula." I ka elele ī hui ai me Kauaka

hialn, ua olelo mai U ua elele nei: "E Kauakahialii, 1 kii mai nei att ia oe, a e hele koke no k«uu i keia wjl mamuli o kauoha a Ainaiaeleele, a o ia kn'u 1 lawe mAi l.t, a lohe oe, «lole oe e noho, a m \v,i i olelo m;\i ai ua elele ner "E kaui, e !«> ouio." "E hele niua ae au e ike ina kupuna a me n,i makua o'u. A » kona hui ana me namakua, ame na kupuna no hoi, ia wa 1 olelo aku la o Kahaleohai. "Ea, owau kekahi e hele pu me olua, p ka īke aku ka paha i ka aina o na manu," "Aole, īa'u wale no ka ka ele le Ikn mai nei, a o kona puka aku la no ia a waho, o ka wehe jae la no īa ī ke kapa hulu manu ona; a kahea aku la īa Kahaleohat ma. "E hele mai oukou e īke e hele ana au i ka uhi hau o Ka lewa, elike rae ka hoounaia ana raai neī o ka elele e kn mai ia'q e hele." Ia wa no i hoi mai ai la no ia ehke me ke olapa aaa a ka uwila, o ka nalo aku la no īa o lakou. I ko lakou hoea ana aku i ka aina ona manu, ua hui īho ae lakou me na kupuna o ka «ma o na manu. Ake ike nei ke kupu nakane i ka nani a me ka piha ī ke ala o na pua like ole. Ua hui ae la laua me ke kupunakane a me ka moopuna me Kauakahialn ī na kipona o ke aloha ī nakupuna. I ka pau ana o ka lakou hui like ana, oka maanawa no :a } kani hke ae ai na mānu no Kauakahialii e pohai ia ana e na manu a puni ka papa anapanapao Uluheikalaninuiakea, ka ama maalo i ke ao polu o Hinai aeleele. A eia no hoi o Kapunohuula ame Maluikahauliko ke noho nei, a ai ī ka ai, aia nolaua i ka hapalua oua hale nei kah 11 no ho ai. Ua hoomakaukau kokeia mai la no īa o na meaai na na malihmi, a hookomo wahi ai no hoi laua nei, ai ka pau ana o ka laua ai ana, hoea ana o Iknkika lani me ka nui ona lahui like ole, a mamua o ka hoea ana mai, ua nalo aku la o Hinaiaeleele me katia mau mahhim ame Kapunohuula ma fto ka hale o Hinaiaeleele no kahoomakaikai ana ī na malihini o Waiiua, a hi ki ikawa ī hookipaia ai īloko 0 ka hale poepoe o Hinaiaeleele 1 hanaia a maikai. - I ka makaukan ana o na mea ai, ua hookipa aku la o Hinaiaeleele i ke kaikuaana no loko o lilo loa o ua hale poai ala i piha i na manu ona hulu hke ole o na ano apau, a he maemae ka noho ana, a olelo mai la o Hina ! iaeleele "E hoi kakou e ai, a o ko lakou hoi aku no loko o ka hale,a [ua piha o loko īna ala like |apau |o ke kuah.wi. I Aīa lakou e noho nei e ai, o ( ka hemo ae la no ia o kekahi ( mea nui poepoe, ai ka hemo I ana ae, n a *ikeia aku ia kekahi ī uhi īa e na punohuuia anue nue, la ka hemo ana ae ua ike I mai Ia ke alii Kapunohuula ame Maluikahauliko, a hoomaka koke iho Ia lakou e uwe me na'lu, a 1 ka pau «na oka lakou ike aln ana, a ko lakou noho ae la no īa no ka papa ama i piha i na kelekele momona oka puaa a me na ono hke ole nohoi o ka hakai l hoomakaukauia, a hiki ole i na malihini ke ai. | — Koknke e paa loa,ka Houu o ka Huku e kukulu īa nei mn a/Hinn Nuuanu, kibi o alanui liuleui, oia ana kekahi o n# hale nani i kukuJuia e na lapana o ka Hoomana Karisiano i