Kuokoa Home Rula, Volume IX, Number 50, 15 Kekemapa 1911 — KA MOOLELO HOONIUA PUUWAI NO Kuaialii Ka lua ole o kanaka Ui o ka Papa Lohi o Apua i Puna Paia-ala i ka Hala me ka Lehua [ARTICLE]

KA MOOLELO HOONIUA PUUWAI NO Kuaialii

Ka lua ole o kanaka Ui o ka Papa Lohi o Apua i Puna Paia-ala i ka Hala me ka Lehua

Nonv k \ N\ni, l'\n kk Ki'\ M\uiN\ kf vio KuK\s\ i(\! M WAI IĪ KI'VIOUU O\VMo V N lowoLl'l' K1 V k \ OIU V NIMUM K\ Olv\ \\ \ llvri\N\l kv Hr \PVIOI RO K V Iwiw I l M'l VNV KplW 0 N\U\ll NFI līl'iu NV Ml\]i))J i> Ko\ V I[VNVL'N\

f Ta l.i .n', l'oom.*k.uikau o iho j 1.l o m.i no ka hoi i k.i l, lualaila, kuk.ila ia jku li na'ln .u ahupuA.l, na kihuni kilai wai, na konohiki a me ru makanuna e hoi no kai o Apua Ua pau ke k ilai waa. ana, no ka mei, he h.i'ia polio \v.ile no 11 o k.i nolui hou ana īhn i* kal.u hou i nuu wua Nti[.ul.i, in.ili'le ilie Li lakou 1 ka nahele kalu w,u o Kahaiki i huli hoi .iku Ia iio ku lakou īnau wal.ii nohn piinoi īho Oi helo uo lun .i auo aluahi 0 u I.i, luie.l ui.i hkiiu no ku o Apui, alu, numua o ko l.ikou hoi Aha nn kai o Apua, ua lionuna ia aku la lu» elelp 1 kai no k<i hai aua Jku u eu na'lu ke ho\ dku nei me ka waiwai ole, a e hoomakaukau mua iho ina hale no ko lakou hoea mai A inamua ae □ ko lakou hoea ana mai, ua makaukau na mea apau īa Keikakilohi a me na ai d]o i koe īlio, na aipuupuu, ame lawaia, hakalia wale no o ka hiki aku o na'lu hinau o ka,dina Ia hiki ana aku no o Apua mn, ui miki mua aku la no oia e ninau u ke kahu hdnai wahme o Kuaial'i, me ka nmau ana aku "Auhea ka moopuna a kaua? a pehea kona noho ana a oukou e- noho ae nei i keia mau ana--1 hulu la?"

K.u hoee, lCn liuluinaiiii lui nuii īUin.i Pahnla iki papn, net- .» lionua nui Ua nui, ua ku, n.i kula ke kam.i ahi po Poliula, powehiwehehi ka īke a na akua K lvu-e, e Ku-hoi, Ku-ai ahi e ola nui "

Ia w.i \ Ll.ui aku ,u na lima o| Apua ika moopuna, a kaikal m.u Li oia a KooiinKo IKO l.i mamiui i> kona alo, a liwmaka ae l,i oia uwe lu*lu, a i.ua p uwe helu nei, papa 1„ ka inoopi.na i ke kupmi.iwihme nuke kinnu lima arj aku i koiu pollūlinia iim ka wjJw o Apua, a iu like ka paho Imia o Kiuialn i pa aku ai i ka wuha o ke kupunawahine nie he pohaku enaena la ki weta oia kaomi ana aku, ana īa. me* 1 hooki knke aku i ka uwe helu ana o Apua no kana moopuna, a lele wale la no ka wmmaka, a pane iho la oia 1 ka inoopuna

,l E hookuu ae oe 1 ko pūho limA, mai ko'u waha ae, no ka mea, ua like ko poho hma me kc ahi kd wel.l Na keu mau olelo a Apui i ka nioopuna, na liookuu iho la oid 1 kona limn ilalo, a a-kaaka ae la oia me ka paue ana mai īmua o Apua

"Nui ko'u iloha ia alua Nalowale loa oe mai ko'u īke ana la oe i kela ame keia la Ihea oe 1 nalowale īho nei e kuku?" i

Pane mai la o Kahue: "He maikai no ka maopunā. Oko'u wa īke waleno iaja, i kona wa a maona no, o ka nalo aku la no la me ke kupunakane, o ka Johe aku ka'u i ka a-kaaka mai, ka nunui mai o na leo, ke keele mai o na laau, ke pahupahu mai o na wawae, ke kani mai oka pahu, au wale no ka p iu o u hana, a he paina, hoea mai Id ka moopunj Ika nan-i iku, he keu aka ii'i, he a-kaaka wale no k«i hana ke nmau aku wau 4 aohe no he ekemu mai, a ke pau no ka paina, na lima me ka waha, o ka nalo aku la nu ia, oia ka'u e hoike aku nei īa oe, no i?au ninnu no ka moopuna a. kau a "Aolie ou īke aku i ke kakau mai ona waa, a mea okoa ae hoi? i ninau aku ai □ Apua la Kahue, ua honle mai la o Kahue

mnau aku ai ka moopuna la Apua

Pane mai al ke kupuaawahine iko moopuna "Ka' I nalowale iho nei hoi paha maua me ko kupunakane, luka hoi maua oke kuahiwi e kalai ī mau waa nou, oiai, ke nui ae nei oe Aohē hewa o ka makau kau »nua, ku ae no ka huakai hele, u a makaukau i na waa, a oia ke kumu o ko maua nalowale ana i keia mau la, a ninau hou mai la ka moopuna, "Auhea aku nei la hoi na waa?"

Pane hou mai la ke kupunawahine ī ka ninau a ka moopuna "He ninau mai auanei kau e ka moopuna he pono Ua pau loa na waa 1 kuai la, a pau i ka hoomaikana o loko a'me waho i ka nalowale, aohe poe i īke i ka mea nana ī ailiue, koe wale no ko wahi kupunakane kilokilo o Moeawakea, ua ike oia he ■wahi keiki uuku wale no ka mea nana e aihue nei, a ua like no ka me oe kauuku. O kana koho no, o oe no " "□wau' 1 ' 1 pane mai al ka moopuna Me ko īke iho no hoi m'u kuku, he uuku au, koha iho la oia owau '"Ou hoi, ua hoole aku no au īaiA aole o oe ka mea nana e aihue nei na waa, paakiki no ho kela, o oe no, a la wa a lakou e kamakamailio nej, ku ana o Keakakilohi imua o Apua ma, a olelo mai la' "I kn mai la au la oe e hoi e kamau wah> ai a piha aku o Ohaloa, alaila, haule hou mai nanea kaleou, 4 he wa paina kei? no kuu a hele

Ia lana. no e kamakamaiho nei, nehe ana na kapuai wawae īluna o ka moeiu makaln, a 1 ko laua huli ana ae i hope e nana, eku aku ana ka moopuna īmua o laiu, ua aahu iho i kaj aahu hulu manu ine ka papale m.ihiole e kau Atu ma kona poo ahe oopalau ma konei lima aleaii e paa ana He mea e lea lele o ko laua mait nili i ko laua īke ana mai ī ka moopuna e ku aku ana imua o laua, a la manawa l pane mai ai o Kahue īa Apna' "Eia ka moupuna. I>i au i ninau rnat nei īmua o kiua, ua ku ae Ja o Apua īliina me kona haa hihi nui, pdne jku la me ka mele ana penei. "J£u mai ana, ua nalu nui irn Kahiki mai

Jku keia īka hoiMi.ilu " 1 Nmau ,>e la 0 Apiu 1 1 Kn.iki kiloln u O k.i Wa 1 limia ,lu o kiu nuiojHin.i, lioi 1110 nn lioi, aolie 1 11111 k'ipnn.i ,ir kri.i fl (No kiM.t m.iii mn.n' a ApiM la KiMkakilolu, 11.1 a ka.ik.i ,10 I.! Ua moopuna, .1 paue aku la k,\ immpnna ia Apua "0 N,m.i koia ni.ilama, he mahma mo, lie u.i, he nnk.ui), he kaikiio, aohe w.ia liiki kr lio [lii 1 kai, mumi k.i nal», ,i <1 Km I l po, onU.i wa kupnno nn ko\i iiuu k.ii heenalu, .1010 o'u ml- - ike 1 ki" 10 ju e heen.ilu a1 f llie ohe.i k' l ko jo n i|n, he hai Ipoomuku ko ka pn nalii, lie hoo Ikahi no haina aia ka palona o |uka nei 0 ka aina Na kaia mau olelo a ka moopuni inuia o Apua 1 hooi .iku 1 ke paluohao o kona noonoo, a nalu wale iho la no oia iloko ona i na hana hookalakupua a ka moopuna Ilnko 0 ka uuku, a-a no e hele 1 ka heenalu i ka po I ka makaukau ina 0 na mea ai, tu weheia ap la ke kapa hulumanu o ka monpuna, a 1 ka he ine ana ae, akaln no 0 Apua a ike aku 1 ka u'i u ka moopuna FTaanou wale ilid l.i nu nu ileko ona, e ola ana ka mana Ika

miiu ninopiin.i, neonee ae h ninopiuia a luna o ki mia kjpa iiuhnlowai o ]ji, ua Jie)e wjlp a kupaoa i ke ala, nohn 'ho la me ka huli ana mai i hope i ke kupunawahine a kunou mai la e nee aku e paina Haole aku la ke kupunawahi ne, a. huli hoi mai la oia imua o ma e kali mai ana o kona hoi aku a paina lakou, a dui, ua makaukau na mea apau ika hoomakaukau la Ai ka pau ana o ka ]jkou paina ana, ua mnau koke mai la o Kealakomo la Apua i ke ano n ka no ho ana o ka moopuna me na ku puiia a me kona helehelena

Pane aku la o Apua "He| moopuiia mai auanei kela. Oi ko'u uwe he)u aku nei hoi keia i ka nui o ke aloha, o koiala paaī ae la no la i kuu waha me ka hi poho lima ona, oia no oe o ka momokuahi ka wela o ka po ho hma o ka mi>opuna oia kao mi ana iho, o ka lele wale ae la | oo la o ko'n walmaka. Aole oia wale ka'u mau mea i ke mai nei no ke ano o ka moo puna Oka hele ka i kaheena lu ika po, aia no kona hoi a Aianaao, a o kana ai ana, he hoo kahi kanaha lau iq puaa, hehoo kahi kaiuha lau ki)u poi kalo, hookahi ahui maia, hookah' kau na ko loloa, alaila, ka maona, j pela mau ka oia e pama <nau nei i kela a me keia la a lakou e

aoho nei me na kupuna, a pane mai la o Kealakomo 1 keia mau oleln-

"Hoomakeaka no, aohe no kena he kanaka, he akua ka hoa e like ai " Oia hoi ka kaua e ike ae la, ame ka ninau ana mai a ua moopum nei i ko kiua nalowale ana i keia mau anahulu la, a hahai aku nei au 1 na mea a p'au elike no hoi me ka kakon mea ī ike ai no na waa, a ike aku nei no nae au i ka minoaka. ana iho

Minau hou mai la o Kealakomo 'a Apua "E hele hou ana kaua ilalla i keid po e nanea ai me Kahue''

ma im onli i iu lioiki* helelii'lmu o keu pep" " 'U", n.uii i.i ( im , niii,iii m.u l.i oe i,\'ii Ka'u Immu |\>L) ' K'i i«' kt* ,iiui u U.i iiiiioinina .» ' K.ui.l Hc k<u, liu ole jo k.i «k.iik,», j ,inu kiiw papa liu jii.j p.jhj, a oia ka lioikr a ke ūkiu i kna po, iin ka nuM, lii» .nVa iiun ka'» imi iho nei, .1 kr oKi mai l ( t k<i oiia ( » k.i aw.i, a oka luulr aku la no u o MoiMw.ikeM liMmoe, kan ke po;j i kaulun.i, o Wi4plui ka. nu lam.i, 4olio leo pane liou o kahi kilokilo, a na 1.4 mea 1 kono m ApiM e pelu hou no kauhale •ilaila, hele pu Uiu me Kealako 1110 no kahi o ka laua moopuna U.i hele dku la o Apua ame Ke-alaknmo imua o Keakakilohi ma, a nahea kamaiho īho la lakou, a hoohele hou aku la ka Apiu ninau ana no Kuaialn Ua pane mai Ia na kupuna "Ua hala ka moopuna aīd 1 ka heenalu 1 keia wa, aia a wanaao oia kona wa e hoi ai, ahila olua |ike

Ia wa 1 hahai aku ai o Apua ma 1 ke am 0 ka lakou pii ana, me ko ldkon kalai ana he kaau waa 1 ka la mua, apela mai jio 1 ka L elua, a me ka nalowale

ana o na waa ja po, a pela ma po nn/ mahope a hikt wale i !vtju oiakou hoi mai i kai nei i hui hou īho la ,kal:ou. Nuiau mai la o Keakakilphi la Apua ma 11 1 ka po hea la ka nalowale ana?" Haliai aku la no hoi o A.pua "I lia po mua, a oia no ka pū o Akua ame kona ao. I ka la o Hoku, ame Mahea/ani, ua Jcalai hau la no na waa, a i ka po □ Kuju, ua nalowale hou no na «aa Laaukukahi ame Laaukulua, kalai hou ia no na waa, a i ka po o Laaupau, aihue hau la no, a pela iho ]a makou i apa la mai ia a hoi okoa mai la no kai nei

Panemai la o Kahue, He oiaio hoi ia, no ka mea, i kai iho nei na elele kahi i mnau ai, a hoole aku nei au, a hoole aku nei hoi au, aohe he mau waa 1 ikeia o kai nei

Ku mal la o Keakakllohi a olela mai la īmua o Apua ma* ' l Ma ka po o Akua, ua koi mai ka moopuna o kakou ia'u epn aku maua luka e ike ai ia olua a na*u i hoole aku, aole o'u makemake e pn aku mmua i ka po no ka mea, he anu. Palua a pakolu ka lala koi ana mai ia'u e pn aku maua u po, a no kuu hoale mau, ua oili aku la no i waha a nalo aku la, a o ko'u mad iio hoi ißidj ua hele no la i ka heenalu Akahi 110 au a mao popo, na ka moopuna no ka a kakou e alhue ne( na waa, no ka mea, o ka īkaika auanei keia a kae aku a'u e ike nei A peaei ka'u tke i ka" ikdika o ka moopuna a kakou

"Ma ka olohu, ka maika, ka momoku, ka hakihaki, he lilo loa au 1 mea ole loa īaia. Eia hou keia mea a'u i ike ai ī kona ikaika. Ina wau ekena aku īaia e lalau aku i ka ihe Ulei, nn ka mea, he Uau oolea ka Ulei, a o kona lalau aku la no la a loaa. omilomilo ae la iloko o kona po ho lima a kiloi aku h, ehke me ka pua o ke pili ka hele'ei wale mai no a okaoka liiln, a lalau iho oia i ka pohaku olohu a opa opa aeJa, me he one la ka aeae a kiola aku la mai kona poholima aku, apela na mea kaua he opala wale no la i kona mau po ha lima, a pela. iha L au i ike ai i kona ikaika, a'u e olelo aku nei, he kanaka īkaika keia ma keia mua uku, a ola no hoi na iwi o nei mau la elemakule I Aole i pau KUAIIKA NUPEPA HOME RULA

"E ninau mua ae au la Moe- 1 awakea, pehea la oia Ku ae ' la o Apua a hele aku la 1 ka ha- 1 le o Moeawakea e noho ana, a 1 ike mai la no hoi o Moeawakea : i ko īanei ana aku Kanimai la no hqj ka lalaleo mahamaha "Ma—l' O oe mai la ka ia " j "Ae, owau keia ī hoea mai la no ka ninau ana aku ia oe Pehea la kau ike m ka mnop'ina