Kuokoa Home Rula, Volume IX, Number 47, 24 Nowemapa 1911 — KA MOOLELO Q KA AMEHAMEHAI. ka Na'i Aupuni o Hawaii nei KA LIONA O KA MOANA PAKIPIKA a o Ka Hi'apaiole ma na Kahua Kaua o Hawaii [ARTICLE]

KA MOOLELO Q KA AMEHAMEHAI.

ka Na'i Aupuni o Hawaii nei

KA LIONA O KA MOANA PAKIPIKA

a o Ka Hi'apaiole ma na Kahua Kaua o Hawaii

Olelo hoakaka

A eia iho u.i mele Koihonual nei' "Ke Kalaku malohia Ke li'u la ka hoolauna oke kapu Kani kiha ka pu ai kanaka a Lono Ka pu ai kaua a Lono o Keawe Ku aku, kani, ke hoi nei ī ka moku Kookoohi e, ke nakulukulu e ke kani a ka pu Kani halulu v hano mai ka leo o Kuana Na pu waena o k* moku Ke'u iho, kiha ka pu, kani maluna Kani owa, mna me he hekili kui lani la Kui ke aa, kiha, l na moku 0 keia ae la kekahi pauku mele e hoike ana ī ka inoa o ke kahi pu kaua ma ka moa o Ku ana. Uahoikeiama keaa buke mele kahiko, he mele keia no ke kahi Moi o Oahu, oia o Kualn, a ua lilo nae paha īa Kaunualii, Moi o Kauai mahope mai. He mea ke»a e kakoo ana i ka moolelo i hoikeia ae nei, *no ke puhi ia ana o kela pu kaua,jiona ka moa o Hmamakanui,

Ano e hoo*nau aku kaua e ka makamaka heluhelu 1 ka nee ke kuamoo-om moolelo t loaa mai i ka mea kakau mai na kumu moolelo mai he nui O ka mea nana i puhf a 1 hoo kani i keia pu, oia o Kekuapanio, kekahi o na aln akamai loa oia wa i ka puhi pu. 0 keia ka hookani mua ana o ka leo keukeu o ka pu, he leo kahea na ka hoomakaukau ame ' ka hooliuhu. Aole no ī liuhu mahope mai 'o ka hoomaha ana o ka leo o ua pu nei, kani hou ae la ua pu nei, a omau like ae la &a koa i ka lakou mau pua maloko ona ka-kaka. ona koa hoi me na a-la, ua komo na a-la maloko o! na ekeeke maa. 1 ka hele ana a kam hou o ua pu nei, o ka manawa like.no ia o na koa pana pua a me na koa maa i hookuu like aku ai 1 ka lakou mau pua a me na a-la, e lawe ana i na ahi-make !i hoomakaukauia no ko lakou mau wahi i makemake ia ai. ! He mea oiaio, ua lele io no keia mau mea apau me he mau pa-kaua la e iho 'makawalu mai ana mai kahi eheu a kahi eheu oka pu- kaua o Maui. A na keia mau mea a me na A-Ia i Iu ku aku i na'koa o Knlanikupule. . Ua h»ki ole i na koa o Maut ke i nee mai imua T mamuli no ia o . kela luku nuua ana o ko iakou aoao e na koa o Kamehameha, . nolaila, us emi hope aku la la • kou 1 ī keia ike ana o Kalanikupule , i keia luku hoomaha ole ana koa o Hawau e holo papa aku nei maluna o lakou, oia kona wa • i hoouna aku ai i ka elele e ku J 1 kala aku i na alukoa apau o : Maui e akoakoa mai ma Wailu--1 ku. ! Ika akoakoa ana mai hoi o na mamaka-kaua apau o Maui

īmua o Kalanikupule, ia wa i ni, nau mal ai oia ia lakou.' "Pe-I hea kakou?" I Ua pane aku la kona mau pu kaua: "EKalani-e! Aohe a' kakou wahi pono i koe. H * j Eia no nae na koa o Maui lee! hoomanawanui'mai nei i ka paa' ana ike kulana kaua. A eia rto hot na ko.i o Kamehameha ke hoonee aku nei no i ke kauia pa I na pu» ame na a-Ia o na puuluulu a me na wahi pu! kuikui ona koa o Maui. Ake hakilo pono loa net hoi o Oloha' na a me Aikake i ka noeau ame ke akamai o ka hoolele pohaku ana a na koa maa me ka ikaika nui. Ke ike nei laua, he ekolu a-Ia o ka maa hookahi. j Ke ikeia aku la ka emi hape ana o na koa o Maui; a ke kali la no hoi lakou o ka owa aku o | ka huaolelo. mai ia Kalanikupu j le aku, ko lakou alu, eia nae,' aohe he wahi leo kauoha i loaa aku ia lakou. ma kekahi

wahi o }ce kahua kaua, ua hut maoli na pualikaua a elua he alō a he alo f a hakaka aku a ha kaka mai A 0 Kalanikupule hof me kona mau hoahanau me Koalauka

jni, Kamohomoho a me kekahi rnau alīi e ae, ke mahuka malu, ner ma na uka wao nahele A o Kalaniokikilo, oia no hoio Ka a me kona kaikaina o Kekuiapoiwa Liliha, ka wahine a Kiwalao, i make ai ma ke kahua kaua o ame Keopuln, kaikamahine opio a ua Kekuiapoiwa Lihhanei, ma ka wao nahele o Aala lakou i tbele ai a hui ai me, Kalola iuka jo ke kuahiwi. ! Ama ia wahi i loaa aku ai o Kalola ia lakou nei e pule ana ma ke alo o kekahi pohaku i hoopiliia ijca palu Ua ike na koa o Kamehameha i nei luahi» ne, oia-hoi o Kalola, e pule anfi, a e waha ana hoi he kaikamahine ma kona kua. Ua hele aku la keia puulu alii a hoea i Olowalu a me ka awiwi nui no hoi> a kau maluna o na waa, a holo no Moīokili, Ua pae ua poe aliiwahme nei ma Kalanamaula, a noho lakou me Kekuelikenui. I keia wa, eia ke kaua ke nee aku nei ipka o lao. Aia na leo hooho ikuwa |ke wawa !a ma na pali o ua oawawa kaulana 'la o

Mauu j Eia ke lele nei na ma-ka ihe, 1 na laau pololu, ke paluku.nei na newa, ke kihae nei na lei-o-ma-no, ke ha'ha'i nei hoi na poe ike ha'ha'i kanaka, a ke kani nako-j kolo nei ka leo o ka pukuniahi malalo o na hookele ana a Olohana a me Aikake. A penei ka S. M, Kamakau hoike ma keia wahi no nei h ana īa ana Lopaka-pukuniahi. Oiai, ua nee ae la ke kaua a noho 1 kahi haiki o lao, a i ke auhee ana o na koa o Maui, a holo mka o ke awawa o Wailuku, ua kauoia aku la o Lopaka pukuniahi a hoea 1 Kauwelowelo. Malaila, lakou 1 ki aku ai 1 ka pukuniahi īa ioko pono o '

Ino, & llumihoi ona pali{ Ai (keia.auhee ana o ua poe koa iiei o Maui, ua alualu aku Ia na I koi lanakila o Hawaii, a lukll lakO la ī ua poe nei, e ialamā hele ana a e uwalu aha na limi J ki pali. Wahi a H. Kamakau, ua kapaia keia kaua, "Kawaupali d lao a me Kepaniwai." "Ma keia kaua ana," wahi 4 ua mea kakau moolelo tiei, Ui pakele o Kalanikupuk, o Kekoj luukani, Kamohotnoho a me kekahi mau alii e ae,- A ua holo aku la lakou i Oahu. 0 Kekui apoiwa, Kaleininkua, a nie Keopulani'ua pii aku' la lakou n»a lao a īho ma Olowalu. 1 Aole \ pau