Kuokoa Home Rula, Volume IX, Number 45, 10 November 1911 — KA MOOLELO HOONIUA PUUWAI NO Kuaialii Ka lua ole o kanaka Ui o ka Papa Lohi o Apua i Puna Paia-ala i ka Hala me ka Lehua [ARTICLE]

Help Learn more about this Article Text

KA MOOLELO HOONIUA PUUWAI NO Kuaialii

Ka lua ole o kanaka Ui o ka Papa Lohi o Apua i Puna Paia-ala i ka Hala me ka Lehua

Nona ka N\M, I\\i ik;Kv \ Mahina kf AI o - Imi i Kana Il\) M\ N \ Al K Kr.\l.ol.o\ o ka Mo^na—Loaa o Ll.u K[\ K \ (.'! I\ NOHO l K \ M.\LU O KA Pl'A H.UUANA I KA \\ \1 0 W UU'A-- KA Hr\r\lol K 0 KA — Lli Kl'lA N\ kl ll'A O IUWAII NM- IīUKI \ N.\ MKA POHlllllll O" \o\ \ H,\N.\UN\.

Ua hiki mai nei o mama aia i kai. A i ku mai nei ia'u e ho\ ro Puna, a i kuu kau oha aiv. n ai tioi u Kihiloa e pu niat o ha'i ia olua, oia no-ko Ju\nei \\a i hapai tnai nei ia*\i me he wahi puolo a!a, a ln:i hou īho la kakou " A pthe i 11 ko olv t m in i.i no Uo'u hoi i kuu am t, ui ! iw , k lt no hoi keia noho pu ma tre ke kane, naui no īa natu i o ' h.ialele ma' u'u I keia w t a K \ malum. !e. e kamaiho nei, aohe waimaka pta a na makua tl i, na k īpn n \ me na maka nnan x no ka nni o ko lakou aloha no na luukaka a ke ahiwahme, a u i uhi pu m \i ka huhu o na ma'<n i no Hol.i loa, no keu mau haua nw ,a\ \ i hana a', oiai ka maluhia m.i ka aoao o kana wahmee mahma ia ana Ia Kaumalum ilu i ho.m ne ai no ka hoi ana no kai o Hoh iloa, ua hoolaau mai la na rna kua a me na kupuna o lakou a pau kekahi e hoi i kai, a ua hoo holo kukeia keii manao Aia no o Kaumalumalu ke ku ala iluna me kona nianao e hoi koke no kai, no kahi a Apua e kali mai la la wa, ua lalau īho la o kihiloa ia Keauhou, īa Kaihn a me Kaumaluma'u, a hn ae la la lakou apau ma kona alo He hoike ana mai keia no ka nui ikaika o Kihiloa ehke me ka kou i ike ae la i ka hlo o keta poe ekolu i meaole loa iaia, a ke holo la no kai o Holualoa me ka mama nui I ka hiki ana aku 1 kauhale, e kah mai ana no o Apua no ka hoi aku o kana lei aloha he keiki. A i ka hiki ana aku o na j pulum, ua hoomaka hou ko lakou uwe ana, kaa na kumakena a mao ae la la mau kipona o ka lnuluu a me ke kaumaha mai a 1 ikou ae Ua kuka ilio la lakou no ka mea pOno e na ka hoi Kaumaiumalu nia no Puna Hooho ia ana ma na kahakai ua pae mai la ke kino make o kekahi mau kanaka mai ka moana mai, ua ika la mai la e na ale o ka moana, a hoopae loa la mai la hoi e na nalu o kulana nalu o na Kahului a pae ae la ī ka aeae o Kaiakekua. Na keia mau lono hoopihoihoi i hoo pau ae i ka pioo o na alu, a lawe loa la mai la ia mau lono imua o ke alo aln I ka lohe ana o Kaumalumalu, ua haupu koke ae Ia oia īloko ona me kona olelo ana aku "Aole kela he mau kino-e, aka, o na hoewaa no ia o ka wahme heenalu, ka mea nana i aihue kuu kane " Aole no hoi i pau loa ae īa mau olelo ana a Kaumalumalu, hoea hou ana he lono ua paf mai la na waa kaulua luka, a na i ka nahaha. Ua maopopo īho ]a la KaUm«hima--1-u, o na waa no īa o Kawaihuokauwika, a o na kmo no iao Holualoa a mo kana ipo hou Nolaila, ua hoeuna la aku )a na kiai e huli ma o a maauei o

kel.i a me keu [_v'.v o Hhu I keh huli .ui.i uku o laua, aohe wahi mea a ike la. O ka ninau eia la ihea ko lma wahi i nalowale ai, alia hoi oe e wikiwiki i ka ninau, a lohe aku no oe Na kela nalowale ana a me keia ike hou ole la ana o ke kino o ke alii Holualoa, a ua pit ino mai la ke aloha iloko ona, a ano-e loa ae 1« kona noonoo, me he mea la aia no laua imua o kona alo kahi ī noho pu ai, a i ke uumi wale iho la no o a i ke aloha na kana kane, a no ka nm loa o kona uumi ana i ke iloha uo kaka kane, ua hoomaka īho la leona opu e ehaeha, no laila, ua kahea aku la oia i kona makuahine e neenee mai a mamua o kona alo e kahikahi iho la mua o ka opu ona Aole t emo, he kui pa-kolu ina na na hekih, he olapa ana ka uwila, he ne-i ana na ke olai 1 aku la na kukuna malamalanu o ka uwila mai ke alo aku o Kaumalumalu, a moe aku la īa mau kukuna malamalama a pili ī ka paia lani «namua o ka hoea aua ae o kona kino, pela iho la keia mau kukuna malamalama eo nei a kakou e ike ae la maluna Uaoih aku la ke keiki mua a alala ana īmua ponoi o Apua, a i ko Apua nana pono ana iho, e moe pio ana no ke alo aia no ī ka makuahine, a o ke kua, aia ī ke kupunawahine O keia ka piko, kani ka pahu, ulono pule na kahuna, a mnau mai Ia na kupuna oia o Kailua ame Keau hou "Heaha ke kama?" Pane aku la o Apua "He lewalewa " Olapa hou ka uwila, kui hou ka hekih, naue hou ke olai, ih hou iho la ke knakoko īa Kaumalumalu, poha hou aku la ka malamalama poepoe a pa pono iku la ī ka paia o fca hale Hanau aku la ka lua o ke keikt, aia no ke alo ī k3 makuahine Ua miki mai la na pale keiki, pau ī ka hoomaemae, kani na pahu, ulono na leo pule a na kahuna, a pau pu me ka makua , lnne ī ka hoomaemae. Pau keia mau mea apau, ua! pama īho la ka makuahine, no ka mea, ua hehena mai Ia ka opu, oiai, elua kama i puka mai i ka wa hookahi. A ka inoa o ke keiki a Kaumalumalu i kapa ai o "Kukuna)kala " Ka lua o ka mahee,] Kapaia kona mo o "Kahikinaakala " O ka nam o ka hiapo a me leona u'i, ua hke no kona nai m ame kona u'i me *ke kukuna o ka la e oih ae ana « ka wa e puka ae ai ka La, pela īho la kona helehelena nani ke nana aku Ko Kahikinaakala nani hoi, e hoomaopopo no oe ī ka wa e hiki ae ai ka La, a o ka nam au e nana aku ai, o kona nani no īa a me kona u'i Aia ka La ke napoo īho la, a ke uhi mai la ka po, ' aia no hoi | ka īno ke helopapa ala ia Ēhu | holookoa mai kela pe'a a keia

pe'u oka aina, Aia no naa iu aulanii kol ltuku{ ke hoomalainaKnna ala ia Holualoa mai ICdi nahu a KainaUhoiui ka aa o na aulama kukui, he hoike ana ma> ia, ua hanau ka Moiwahme 0 El\u, he mau inahw, Ua oleloii af, ua haule ke ka ma'aliiwahinp Kauiualumalu hiamu< k , a i.iia o hianuH* ana, uu loa.i aku la ka uhane o ke kane iav:\, A » kona ike ana aku nei, ua nuku aku la oia ī ko Holua--I>a uhane 110 ka haalele laia, a hahai pu aku !a ko»a ua haaau oia elua keiki kane No laila, ua lele mai la ka uhane o | Holualoa e puiki mai i ko īanei uhane me ka manao e lele maij e honi iaia, ua pale ae la keia i kona lima. Ua ninau hou aku la ka uhane o ka wihine, aia la oia ihea | ī keia \va | Pane mai la no hoi ka uhane o | ke kane, aia oia ī ka ama o Kenamu ame Kenewa. He mumu ka olelo, he wawa wale no ka mea loheia, aia oia īlaila, a o ka hua hmukala kana ai, o kona wai, ka wai opunui o ka ama. Kona kapa, ke kaunaoa hihi o kahakai nona keia olelo "Hihi kaunaoa, hihi i Mana" Nmau hou no ka uhane o ka wahine "Ahea oe hoi mai?" Pane hou mai la ka uhane o ke kane. "Nau no au ekn ae alaila ola au." Ninau hou ka uhane o ka wa hme: "Auh?a ka wahine i holo mahuka ai olua ? " Pane mai la ka uhane o kana kane "Aole au ī īke laia mai ko maua hui ana a hiki i keia wa Malia paha, ua make oia Ia wa 1 puiwa ae ai o Kaumalumalu mai kona hiamoe ae, a nee ae la i ke ku-wo me ka leo nui, a lohe na makua i keia leo kuwo o ke aumoe Ua umau mai la na makua i ke kumu o keia uwe ana o Kaumalumalu I Ua hoike mai la oia ī kana ( moeuhane ehke me la a kakou ī ike ae la imluna. Ua hlo ia ī mea e nune nui la ai e na aln, a oehea la lakou e hana ai no keia moeuhaae. Nolaila, ua ku ia| aku la o Honaunau ke kilokilo uo ka ninau la ana o keia ninau imua o ko lakou alo I Iko Honaunau hoea ana mai imua o ke alo o na makua ahi, ua ninauia kona īke no kahi a ke keiki e noho nei Ua kulou iho la kona poo ilalo a huliu ea ae la īluna a pane mai la "Aia ke keiki alu ma na aeone kahi i waiho ai, ua ko mo īlako o ke kaunaoa, o kona kapa ia, ao na leo hanehane o na kai ka leo la o Kenamu me Kenewa Ua noonoo nui ia keia mau olelo a Holualoa, a ma ka wanaao oia la, ua huhia na kapakai He oiaio, ua loaa aku ke kmooHolualoa mawaena o na Kahului a me Puapuaa, īloko o na kumu ohai hihi, a ua uhna iho e ke kaunaoa h'hi o kahakai a e kamau ana no kahi hanu. O ke kumu i loaa ai, oia no ka u-a koko e halu ana maluna o kona wahi e moe ana, a e holoholo ana na ohiki aumoana ma kona nau aoao apau. I ka īke īa ana o Holualoa e na poe huh, ua hana kokeia ka manele a paa, a hookauia malu na oUila, a hoihoua no ka hale alu, a hui iho la me ka wahme, a me na kupuna, na aln ame na makaainana, a he la nui ia o ke kumakena mawaena o Kaumalumalu no keia pilikia o kana kane. Ua mnau aku la o Kaumalumaiu la Apua, īna paha he wahi pono kana no kana hunona Aole ī pau E KUAIINUPEPA