Kuokoa Home Rula, Volume IX, Number 42, 20 ʻOkakopa 1911 — HE MOOLELO HOONI PUUWAI No ka eueu KAPUNOHUULA Ka hele ana o Kauluhinalo ma ke A-na-Ka Hoao ana me Kaeweulaokalani ma Keawaula, Ma kua, Waianae [ARTICLE]

HE MOOLELO HOONI PUUWAI No ka eueu KAPUNOHUULA

Ka hele ana o Kauluhinalo ma ke A-na-Ka Hoao ana me Kaeweulaokalani ma Keawaula, Ma kua, Waianae

MOKUNA 111 (ivXom'o <• Koonhunahhhii' a, n„ lfowah',

f Ikawa e noho ai ko k\ikamahlne i poo alii no oukou, ia wi e ike ai oe, ua aiai ka wai ' me he pia ala ke aiai, a pau la, e īke hou ana oe t ka wai apolu 'ae la, a mahope \ho e hoi ae lana a like me kona maa mau a' o ia ke ola o na maht kalo, a' j ola ke kai, a ikeia aku ka holoholo i'a mau Oka ike a ka makaula, i lohe oe eke aln. Aole oe e alii ina aohe kanaka a wahine a kei ki a peia waleaku, a make ka aina a make pu nne oe. A penei- E noondo mai oe no ka mea, aole o'u makemake e ula mai keia muliwai, ae mu aku i ke koko o ka aiano a me ka moo, iohe oe e Kalani, ua haalele mai na akua ia oe ma alii a ine na kupuna ou, a ua hala ka ula % Kane a me KanaIna. E kuahau koke aku oe e Kalanialiiloa, a mai lohi oe, o huh ole ks poo o ke kahuna 1 hai ka pu aku 1 ke ahi opio. Ua holo koke mai la ka ae o Kalanialuloa, aua ku ke kapu ia Kaihlauokekoa. Ua ku na lepa o ke kapu kani ka pahu a ke kahuna ku t mua o ka hetau o Kaihlauokekoa Ua haahaa o Kalanialnloa, aohe eu o ke Kalukalu o Puna i kau a me ula a ke kiu wai koe ula ika nahele 0 Pihanakalani elu mai la ī ke ala me ke onaona. E hoi ae kakou a nana ae i ka muhwai o Wailua i ke komo ana a Kailiiauokekoa ī ka nuu oka heiau, a kaw ka pahu, o ka wa no ia i halulu īho ai ke kuaua eloeio a me na Jeo nakolo o ka hekih, a o mai la ka nwila nui makaeha ī ka lani Ku ka punohu u-a koko a kahe ka waiula ika moana, ala malie ana ae, oa hoi ae la na a pau elike me ia mamua, Ua olu ka nohū ana a nakanak?, aka, e aui mai oe e ke aln eia ke au o ka aina, ua pualena ke kai, ua halula ka moana, a e mallu mai oe i ka olelo a ke ka- ' huna eke aln, nolaila, aole he wa e kah hon aku ai ī ka'u mau olelo Ia wa ua kahea kokeia aku L na kukmi a puni ak ama, a holo aku ka waa no Nnhau no ka ku 1 kala ana aku i na ma kela pe'a a keia o Kauai a me A no ka ike ana inialui loa i ka nui o na kahuna i akoa ■ koa mai, o ka olelo koke mai la no ia o §alanialiiloa; "E na kahuna, na kilokilo, na kuhikuhi puuone a me na makaula, eia . oukou imua o kuu alo. Uaolelo mai ke pop kahuna {a'u, aua 1 'ke no paha oukou, o ko'u alo alu, a c kuhiknhi aku au ia ou(koU, O ia kela elemakule me , ka umiumi loloa e noho ala ī ka uka wai o Kahalauaola, ana keia kahuna e Jioike mai ka manao i kii ia aku nei oukou, no ka hele ma! e ike. '• Nolaila, ke ike aku nei au la oukou t na kahuna a ke'manao , nei au, aolee makekaaina, aka °o ke kanaka ke Jj|makp, u wahi a Kalauialiiloa. Ame keia mau

nianao, na ke kahunae hoopiha mai i ko oukou mau puolo hoomanao, aeola ai hoi kakou wahj a ko'u kahpna i hoike mai ai. Ua hoopau koke ae !a o KaI lanialnloa ī kana kamaiho ana, a ia wa ī kn ia aku ai o Kauau ke kahuna pooo ke alu, a noho ana imua o ke alu. I kela wa i ku mai ai ke ka huna a haawi mai la i ke aloha ī ke anaina, a wehe ae la ia ī ka hipuu lau-i i hipuuia i na hipuu mahele aina, ī na ahi a me kona mau makaainana. I ka menehune, o na hu ma-na-weo kanaka, Ua tke aku la ke alū o ka hma akau o ka aina, He lau ka mano o na aln. He lelo lau; he mea paa ole, E laka ka waha o ke alu' ai ku, ai nana, Aj no apau, a nana i ka wih a ke Koolau, A loaa mai ī ka unuunu pakea a make ka aina, Make ka ehuehu kanaka, a make ua pua kolililani, Eia o kai la ke hamama mai nei na pae ku a Kanaloa, Owai ka mea e ola ai ka ama a no ka mea, o oukou e na ka~ huna, na kilokilo, oa kuhikuhi puuone a me na makaula, a tlala ke ola a me ke auhee o ka ama ,~a huh Kahiki ku-a lono-e, 0 lonp no anei o hookuh. O hookuh ta nei la he lono ole. E lono i ka uwalo au-e E ke aiū—e, E malama ī ka ka uwa'a a ke akua, a he aina akua o Kauai, a me Oahu, aole paha oukou i tke e na kahuha. 01 nahu tho ke akua o Oahu t ka pae ku a lualii a pau niho i ka hakihaki, a ma keia aina no e lawe īa ai i kn alualn ī hana i' a hoohalahala kekahi poe kii i ko lakou hele ole l Oahu Ua hoohalahala kekah: mau ku ī ko lakou haalele ia ana e Luahi. Ina paha aole ī hala aku nei nei ka makua alu, no ka mea, aia laua ī ka aina lewa a oia ke koo o ka aina A ma keia wahi o na kahuna o Kona, he uka ko lakou a he kai. E lohe oukou, a e hoola 1 mai i na poku o ka aina a o ka maha no ia o na kanaka. Aka hoi, i hooko ūle oukou i ka'u kauoha, e hiki mai ana ka manawa o kakou e pilikia ai, i lohe oukou, wahi a Kauau, ke kahuna poo o ke alu i hoakaka mai ai imua o na kahuna, na kilokilo, na kuhikuhi puuone, na makaula. Ina he mano a mana olelo kekahi, e kamalho mai, a o ka olelo i aa ia mai i na mea apau o na kahuna, aka, aole he leo pane , he hooko wale mai no ka na kahuna. Ke poo o ke ao uh ke holo mai nei ke ala s Kawai opua makani o Koholalele, ape i hea la, e hoike ae paha au i ■ ka'u īke ī kamaiho mai ai ua kahuna nei. Ua ku mai k o *Kauau ke kahu na a kamailio mai la ia Kaunuoha. "Ua oki kau, a no ka mea, e hooponooono ,as - kakou i

( na heiau a ave na koa oua unu e kaulai mai nei i ka la, i ka ua {(tuo ka m.ikani, ,v hala aku m nwkua ,ilii o Wailua nei, alaiU, hoi aku oukou ,t hoala hou ai? ? ka ama, a hooulu na "mea kanu e o\a ai ka noho an» o tia kanaka, kela pea a keia o ka a o ia wale no ka n\ea i jkoe ia kakou. 1 Ake elemakule aku nei au, a ke haawi aku nei au i na hoo- , ponopono ana o ka aina na ou(kou e hana aku. 0 ka'u wale ( no oka nana aleu ika oukou ha na ana. ! Oke kumu nui iho la no keta! i ku ia aku nei oukou e hele mai imua a ke alil no ka hooponopono ana me ke alu j 0 na olelo a ke kahuna īmua o~na kahuna, na kuhikuhi puu-' one, na makaula a me na kilekilo. O Lualu ke alii mua o , nei, a me ka holoj ana o kona poe kaaaka, a pau leekahl o lakou | Ua olelo la o Lualii i kona poe kanaka . E hoi kakou a hiki ika aina alaila, kuahaua akīi j na ka-' |ttaka a puni o Kauai, e' kalai i ku i mau lau kanaha o na kii oiai aia j ka po ka piha o na ha ( lau ike akua ī kahula no a hia|mee, aokawa la e piha ai i ke akuā, a pau aku nei ia mau ka tu kanaka o kakou 0 na kn I īlii īloko ia o na halau hula Ona ku nui iwa jbo ia me_ka uhi pa ma na maka o nunui" A oia ka hana, a ua lawa io no a hiki ī ka lawe īa -ana mai ona waa i komo īna ku ona ku nui elua, ma ka puka ia me na maka oka uhi pa 1 hanaia e Lualu. 1 ka makaukau ana, ua holo mai la o Lualu no Waianae me 'na kanaka, a me na ku _no ho ja piha ka w^a, ; Ua hooihia nn ku a piha na ;waa, a ī kela holo apa mai o na iwaaukinaa mai Wailua a hijki ī Waianae. I ka īke ana niai o na akua 1 na auwaa o Kauai akn nei e ho lo aku nei, īa wa i holo aku ai ka elele o na akaa e kala ai ma akua mai kela pea a keja pea o o Oahu no ka hele ana mai e hui a kuka pu Ika po ana īho, o la ko lakou wa e hui ai no ka halau moana ai ake akua o Oahu, a ma W"ianae, he aina akua kela Oahunuialua. Ika hoea ana aku o keia mau kn, ua hlo īa mau ku ī mea walaau ia mahope nei. No ka īke ana o lakou 1 ko Lualu akamai ma keia hana he kalai kn, oia ke kumq i lilo ai oia i poo no na kan \ka | A penei ke kalai ana aLua-, lil 1 kana mau kn īa hookiikn' a kii-mala, a hoonana, a hooku-j ku-a-]ke ī ka inoino la, a haile-j jlewale, a pela keiamaukiīe' ;hana mau ai ina po apau. ' j Alawa 1 hoopau ae ai o Kauau i ana 1 mua' ona kahuna, a o kekahi, mai ' hoohalike kakou ī ka kakou hana me Lualu, i ka haalele ī keJa mau kn, a eia no kela mau kii oiaanei ī haaleie ia ai r Ke kuahaua ana a Kapuno* huula i na makaainana a me na kahuna na kilokilo, na kuhiku hi puuone ame na kaula "E na kanaka oka aina o Mawei lualan! e!. 'Ke kauhoha aku uei au ia oukou e na kahuna, na kilokilo, na kuhikuhi puuone a me na makaula apum o Nn- ! hau o Mawaelualani. Ke koi ja mai nei au e kuu mau kupuna o ka po e hele au . me kuu wahine no ko laua an?a L e noho mai Ja.