Kuokoa Home Rula, Volume VIII, Number 5, 3 Pepeluali 1910 — Ka Moolelo Hiwahiwa o KAWELO Ka Hiapa'iole a ka Ikaika, ka Mea Nana i Hoohaahaa ke Oolea o Kauahoa, ka Ui o Hanalei; O ka mea Nana ka Laau Kaulana o Ku'ikaa a Nana ka Wahine Hoolei Ikoi o Kanewahineikiaoha [ARTICLE]

Ka Moolelo Hiwahiwa o KAWELO

Ka Hiapa'iole a ka Ikaika, ka Mea Nana i Hoohaahaa ke Oolea o Kauahoa, ka Ui o Hanalei;

O ka mea Nana ka Laau Kaulana o Ku'ikaa a Nana ka Wahine Hoolei Ikoi o Kanewahineikiaoha

A kau ke kino o Kawelo īluna o ka lele (heiau) elike ne ka makemake o Aikanaka,rne ka hana ia o kona kino a -naikai, ame ka hoomoe pu ia me kana laau kaulana, oia o Kuikaa Ia wa, ua hoonoho hou īho la he mau kiai, oia hoi o Kamakaokahoku a me Hilinui wawaeaehu I ka hoonoho la ana o Kamakaokahoku ma e kiai ia Kawelo, ua olelo mai la o Aikanaka la laua* "Kehoonoho nei au ia olua e Kamakaokahoku no ke kiai ana la Kawelo, a e kiai olua me ka makaala loa iaia, a e make na mea a pau e hiki mai ana īmua olva, a e kue aku me ka ikaika a pau e loaa ana la olua, a o ka mea o olua e uhaki ana i keia kauoha a'u īa olua, alaila, maluna o olua ka'u hana Nolaila, e noho ana olua mai keia po aku, a hiki i ka piha ana o ke kauna hookahi, alaila, hoonoho maj au ī mau kiai hou ma ko olua wahi, a no Komanaulu ma ea, e hoi ana laua me a'u, oiai ua kiai ī ka po nei a ao ae la," E ka makamaka heluhelu, ma keia wahi oka kakeu moolelo, e ae mai kou mea kakau e hoakaka īki aku a hoomaikeike ana aku no hoi ia oe Ua oleloia ma kekahi ma hele o Kawelo, aole ī ha-i la ua poo nui nei i ka lele, aka, ma ka pa o ka unu oia kahi i waiho īa ai, ehke me ka oukou i ike a i heluhelu ai ma ka Helu 2 ame 3 o na pule ī hala, a ola hou o Kawelo Ao ka kekahi mahele Kawelo hoi a kahi poe, ua waiho īa no o Kawelo īloko o ka ehu pohaku i luku īa ai oia a paa, malaila no oia kahi waiho ai a hiki ī kona ola hou ana ika po o Mahealani. Ama ka mahele a ka mea kakau nei, oia* no ka oukou i ike ai ma ka Helu 3 o ka pule ī hala e kā mea heluhelu. I ka pau ana o ka Aikanaka ma hana ma ka heiau, ua makaukau ae Ia ua Aikanaka nei me ka hunona ana me Kaeleha, ame ko laua poe kanaka, no ke ala huh hoi. I ka makaukau ana, o ka hoi aku la no la o ka h uaka a ua aln Aikanaka nei, a noho iho la o Kamakaokahoku a me Hilmuiwawaeaehu, no ko laua kiai ana īa Kawelo. I keia hoi ana o Aikanaka ma, ua hoi aku la no lakoi* no Hanaka-ape, i kahi no a. ua Aikanaka nei i hoaumoe a t me kona poe kanaka Ika po 4 mamua iho. Ke kumu o keia hoi hou o ua Aikanaka nei rae ka hunona ana a me kona poe kanaka i Hanaka-ape mamuh no īa o na olelo a ka hu nona ī hoike aku ai īaia ī ka heiau, ame kona lohe ana i ka leo oka īole. Ano la kumu, ua ulu mai kona manao, e hoi hou ī Hanaka-ape e noho ai a hala na ekolu, a ika ha o ka la, alaila pii hou oia i ka heiau me kona kanaka no kekepakepa hou anai kona mau akua, i make loa o.Kawelo. Oiai ka hopohopo īloko oua Aikanaka no ke ola hou io no o ua hoahanau nei ona. 0 ka la a ua nei i manao ai e pii hou i ka heiau, no ka hana hou ana ī kana hana maluna o ke kmo o Kawelo, o ka la no ia o Hoku, oiai, o na la kapu heiau ia, a pela ka la o Akua ī hala mai la ipahope, he mau la kapu heiau wale no la. 0 keia la a Aikanaka i ha-i ae la īa Kawelo iluna o ka lele (heiau) o kala īa o Mohalu, mai keia la aku a hiki i ka Ia o Hoku, ka la hoi a Aaikanaka e manao nei e pii i ka heiau, ka eha la o na la e kau ai o Kawelo iluna o ka heiau, he akahi kauna no hoi )a o na la. Ika hoaa ana no hoi o Aikanaka a me kona poe kanaka ī Hanaka-ape, ua kuahaua ae la oia mai kela pe'a a keia pe'a o ka aina, a mai kela hulilau a keia huhlau nohoi o Ka 4āi, no ka malama la ana o kekahi ahaama nui ame na lealea like ole o kela ame keia ano, a hoouna īa aku la na elele e ua Aikanuka nei, oia hoi o Kapmaonuiamo a me Paoa 1. no ka lawe ana a hoike aku i ka lohe i na makaainana a puni o Kauai ike kuahaua a ke Aln Aikanaka a a make ho > k* P Uaa , ka moa, k*iho, a lawe ae no ka'la nui oke alu, a peia no hot ko ke kuahiwi a me ko ke kai. A hala na elele lawe kauoha a ua Aikanaka nei nō ka hoike ana i ke kuahaua aln, ua noonoo hou iho Ia ua o Aikanaka, no ka hoahanau pokn ona, īa Kamalama a me ™ ahme a lakou me Kanewahineikiaoha, a olelo aku la oia i k d hunona ana īa Kaeleha i ka i ana aku"Kau mai la ka hoi ka maka oia makuakane ou o Kanalama, ame ko makuahme m<S Kanewahineikiaoha, i ko'u nau maka Aole paha auanei laua e hele mai ana'i ka la iui o kaua, ke lohe aku laua i ke 'euahaua a'u a ka elele e lawe 'Ja.' "I keaha hoi?" wahi » Kaeleha i nmau aku ai a hoomau aku la , kana kamailio ana "Heaha auanei ko laua m?a e noho aku ai, oiai he kuahaua nau e ke aln " Pela no ka hoi paha," wahi a Aikanaka. "Ua ike a maopopo no hoi paha ,a oe ke kumu e h.ki ole mai ai laua malaloo keia kuahaua a'u e kuu hunona. nokamea, Q a make o Kawelo la oe ame a'u, a mamuh oia k aolg nele ke komo o ka nmi ibko o laua 'U nou a me a'u." "Nolaila, ea, e hoouna kaua i elele okoa mai ko kaua alo akunei a hoe imua o ko laua alo, a waiho aku i ko kaua manao, ma no ka pono la laua, alaila, ua maikai e hoea mai ana laua i o kaua nei, a j na no ka pono ole i'

ko kua manao, alaila, ao ]e laua e hik. mai, aka, manao no nae au, e hiki mai ana no Uua ke olelo ia aku laua me na olelo maikai." Ua hooholo like iho la o Aikanaka a me Kaeleha, c hoouna w laua 1 ka elele mai ko laua alo ponoi aku, no ka lawe ana i ko laua manao īmua o Kamalama. a me Kanewahmeikiaoha Nolaila, ua kauoha ia aku Ia o Kaehuikeawakea e hele mai imua o Aikanaka. Hoea no hoi ua wahi kukim mama nei imua. o Aikana ka, ua olelo aku la o )a iua o Kaehuikeawakea ika i ana aku, penei I kauoha la aku nei oe no kou hele ana. mai īmua o'u, no ko f u makemake, oia hoi keia. Ua makemake au e holo oe me kou mama a pau, a e hoike aku 1 kuu hoahanau k,iikaina, ia Kamalama a me ka wahine a makou, o Kanewahineikiaoha, e hiki mai laua 1 ka la nui e malama U ana e a u i keia la, a \ ole laua e makemake no keia Ia ko laua hiki mai, alaila, no ka la a popo hoi 1 na e hiki ana "A e hoike aku oe ia laua, aohe he make a ka hoahanau kaikuaana nei (Aikanaka;, i makemake ana laua e 1 mai > aka > no k» aloha hoahanau pokn ke kumu o ka hoea aku o ka elele jmua o laua, aohe he īnaina, aohe ka manao mo, aole no hoi ka huwahuwa ana iaia i ko'u wahi hulu kaikaina, hoahanau, a e olelo pu aku oe he ahaama a me ka lealea o kela a me keia ano ke malama ia ana e ka hoahanau kaikuaana nei ona, e Aikanaka. Oia ke kauoha u or, a e holo oe Ia Aikanaka e olelo 'la ia Kaehuikeawakea, he mau pepeiao no hoi kona e, hoolohe ana, pau.no ka Aikanaka mau olelo īmua ouao Kaehuikeawakea, o ka nalo aku la no ii ona. Helu no hoi ka manea o na kapuai wawar, a wih no hoi ka okai o ka lepo mahope oke kua o ua wah, kukmi mama nei a Aikanaka, aole no hoi i u ,ho noho ana ua o Kaehnikeawakeā īmua o Kamalama. JE ka mea heluhelu e ae mai i kou mea kakau nei e hoakaka ik. aku la oe no Kanewahmeikiaoha. Aole ī pau