Kuokoa Home Rula, Volume VII, Number 51, 17 December 1909 — Ka Moolelo Hiwahiwa o KAWELO Ka Hiapa'iole a ka Ikaika, ka Mea Nana i Hoohaahaa ke Oolea o Kauahoa, ka Ui o Hanalei; O ka mea Nana ka Laau Kaulana o Ku'ikaa, a Nana ka Wahine Hoolei IKoi o Kanewahineikiaoha [ARTICLE]
Ka Moolelo Hiwahiwa o KAWELO
Ka Hiapa'iole a ka Ikaika, ka Mea Nana i Hoohaahaa ke Oolea o Kauahoa, ka Ui o Hanalei;
O ka mea Nana ka Laau Kaulana o Ku'ikaa, a Nana ka Wahine Hoolei IKoi o Kanewahineikiaoha
■ Pau no keia paha ana. aka a Kawelo, ua lohe aku la no o Aikanaka i keia paha, ia manawa, ua hai mai la o Aikana me ka olelo ana mai: "Ae, he mau Jcariaka no ko ka puu nei i koe e Kaweloleimakua, eia na inoa oia poe la." 1 0 Kaehuikeawakea, 2 OWakeal, 3 O Wakea 2, 4 O Kamakaokahoku, 5 O Paoa 1, 6 O Paoa 2, 7 O Hiiinuiwawaeahu, 8 O Ahua 1, 9 0 Ahua 2, 10 O Kapinaonuianio, 11 O Koinanaulu 1, 12 O Koinanaulu 2 Pau no keia helu ana mai a Aikanaka i nakanaka i koe o luna o ka puu o Nounou e noho ana me ia, me ka hooniāu ana mai ika olelo: "O na kanaka wale iho Ia no ia oka puu i"koe, aohe he mahuahua," ua nee ia mai nei no e olua me ko kaikaina me Kamalama, a pau loa no na wahi luna nei i ka make." A pau ka olēlo ana a Aikanaka ia Kawelo, ua huli mai la oia a olelo aku'la i"na kahuna, nk kilo ame ke kuhi - kuhi puuone, i ka i ana aku: Auhea o'ukou e na kahuna, na ame o'u mau kuhi •kuhi puuone, e hoolohe rhai oukou i ka manao o 'ke alii, a i ku i kahi o ka pono, alaila ua pono iho la, a' i ku ole i kahi o ka pono, ea, hoike mai, oukou i ka oukou ike no ko'u manao, ina he pono, a i pono ole; oia iho la no. A eia'ua manao la o'u, o ka olelo aku k'a'u o kā hoolohe mai ka oukou: iho au e ike me Kawelo, elike me kana e olelo mai la ma'ka paha. Akahi ka po o kona hiki mai, a noi mai e ike maua ma ke ano hemau hoahanau, ina no ka inaina, aole oia e pii mai a noi mai no ko mau ike 'ana, aka, no ke aloha, ia'u nei i kona hoahanau kaikuaana, hiki mai Ia kela me ka manao maikai o ke aloha hoahanau, nolaila, e hele au e ike. Pehea la ia o'u ia oukou ena kahuna na kik> ame na kuhikuhi puuone o'u?" "Kai no paha no ua'hoahanau kaikāina- nei o'u, no Kawelo, nei aina ana e kaua mai nei, aole ka, no'u, ōwau no maluna, a oia no malalo," wahi no a ua o AikaiiaKa i olelo aku ai ī na kahuna. - Olelo mai la na kahuna iko lakou manao ia Aikanaka i k"a i ana mai peoei: -'Ka, pehea ce e hele aku ai e ike ia poo nui lalau, o ka holo ana mai cr Kauai nei, a manao ae ka ae'a o ka ialau ana mai o oe kē hele aku e ike iaia, oiai, he alii oe, he kauwa wale iho &0 ia nau e ka ālii", he helu ele lu kā hanaa kona mau kupunā no uka aeSiei o Kulahuhu la, pia hoi, o Nahanaimoa ka inoa, a pehea iho Ia ia eke ali 1 no keia mau manao a .m'akou e hoike aku nei imua ou?'' "Nolaila ka makou olelo aku nei ia, mai oee ike ia'kauwa.' A lohe o Kawelo ī keia mau olelo a na kahuna, no ka olelo ia o kona mau kupnna 'he helu elelu, ame' kona kapa iahe kauwa, ua komo iho'la ka hilahila iloko o ua Kawelo nef no ka 'wahine no Kanewahiueikiaoha, ua hookaa aku la oia iaia iho i ka pali no ka nui o kona hilahila, i ka wahine. Ia Kawelo i kaa aku ai no.lalo o ka pali,-ua huli mai la ka wahine o Kanewahiaeikiaoha, a ikeike kane ia Kawelo i ke kaa ilalo oka pali. Ia manawa, elike me ka olapa ana 0 kekahi mea m'alamalama imua o ka maka, pela iho'la ka hikiwawe o ka pikoi a Kanewahineikiaoha i oili aku ai mai loko aku o kona lima, a aweawe aku la me he hoku welowele la, a wiii aku Ia ua pikoi nei ana, a paa ana ke kane a ua Kanewahineikiaoho nei, oiai o Kawelo, e kokoke aku ana e haule loa aku ilald, me ka loaa ole o kekahi poino a noho pono ana ua Kanewahineikiaoha nei me ka hoom'alo ana mai i kana pikoi. A ike o Kawelo i keia paa ana ona Ika pikoi aka wahine, : a la aela oia a P ii hou mai Ia a hu} 1 ,a me ka wahine ana me Kanewahineikiaoha. Ia wa ua olelo aku laka wahineo Kanewahiileikiaoha i ke kane ia Kawelo; ; "E kuu kane aloha, heaha iho nei keia ou i 'hana naaupo īho nei, a kaa ana oe i ka pali, e .Kaweloleifaiakua." Olelo aku la nohoi o Kawelp j ka ii KanewahineikiaoEa, ika i ana aku: "Heaha mar auanei hoi kau e ka wahine. -,Uā loa ia hoi paKa £lU ia oe e ka wahme." "Hilahilia hoi oe ia'u i keaha e ke'kafle?'? i ninau koke mai ai o Kanewahineikiaoha. Ia wa, olelo aku la no ia jka wahine: "He hilahila hoi paha a u 'i kuu olelo ia ana ma. nei, he kauwa e na o kuu hoahanau kaikuaana O Aikanaka, a alii nohoi o iuna nei. elike no me ka'u i olelo aku nei." "Ka-hu-hu," wahi a Kanewahineikiaoaha, a hoomau ,aku la ī kana olelo ana ike kane ia Kawelo: "Kupanaha no oe e ke kane, ina paha, o ko la no keia o'ka make, mamuli o keia mau hana naaupo au eke kane': Aole hoi oe i a Kauahoa, ka laau hōU hele a lulu
po mua ole ia oe kou kauwa ana, hoomake wale aku la no oe la oe iho, ma kou kaa ana i ka pali. "Kai no e noonoo mua oe, e ke kane i ka lakou mau olelo ia oe, a mahpopo he kauWa io oe, la hoi, naau-au-a aku oe eke kane ike ola. Ina paha, aole au i ike a nei ia oe Iko kaa ilalo oka pali, ina, ua make mauwaIe no oe 'e ke kane,"me ka eha ole o ka ili i ka ihe a ka enemi," ,a olelo hou aku la no oia; "Aole hoi kaua eke kane i holo mai nei i Kauai nei e kaua ai i a Aikanaka, no kou hoomake wafe ana iho no, elike me kau i hana iho la aka, i holo mai kaua me ko kaikaina m l e Kamalama arae ' na > eikl a kakou > ° Kalaumeki ame Kaeleha, no ka auau ana i ka wa« kaua, me na enemi a kakbu, eia nae, he hana kau 1 ka hana naaupo." • Pau nohoi keia mau olelo a KanewahineiWaoha imua o ke kane ana; i* Kawelo, lohe analapa nei i ki leo o ke kaikuaana !ole oua Kawel o nei i ka uwiuwi ana ma ka laua 6 "t° ana ' r 6 ho ° iaio mai ana Ina olefc jpan a Kane.wahineikiaoha, He mau olela pololei i a a nh i ' f 6ke kane '" wahi a Kanewahineikiaoha a olelo aku la nb la Kawelo: "E kuu kane aloha i a-u hoomanawanui ia mai nei keia mau kai loa, ke lohe ae la no oe i ka leo'o ko iole; he leo e hooiaio mai ana i ka'u mau olelo a pau ī olelo aku nei ia oe." Ia ka wahine nae ia Kanewohmeikiaoha i hooki iho ai i kana olelo ana aku imua o Kawelo, a me ka lohe ana oua Kawelo nei t ka leo o ke kaikuaana iole ona. ua io iho la °u>, ua pololei na olelo apau a ka i olelo aku iaia a hehana naaupo .jo.kana i hana ai, elike rr,e ka ka wahb e i okb ; « )ai a. la wfi olelo aku la oia ika wahine iaKanewahineikiaoha i ka i ana aku: Aole i paa .