Kuokoa Home Rula, Volume VII, Number 42, 15 October 1909 — Ka Moolelo Hiwahiwa o KAWELO Ka Hiapa'iole a ka Ikaika, ka Mea Nana i Hoohaahaa ke Oolea o Kauahoa, ka Ui o Hanalei; O ka mea Nana ka Laau Kaulana o Ku'ikaa, a Nana ka Wahine Hoolei Ikoi o Kanewahineikiaoha [ARTICLE]

Help Learn more about this Article Text

Ka Moolelo Hiwahiwa o KAWELO

Ka Hiapa'iole a ka Ikaika, ka Mea Nana i Hoohaahaa ke Oolea o Kauahoa, ka Ui o Hanalei;

O ka mea Nana ka Laau Kaulana o Ku'ikaa, a Nana ka Wahine Hoolei Ikoi o Kanewahineikiaoha

Hooklumahiehie-i-ka-oni-malie-a-pua-lilia-lana -I-KA-WAI.

MOKUXA V|. lalawai o Kankwahinkikivoka mb Kahukapi---Ka Loa/v Ana Mai o kk Kaum'a Mai ke Ai.ii Mai -Ki-kumi u Kawki.o iie He iaii ma Waianak —Ka llui,o Ana i Kapai i kk Kai'a—P.«E\A Waa 1 WAIU'A— HooMJJr.Ii) KK Kaua —K a Hoomaka Ana o kk Kaua A i ka ike ana o" ko Kauai mau koa iho i koe, i ka . make ana o'ko lakou mau koa ia Kawelo, ua komo iho la ka hopoho po o ka maka'u ilokoo lakou no Kawelo, ua haalele iho la lakou i ke kahua kaua, a uahee aku la ua poe koa nei o ka hohe wale o Kauai, a kaa malalo o ka puu 0 Nounou; a hui aku la lakou me na koa hou e hele mai ana, 1 hoounaia mai e Aikanaka, no 'ka hoonui hou ana ae i ka ikaika o kona mau koa e kaua nei me Kawelo, eia nae, ua haiawai e aku la nae lakou me na wahi koena koa i auhee mai ke kahua kaua aku. A ua hooi hou -loa ia ae ka nui o na koa ma ko ke Kauai aoao, no ka nee hou ana aku e kaua ia Kawelo. Ma keia loaa hou ana mai la o na koa, ua hooi hou ia ae nohoi ka puipui o na koa, i ko na koa i pau i ka make ia Kawelo i ke kaua mamua iho. Ia manawa, ua huli ae la ua Kaweloleimakua nei a kena aku la i ke kaikaina punahele ona ia Kamalama, i ka olelo ana aku penei: "E panee hou na waa i ke kai, a e* hoonohonoho nohoi oe e Kamalama i na kanaka o ko kaua aoao, i ke kulana o ka nee hou ana aku i ke kaua, a e kau hou au iluna o na waa, a nee hou au no ka lana ana mai i ke kai, a mai ke kai mai hoi au e nana mai ai i ka hooili ana 0 ke kaua o ka aina nei." Ua hookoia keia kauoha a ua K&welo nei, a ua panee hou ia na waa o Kawelo ma i ke kai, elike me ka makemake o ua Kawelo la. A i ka ike ana mai o na kanaka ame na koa o Kauai, 1 keia panee hou ia o na waa o Kawelo ma \ ke kai, ua kuhihe■wa iho la ua poe nei o Kauai, ua maka'u o Kawelo ma, a oia la ke kumu o na waa o Kawelo ma e panee hou nei i ke kai. A he panee ana la"keia o na waa, no ka hoi loa i Oahu.. ua uwa ae la na kanaka ame na koa o Aikanaka me ka leo nui o' ke pahenehene, a olelo nui ae la ua poe kanaka la: "E—-maka'u 0 Kawelo poo nui maka aa e~aia na waa ke panee hou la i ke kai. Ae nohoi, a'o no la hoi ke koa, a'o pu no i ka holo. Hookahi nohoi ua nui pumaia, he olohaka o loko!" Ia wa, ua nee mai la na koa cr Aikanaka me ka puahi nui imua no ke kāua ana. I ka manawa i paneeia ai o na waa o Kawelo ma i ke kai elike me ka kaua i ike ae nei e ka mea heluhelu, ua hoi hou iho la nohoi o Kawelo iloko o ke ope moena no o ua Kawelo nei 1 lawalawaia ai a paa e ka wahinee Kanewahineikiaoha, ame ke keiki a laua, oia o Kalaumeki,iwaena moana ai. Hoe ia aku —ma-wahw o aar nalu o-

Makaiwa. A mai loko mai no 0 ke ope moena, mai luna mai o j na waa, i nana mai ai ua Kawe- j lo nei i ka hoonee kaua ana a kona kaikaina punahele, oia o | Kamalama. Ua hoonohonoho nohoi ua Kamalama nei i kona poe kanaka me ke akamai nui, 1 a i maheleia i na mahele like ole ekolu, penei. I kekahi keiki a laua ia Kaeleha, ka akau me ke kahi mau wahi kanaka, ia Kauluiki ma ka hema. A i ua kaikaina punahele nei o Kawēlo oia o Kamalama, ame ke keiki a laua, oia o Kalaumeki o waena konu. Pau nohoi keia mau hoonohonoho ana a ua Kamalama nei, o ka hui mai la no ia o na koa o Kauai me lakou nei, o ka hoomaka iho la no ia o ke kaua ana, me ka hahana. Ma keia kaua i ikeia ai ke koa o Kamalama, pela nohoi me ke keiki a laua oia o Kalaumeki. Ke nee la laua imua 'me ka wiwo ole, ke ike ia aku la ke ahu mokaki o na koa o Aikanaka, i a laua nei e nee aku nei i waena konu o na koa o Kauai, a ka nee mai la no hoi o Kaeleha ma ka akau, me kona mau wahi kanaka mahope ona. Ia Kawelo e lana ana mawaho o Makaiwa, ua wehe ae la ua Kawelo nei i ke ope moena ana e moe nei, a haliu papu mai la kona alo iuka o ka aina, a nana rtiai la i ke kaua ana. Ua ike mai oia, aia ke kaikaina punahe le o ua Kaweloleimakua la, oia hoi o Kamalama, aia iloko o ka ehuehu, i waena konu i kahi hahana loa o ke kaua, me keiki a laua me Kalaumeki. A o Kauluiki hoi, ame na Ulu e ae mahope ona, ua komo iho la ka hopohopo o ka maka'u iloko o lakou, a no ka maka'u i ka make, ua' haalele nui iho la lakou i ke kahua kaua, a hoi nui aku la a hoea i kahakfii, a kahea nui aku la ia Kawelo,e kii mai la lakou e kau iluna o na waa. Ua ninau mai la nae o Kawelo ma ka olelo ana mai ia lakou: "Pehea ke kaua?" Pane aku la ua o Kauluiki ma, me ka olelo ana aku: "Aohe pono i koe, e kau aku makou iluna o na waa, a kali aku kakou, o ka hoi mai o ko kaikaina ame au mau keiki, a i make mai nohoi lakou, o ko kakou ala no keia, hoi ana no Oahu." I keia lohe ana o Kawelo i keia mau olelo hohe wale a Kauluiki ma, ua kookoo ae la ua Kawelo nei mai loko ae o ka moena, a ua Kawelo nei e moe ana, me kona manao maoli no e puka mai loko mai o ke kukaa moena. Ua ike aku nae ua Kawelo nei i ke koa ame ka wiwo ole o ua kaikaina nei ona, ke aiwaiwa o ka hopo ole nohoi o ua pokii punahele nei o ua Ka[welola, oiao Kamalama. Ua like na ihe a na koa o Kauai e iho makawalu mai ana, i wai auau no ua Kamalama nei. A i ua hoi ko Kamalama koa, i mea e hooi loa ia aku ai ka wiwo ame ka hopo ■ ole o na koa mahope o laua. Mamuli o keia koa ame ka f wiwo ole o ua Kamalama nei "ma keiā kaua, ame na keiki a

laua o Kalaumeki nie Kaeleha, ame na koa kakaikahl o ko la- ! kou aoao, ua nui ka lukuia o na koa ame na kanaka o ko Aika- 1 paka aoao, ahu lala-kukui o na' kanaka i pau i ka make, a ahu! mokaki ilalo; Ua hoonee aku ua Kamalama la i na koa ame na kanaka o Aikanaka, a hoea ma'alo o ka puu kaua o Nounon, kahi hoi e noho mai ana ke Ali l 0 lakou, oia o Aikanaka, ame Kauahoa Kameu'i-o-Hanalei, ke koa kaulana o Kauai. Aia no o Kawelo ke ndna mai la i kona kaikaina ia Kamalama, a ike mai la ua Kawelo nei, i lo ihoonee ia o na koa o Aikanaka [a hoea malalo o ka puu kaua o Nounou. A mamuli oia ike ana mai o ua Kawelo nei i kona kaikaina ia Kamalama, e kokoke aku ana i ka puu kaua, ua komo iho la ka hopohopo iloko o ua Kawelo nei, o make ke kaikaina ia Kauahoa; nolaila, kahea aku la oia i ke kaikaina ia Kamalama, ma kapaha ana aku 'a ua Kawelo nei, penei: j 1 Pau iki pau nui, 2 Pau loa pau poko, 3 Pau au lehu ika manu, 4 Ke aī-na mai la e ka manu, 5 Na pua lehua iai ia e manu a koe kuena ole, 6 Kolohena kamalii la, ke lelehu, 7 Lehulehu mai la ke one 8 Hopu ika papa, hee i ka nahi, 9 Kakala e Kamalama, 10 Ooe la ke koi, owau ka lehua ai, 11 Pau ka pili, ele ka ai i ka maha, 12 O-e ohi ka piii, 13 Ilalo kulī e Kamalama, 14 Pau ana ka aīi kepoho 15 Mo ka ihu ika ilio hae, 16 Hae ka puaa i kona kahu, 17 Hae ka mano ike kala, 18 Hae ka puhi ika maunu 19 Eueu kolea ika puapua 20 Pelua kuli, hana a noho 21 la Kuhiiau ka luahī a kaua, 22 Kaa ike aho helu papa lua, 23 He Ia koa, he Ia hee, 24 He la malu nei e Kamalama, 25 Ke lolelua nei ka ihe i ka pali, 26 Moa keiki kuku ka heu heu,27 Okala ka hulu oke kea i halala, 28 Ple puko' a wawahi waa 1 o Kamalama no Wai- | lua nei, 29 Hoouka ia ina ko'a, 30 Hee kuamoo me kn hu~ nalewa, 31 Auhee liilii, ioio moa i ka nahele. 32 Ikali a ke auhee nui, 33 Ēao ka loko e Kainalama, 34 Eia mai ka maha ]aau, 35 Oka o-a o Mamalahoa 36 O kauwila o Puukapele I 37 Oka hapupue o Haalelea, I 38 O'kee Ia o Kalalau, , 39 I wai auau no Kamala--40 E Kamalama kuu pokii 1 e hoi —e. (Aole i pau,)